Giáo án ôn tập Ngữ văn 9 bài: Truyện hiện đại Việt Nam

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Nhắc lại kiến thức khái quát về tác giả Lê Minh Khuê.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin về tác giả Lê Minh Khuê:

+ Năm sinh

+ Quê quán

+ Sự nghiệp và thể loại sở trường.

+ Phong cách sáng tác và một số tác phẩm tiêu biểu.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức khái quát về tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi”

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

+ Nhóm 1: Nêu hoàn cảnh sáng tác và xuất xứ của văn bản.

+ Nhóm 2: Nêu bố cục và ý nghĩa nhan đề của văn bản.

+ Nhóm 3: Tóm tắt văn bản. Nêu ngôi kể của tác phẩm và ý nghĩa của ngôi kể đó.

+ Nhóm 4: Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tác giả:

- Lê Minh Khuê, sinh năm 1949, quê Tĩnh Gia – Thanh Hoá

- Là thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.

- Thuộc thế hệ nhà văn thời kỳ chống Mỹ, bắt đầu viết văn vào đầu những năm 70.

- Những sang tác của bà có sự chuyển biến rõ nét qua hai giai đoạn:

+ Trước năm 1975: Viết về cuộc sống, chiến đấu của thanh niên xung phong, bộ đội trên đường Trường Sơn.

+ Sau năm 1975: Viết về những chuyển biến đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.

- Sở trường: Viết về truyện ngắn với ngòi bút miêu tả kinh tế, đặc sắc (đặc biệt là nhân vật nữ).

- Phong cách sáng tác: Truyện ngắn của Lê Minh Khuê thể hiện một ngòi bút dung dị, giàu nữ tính; một giọng điệu đa sắc thái: khi thì tự hào, ngợi ca; khi lại mỉa mai, châm biếm; lúc lại trữ tình, suy tư; ngôn ngữ mang màu sắc trong trẻo.

- Tác phẩm chính: Cao điểm màu hạ (1978); Đoàn kết (1980); Bi kịch nhỏ (1993); Một mình qua đường (tập truyện – 2006).

II. Tác phẩm:

1. Hoàn cảnh sáng tác:

- Truyện “Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm đầu tay của nhà văn Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang diễn ra ác liệt.

-  Tác phẩm được đưa vào tuyển tập “Nghệ thuật truyện ngắn thế giới” và xuất bản ở Mỹ.

- Xuất xứ: in trong tập truyện cùng tên.

2. Bố cục: Gồm 3 phần:

- Phần 1. Từ đầu đến “là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ”: Hoàn cảnh sống và làm việc của các cô gái trong tổ trinh sát.

- Phần 2. Tiếp theo đến “Chị Thao bảo”: Một trận phá bom của tổ trinh sát.

- Phần 3. Còn lại: Trận mưa đá diễn ra trên cao điểm.

3. Ý nghĩa nhan đề:

- “Những ngôi sao xa xôi” vừa mang ý nghĩa cụ thể, vừa gợi đến ý nghĩa tượng trưng:

+ Nó gắn liền với hình dung, tưởng tượng của Phương Định về những ngọn đèn trên quảng trường thành phố và những ngọn đèn đó lung linh như những ngôi sao trong truyện cổ tích về xứ sở thần tiên chợt hiện lên trong cảm xúc của Phương Định.

+ “Những ngôi sao” thường nhỏ bé, không dễ nhận ra, và ở lại ở một vị trí xa xôi, vì thế nó đòi hỏi phải khám phá, kiếm tìm mới phát hiện được vẻ đẹp sức cuốn hút của nó.

+“Những ngôi sao” gợi vẻ đẹp hồn nhiên, trong sang, mơ mộng và lãng mạn của những thiếu nữ Hà thành trẻ trung, xinh đẹp.

+ “Những ngôi sao xa xôi” là ước mơ, khát vọng về một cuộc sống hòa bình giữa khoảnh khắc bàng hoàng của bom đạn, chiến tranh, dường như trở nên xa xôi.

+ “Những ngôi sao” còn là biểu tượng cho vẻ đẹp sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn nói riêng và chống Mỹ nói chung: lạc quan, yêu đời, dũng cảm, kiên cường.

→ “Những ngôi sao xa xôi” là một nhan đề đậm chất lãng mạn, đặc trưng cho văn học Việt Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước.

4. Tóm tắt:

Nho, Thao và Phương Định là ba nữ thanh niên xung phong thuộc một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc hằng ngày của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các trái bom chưa nổ và phá bom. Đây là một công việc rất nguy hiểm nhưng ba cô gái vẫn luôn giữ được tinh thần lạc quan, cũng như sự hồn nhiên, mơ mông của tuổi trẻ. Trong một lần phá bom, Nho bị thương. Chị Thao và Phương Định rất lo lắng, chăm sóc tận tình cho cô. Một cơn mưa đá bất chợt đến trên điểm cao gợi cho các cô gái nhiều suy tư.

5. Ngôi kể:

Truyện được kể theo ngôi thứ nhất - người kể là nhân vật chính Phương Định. Với ngôi kể này, tác giả có thể biểu hiện thế giới tâm hồn, cảm xúc của nhân vật đồng thời, giúp cho câu chuyện được kể trở nên chân thực, sinh động hơn.

6. Giá trị nội dung:

Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

7. Giá trị nghệ thuật:

Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức trọng tâm về tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi”

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS tìm hiểu về nhân vật Phương Định trong truyện ngắn: Nêu những nét chính về nhân vật Phương Định?

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Nhắc lại những hiểu biết của em về ba cô thanh niên xung phong trong tác phẩm: những điểm chung và nét riêng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

III. Kiến thức trọng tâm:

1. Nhân vật Phương Định:

a. Hoàn cảnh xuất thân: là một cô giá Hà Nội, xinh xắn.

b. Hoàn cảnh sống và chiến đấu:

- Sống trong hang, dưới chân cao điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn, rất nguy hiểm.

- Công việc: hằng ngày quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom.

c. Phẩm chất:

- Tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh vượt lên mọi hiểm nguy.

- Có tình đồng đội, đồng chí nồng ấm.

- Hồn nhiên trong sáng, giàu mơ mộng:

2. Ba cô thanh niên xung phong:

a. Những điểm chung:

- Chung nhiệm vụ, chung hoàn cảnh sống và chiến đấu.

- Họ đều có những phẩm chất tốt đẹp: dũng cảm, lạc quan, hồn nhiên, có trách nhiệm cao với công việc, tình đồng chí, đồng đội gắn bó.

b. Những nét riêng:

- Nhân vật Phương Định:

+ Là cô gái Hà Nội, xinh xắn, trẻ trung, hồn nhiên.

+ Cô thích hát dân ca, hay bịa lời cho những bài hát.

+ Có tâm hồn nhạy giàu mơ mộng.

- Nhân vật Thao:

+ Đây là cô gái lớn tuổi nhất trong nhóm, là đội trưởng tổ trinh sát mặt đường.

+ Chị thích thêu thùa, thích hát dù toàn hát sai lời, sai nhạc, thích làm đẹp, hay tỉa tót lông mày nhỏ như cái tăm, cương quyết, mạnh mẽ, táo bạo. Chị không sợ bom đạn, chỉ đạo công việc dứt khoát nhưng lại rất sợ máu và vắt.

- Nhân vật Nho: nhỏ nhẹ, dịu dàng, duyên dáng "như một que kem trắng"

PHIẾU BÀI TẬP 1

“Chúng tôi có ba người. Ba cô gái. Chúng tôi ở trong một hang dưới chân cao điểm. Con đường qua trước hang, kéo lên đồi, đi đến đâu đó, xa! Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiễu rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất…”

Đọc đoạn văn trên và thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1: Đoạn trích trên được trích trong tác phẩm nào? Tác giả?

Câu 2: “Chúng tôi” ở đoạn trích trên là những nhân vật nào? Họ làm những công việc gì? Nêu những nét đẹp chung trong tính cách của những nhân vật ấy.

Câu 3: Xét theo cấu tạo, câu văn “Ba cô gái” thuộc kiểu câu gì?

Câu 4: Trong đoạn văn tác giả sử dụng biện pháp tu từ gì? Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó?

Câu 5: Em có nhận xét gì về hoàn cảnh sống của ba cô gái trong đoạn trích?

GỢI Ý ĐÁP ÁN

Câu 1: Đoạn trích thuộc tác phầm “Những ngôi sao xa xôi”, tác giả  Lê Minh Khuê.

Câu 2: 

- “Chúng tôi” gồm những nhân vật: Phương Định, Nho và Thao. Họ làm nhiệm vụ trinh sát mặt đường ở một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom.

- Những nét đẹp chung trong tính cách của những nhân vật này: sự hồn nhiên, trong sáng, dũng cảm, lạc quan.

Câu 3: Xét theo cấu tạo, câu văn “Ba cô gái” thuộc kiểu câu đặc biệt.

Câu 4: Trong đoạn văn tác giả sử dụng biện pháp tu từ liệt kê: “những thân cây bị tước khô cháy”,”những cây nhiễu rễ nằm lăn lóc”, “những tảng đá to”, “một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất…”

→ Phép liệt kê đã làm rõ khung cảnh hoang tàn nơi tuyến đường Trường Sơn, qua đó cho thấy sự khốc liệt của chiến tranh.

Câu 5: Hoàn cảnh sống của ba cô gái :

-   Ba cô gái ở trong một cái hang dưới chân cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung nhiều nhất bom đạn, sự nguy hiểm và ác liệt, từng ngày từng giờ phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ. Có biết bao thương tích vì bom đạn giặc: “Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất”. Đó là hiện thực đầy mùi chiến tranh, không có màu xanh của sự sống, chỉ thấy thần chết luôn rình rập.

→ Hoàn cảnh sống của họ rất gian khổ, khắc nghiệt, đầy nguy hiểm.

PHIẾU BÀI TẬP 2

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

“Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Người ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đường. Cái tên gợi sự khát khao làm nên những sự tích anh hùng. Do đó, công việc cũng chẳng đơn giản. Chúng tôi bị bom vùi luôn . Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh. Cười thì hàm răng trắng lóa lên khuôn mặt nhem nhuốc. Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau là “những con quỷ mắt đen”.

Câu 1:  Đoạn văn trên là lời kể của ai? Kể về điều gì? Nêu phương thức biểu đạt của đoạn văn?

Câu 2: Câu: “Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau là “những con quỷ mắt đen” dùng biện pháp tu từ gì? Biện pháp tu từ ấy giúp chúng ta hiểu gì về các nhân vật?

Câu 3: Câu văn trên gợi liên tưởng đến những câu thơ nào trong bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật? Vì sao?

Câu 4:  “Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh”. Cách đặt câu văn có gì đặc biệt?

Câu 5: Chỉ ra hai phép liên kết trong đoạn văn?

Câu 6: Viết đoạn văn quy nạp nêu cảm nghĩ của em về nhân vật “tôi”. Trong đoạn có sử dụng phép thế và một thành phần biệt lập.

Câu 7: Từ tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” trình bày suy nghĩ của em về lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam hiện nay (Bài viết khoảng nửa trang giấy thi)

GỢI Ý ĐÁP ÁN

Câu 1: Đoạn văn trên là lời kể của nhân vật chính - Phương Định. Cô kể về công việc có nhiều khó khăn, gian khổ, hiểm nguy của mình và đồng đội mình. Phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả.

Câu 2: Câu văn dùng biện pháp ẩn dụ, nói quá, so sánh. Cụ thể đây là kiểu ẩn dụ hình thức. Biện pháp tu từ này giúp chúng ta hiểu thêm về tinh thần lạc quan của các cô gái trong hoàn cảnh khốc liệt của cuộc chiến tranh. Họ tự vẽ chân dung ngộ nghĩnh của mình để vui cười.

Câu 3: Câu văn trên làm ta liên tưởng đến câu thơ của Phạm Tiến Duật: “Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha”. Bởi giống nhau ở tinh thần ngạo nghễ trước lao lung, ở cốt cách kiên cường và lòng lạc quan trong chiến đấu.

Câu 4: “Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh”. Câu văn trên là câu rút gọn chủ ngữ.

Câu 5: Các phép liên kết trong đoạn văn:

- Phép lặp (bom, chúng tôi).

- Phép nối (do đó).

- Phép thế(cái tên, những lúc đó).

- Phép liên tưởng (bom - tổ trinh sát mặt đường - anh hùng - cao điểm).

- Phép trái nghĩa (hai con mắt lấp lánh >< khuôn mặt nhem nhuốc).

Câu 6:

- Hình thức: Đoạn văn quy nạp, sử dụng phép thế, một câu cảm thán, và từ ngữ dùng làm phép thế.

- Nội dung: Làm nổi bật nhân vật Phương Định với những nét tính cách: Vô tư, hồn nhiên, nhạy cảm, yêu đời, dũng cảm, gan dạ, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, chăm sóc, yêu quý, gắn bó với đồng đội,… Nhân vật “tôi” là nhân vật tiêu biểu cho thế hệ trẻ thời chống Mĩ cứu nước.

* Đoạn văn tham khảo:

Phương Định - trong truyện ngắn “ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, sáng tác năm 1971, là nữ thanh niên xung phong có nhiều phẩm chất đáng quí.  Cũng như các cô gái thanh niên xung phong khác, Phương Định sống và chiến đấu trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn nhất, sự nguy hiểm và ác liệt. Công việc: cùng đơn vị nữ thanh niên xung phong hằng ngày quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. Mỗi ngày, có thể phải phá bom từ 3 đến 5 lần. Phương Định là cô gái Hà Thành trẻ trung, xinh đẹp, tâm hồn trong sáng. Phương Định là nữ thanh niên xung phong dũng cảm, can trường, tinh thần trách nhiệm cao. Vào đây mới được ba năm, một khoảng thời gian không dài nhưng cũng đủ để cô quen với bom đạn chiến đấu và hi sinh. Cô nói về công việc của mình: “ Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ  và nếu cần thì phá bom” . Đó là những công việc hết sức nguy hiểm nhưng được cô nói gọn gàng, nhẹ như không, giản dị mà cũng thật anh hùng. Công việc đủ gian khổ và nguy hiểm, nhưng với Phương Định được sống và chiến đấu, hi sinh vì Tổ quốc, cô coi đó là trách nhiệm, nghĩa vụ là niềm hạnh phúc của tuổi trẻ khi được hiến dâng cuộc đời mình cho đất nước. Phương Định là cô gái giàu tình cảm, giàu tình đồng chí, đồng đội. Từ giã Thủ đô yêu dấu để vào với Trường Sơn, Phương Định luôn dành tình yêu thương,  sự quan tâm cho những người đồng đội. Tóm lại, với việc chọn ngôi kể thứ nhất, ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên, trẻ trung đầy nữ tính, giàu tính khẩu ngữ, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, chân thực, đời thường… Lê Minh Khuê đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc về nhân vật Phương Định.

Câu 7:

a. Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề nghị luận

b. Thân đoạn:

- Giải thích: Lí tưởng sống là lẽ sống, mục đích cao nhất của cuộc sống mà mỗi người hướng tới.

- Bàn luận:

+ Vì sao mỗi người cần có lí tưởng sống?

 Có lí tưởng, con người sẽ có hướng phấn đấu để vươn lên.

 Lí tưởng sống cao đẹp là điều kiện để con người sống có ý nghĩa; giúp con người hoàn thiện vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách.

 Người sống có lí tưởng sống cao đẹp sẽ mang lại nhiều giá trị, giúp ích cho cộng đồng, xã hội đất nước.

+ Biểu hiện của lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam hiện nay.

 Ra sức học tập, nâng cao kiến thức và rèn luyện kĩ năng.

 Phát triển kinh tế, làm giù cho gia đình, quê hương đất nước( các chiến sĩ canh giữ biên giới, hải đảo).

+ Đánh giá, mở rộng vấn đề:

 Đánh giá: Lí tưởng sống là điều cần thiết đối với mỗi người, đặc biệt đối với người trẻ,

 Mở rộng vấn đề: Một bộ phận không nhỏ trong giới trẻ Việt Nam hiện nay đang sa đà vào ăn chơi, hưởng thụ rất ích kỉ, sống không có mục tiêu, lí tưởng. Chúng ta cần lên án và loại bỏ tư tưởng này.

- Liên hệ bản thân: Là học sinh, em cần làm gì để sống một cuộc đời có ý nghĩa?

c. Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề nghị luận.

PHIẾU BÀI TẬP 3

Đọc đoạn văn  sau và trả lời câu hỏi:

(…) Bây giờ là buổi trưa. Im ắng lạ. Tôi ngồi dựa vào thành đá và khe khẽ hát. Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hát. Lời tôi bịa lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình.

Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!” (…)

(Lê Minh Khuê – Sách Ngữ văn 9, tập 2)

Câu 1: Những câu văn này được rút từ tác phẩm nào? Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm ấy. Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn văn?

Câu 2: Chỉ rõ phép liên kết hình thức được sử dụng trong đoạn văn?

Câu 3: Xác định câu có lời dẫn trực tiếp và câu đặc biệt, khởi ngữ trong đoạn trích trên.

Câu 4: Giới thiệu ngắn gọn (không quá nửa trang giấy thi) về nhân vật tôi trong tác phẩm đó.

Câu 5: Chỉ rõ biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn văn và nêu tác dụng?

Câu 6: Nhân vật “tôi” trong đoạn trích là ai? Qua đoạn văn em có cảm nhận gì về nhân vật đó?

Câu 7: Kể tên một tác phẩm khác viết về người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ mà em đã học trong chương trình Ngữ văn 9 và ghi rõ tên tác giả.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

Câu 1:

- Những câu văn này được rút trong tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê. Đây là một trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang diễn ra ác liệt.

- Phương thức biểu đạt chính của đoạn văn: Tự sự

Câu 2:

- Phép lặp: “Tôi”, “tôi là”.

- Phép nối: “ còn”.

Câu 3:

- Câu có lời dẫn trực tiếp: …Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!” (…)

- Câu đặc biệt trong đoạn trích : Im ắng lạ.

- Khởi ngữ “ mắt tôi”.

Câu 4:

Truyện “Những ngôi sao xa xôi” được trần thuật từ ngôi thứ nhất. Người kể chuyện cũng là nhân vật chính: nhân vật “tôi” (Phương Định). Cô và các đồng đội của mình đã sống và chiến đấu ở trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm của tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung nhiều bom đạn nguy hiểm nhất.

Phương Định là một cô gái Hà Nội, có một thời học sinh hồn nhiên, vô tư bên người mẹ trong một căn buồng nhỏ ở một đoạn đường phố yên tĩnh trong những ngày thanh bình trước chiến tranh. Những kỷ niệm ấy luôn sống lại trong cô ngay giữa chiến trường dữ dội. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn của cô trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường.

Vào chiến trường đã ba năm, đã quen với thử thách, giáp mặt hằng ngày với cái chết, nhưng cô vẫn không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những mơ ước về tương lai. Cô gái nhạy cảm, hồn nhiên này hay mơ mộng và thích hát. Phương Định cũng yêu mến những đồng đội trong tổ và trong cả đơn vị của mình, đặc biệt cô dành tình yêu và niềm cảm phục cho tất cả những người chiến sĩ mà hằng đêm cô gặp trên trọng điểm của con đường vào mặt trận.

Phương Định nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình. Cô tự đánh giá : “Tôi là con gái Hà Nội… Một cô gái khá … Có hai bím tóc dày, mềm … một cái cổ cao, kiêu hãnh… một đôi mắt xa xăm…”.

Công việc của cô nơi chiến trường hết sức nguy hiểm. Sau mỗi trận bom, cô phải lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Đó là một công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự bình tĩnh và dũng cảm. Nhưng với cô, công việc ấy đã trở thành việc thường ngày.

Hình ảnh Phương Định được nhà văn miêu tả sinh động, tinh tế. Đó là hình ảnh một cô gái thanh niên xung phong tiêu biểu cho những người thanh niên Việt Nam thời chống Mĩ.

Câu 5: Biện pháp tu từ so sánh.

→ Tác dụng: để nhấn mạnh vẻ đẹp thanh thoát, có phần kiêu kì của Phương Định.

Câu 6: Nhân vật “tôi” trong đoạn trích là Phương Đinh. Qua đoạn văn có thể thấy Phương Định là một cô gái khá xinh đẹp, tự ý thức được giá trị của bản thân, lạc quan yêu đời.

Câu 7: Tác phẩm viết về người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ mà em đã học trong chương trình Ngữ văn 9:

- Truyện :

+ “Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.

→ Một trong những nhân vật chính là Thu – một cô giao liên thời kháng chiến chống Mĩ.

- Thơ :

+ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật.

→ Nhân vật trữ tình trong bài thơ: người chiến sĩ lái xe vận tải quân sự trên đường mòn Trường Sơn thời chống Mĩ.

PHIẾU BÀI TẬP 4

Đọc đoạn văn và trả lời câu hỏi:

“Những cái xảy ra hàng ngày: máy bay rít, bom nổ. Nổ trên cao điểm, cách cái hang này khoảng 300 mét. Đất dưới chân chúng tôi rung. Mấy cái khăn mặt mắc ở dây cũng rung. Tất cả, cứ như lên cơn sốt. Khói lên, và cửa hang bị che lấp. Không thấy mây và bầu trời đâu nữa.

Chị Thao cầm cái thước trên tay tôi, nuốt nốt miếng  bích quy ngon lành: “ Định ở nhà. Lần này nó bỏ ít, hai đứa đi cũng đủ”, rồi kéo tay áo Nho, vác xẻng lên vai và đi ra cửa. 

Tôi không cãi chị. Quyền hạn phân công là ở chị. Thời gian bắt đầu căng lên. Trí não tôi cũng không thua. Những gì đã qua, những gì sắp tới... không đáng kể nữa. Có gì lý thú đâu, nếu các bạn tôi không quay về?...Điện thoại réo. Đại đội trưởng hỏi tình hình. Tôi nói như gắt vào máy:

- Trinh sát chưa về!

Không hiểu vì sao mình không gắt nữa.”

(Ngữ văn 9, tập 2, NXB Giáo Dục, 2010)

Câu 1: Nêu ngắn gọn nội dung đoạn trích?

Câu 2: Tìm hai câu rút gọn trong đoạn trích và nêu hiệu quả của việc sử dụng câu rút gọn đó?

Câu 3: Tìm lời dẫn trực tiếp có trong đoạn trích?

Câu 4: Qua đoạn trích em thấy được nét đẹp gì của nhân vật “tôi”?

Câu 5: Từ tình đồng chí, đồng đội của những nữ thanh niên xung phong trong tác phẩm “ Những ngôi sao xa xôi” và những hiểu biết xã hội em hãy suy nghĩ về sức mạnh của tinh thần đoàn kết trong cuộc sống hiện nay.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

Câu 1: Đoạn trích đã tái hiện lại những cảnh tượng bom đạn chiến tranh khốc liệt trên tuyến đường Trường Sơn. Ở nơi đó có những nữ thanh niên xung phong dũng cảm chiến đấu, phá bom. Họ có tình đồng đội keo sơn, họ vô cùng gắn bó, yêu thương, quan tâm hết mực đến nhau. 

Câu 2:

- Câu rút gọn:

+ Nổ trên cao điểm, cách cái hang này khoảng 300 mét

+ Không thấy mây và bầu trời đâu nữa.

- Tác dụng: Tránh được lỗi lặp từ và thông tin được nhanh hơn, gây được ấn tượng mạnh về cảnh tượng bom nổ cũng như sự nguy hiểm mà các cô gái phải đối mặt hằng ngày.

Câu 3: Lời dẫn trực tiếp có trong đoạn trích: “Định ở nhà. Lần này nó bỏ ít, hai đứa đi cũng đủ”

Câu 4: Nét đẹp của  nhân vật “tôi”: Tính kỉ luật (nghe lời phân công của chị Thao), tinh thần trách nhiệm với công việc  và tình đồng chí, đồng đội.

Câu 5: Tình đồng chí, đồng đội của những nữ thanh niên xung phong trong tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” nêu được những suy nghĩ của mình về sức mạnh của tình đoàn kết: giúp con người hòa nhập, gắn kết trong cộng đồng, tạo nên sức mạnh lớn lao để vượt qua khó khăn, đạt được thành công trong mọi hoàn cảnh.

a. Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề nghị luận: Đoàn kết là một trong những phẩm chất cần có của mỗi con người.

b. Thân đoạn: Cần đảm bảo các ý sau:

* Giải thích: Đoàn kết là kết thành một khối thống nhất cả về tư tưởng và hoạt động nhằm thực hiện một mục tiêu chung, mang lại lợi ích cho cả tập thể cũng như từng cá nhân.

* Bàn luận:

- Vì sao chúng ta cần có tinh thần đoàn kết?

+ Đoàn kết giúp huy động được nhiều nguồn lực cả về vật chất, trí tuệ và tinh thần, tạo nên sức mạnh to lớn giúp cho tổ chức, tập thể dễ dàng vượt qua khó khăn, thử thách để chinh phục mục tiêu.

+ Mỗi cá nhân đều có điểm mạnh và điểm yếu riêng nhưng khi kết hợp với những người khác, cùng chung mục tiêu, chí hướng thì họ có thẻ bù đắp, hỗ trợ cho nhau, mỗi người một việc đúng sở trường sẽ đạt hiệu quả cao.

+ Đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau sẽ giúp rút ngắn thời gian làm việc.

(Lấy ví dụ trong văn học và thực tế để làm sáng tỏ. Ví dụ trong ca dao, tục ngữ hay “Câu chuyện bó đũa”)

- Biểu hiện:

+ Thời chiến: Cả nước từ trẻ đến già, từ lớn đến bé, không kể nam hay nữ, từ thành thị đến nông thôn, miền xuôi tới miền ngược,… tất cả đều đồng lòng đứng lên chống giặc bảo vệ nền độc lập của đất nước.

+ Thời bình:

 Cả nước chung tay phát triển kinh tế, xây dựng đất nước ngày càng phát triển vững mạnh.

 Tinh thần, tương thân, tương ái mỗi khi đồng bào gặp khó khăn: nạn đói, lũ lụt, hỏa hoạn, giải cứu thực phẩm,…

 Trong cuộc sống hằng ngày, sự sẻ chía, quan tâm, yêu thương, đùm bọc lẫn nhau cũng chính là biểu hiện của tinh thần đoàn kết.

* Đánh giá, mở rộng:

- Đánh giá: Tinh thần đoàn kết là sức mạnh quý giá của mỗi tập thể, mỗi quốc gia, dân tộc mà chúng ta cần phải có, cần phải bồi đắp.

- Mở rộng vấn đề:

+ Phê phán những tư tưởng, hành động chia rẽ, phá hoại tập thể.

+ Đồng thời, cần phân biệt đoàn kết với a dua, kết bè kết phái và bao che.

+ Để tạo được khối đoàn kết, mỗi người cần phải đặt lợi ích chung lên trên lợi ích cá nhân, biết cảm thông, chia sẻ, dám dấn thân và hi sinh, không so đo, tính toán thiệt hơn.

- Bài học, liên hệ bản thân.

+ Cần sống đoàn kết, chan hòa với mọi người và hành động tích cực vì lợi ích chung của tập thể.

+ Liên hệ bản thân.

c. Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề: Tóm lại, tinh thần đoàn kết là một trong những điều kiện để tạo nên thành công.

PHIẾU BÀI TẬP 5

Đề bài: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng từ 15 đến 20 dòng) trình bày cảm nhận của em về tuổi trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ qua truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

1. Yêu cầu về hình thức: đảm bảo hình thức một đoạn văn

2. Yêu cầu về nội dung: đoạn văn đảm bảo yêu cầu về nội dung: trình bày cảm nhận về tuổi trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ qua truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê:

- Mở đoạn: Giới thiệu chung về tuổi trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước qua hình ảnh các cô thanh niên xung phong trong truyện " Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê.

- Thân bài: triển khai các ý sau: Hoàn cảnh cuộc chiến đấu đầy gian khổ, ác liệt, họ vẫn vươn lên và toả sáng những phẩm chất cao đẹp:

+ Trẻ trung, trong sáng, hồn nhiên, yêu thương nhau trên tinh thần đồng chí, đồng đội.

+ Tâm hồn mơ mộng, lãng mạn, lạc quan.

+ Vượt qua mọi gian khổ, hi sinh, dũng cảm chiến đấu, hoàn thành nhiệm vụ để bảo vệ Tổ quốc.

- Kết đoạn: qua hình ảnh những cô thanh niên xung phong, ta thấy được vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ: sống có lí tưởng, có mục đích, có trách nhiệm, có trái tim yêu nước nồng nàn.

PHIẾU BÀI TẬP 6

Đề bài: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của các nhân vật nữ thanh niên xung phong trong truyện "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

1. Mở bài: Nêu những nét chính về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm; giới thiệu khái quát về các nhân vật:

- Lê Minh Khuê là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn. Trong những năm chiến tranh, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của nhà văn bám sát những chuyển biến của đời sống xã hội và con người trên con đường đổi mới.

- Truyện "Những ngôi sao xa xôi" ở trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đang diễn ra ác liệt.

- Truyện đã xây dựng được vẻ đẹp của ba cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn thời kì chống Mĩ.

2. Thân bài: Lần lượt trình bày các luận điểm:

a. Hoàn cảnh sống và làm việc của ba cô thanh niên xung phong: Công việc của họ là trinh sát mặt đường gặp nhiều khó khăn nguy hiểm. Họ phải làm việc dưới mưa bom bão đạn, phải phá bom thông đường để những đoàn quân tiến vào giải phóng miền Nam.

b. Vẻ đẹp chung của các cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn:

- Đó là những cô gái tuổi đời còn trẻ. Vì nhiệm vụ giải phóng miền Nam, họ đã không tiếc tuổi xuân chiến đấu, cống hiến cho đất nước.

- Họ mang lí tưởng chiến đấu để thống nhất Tổ Quốc nên đều giàu tinh thần trách nhiệm, dũng cảm, coi thường gian khổ.

- Họ đều rất lạc quan, hồn nhiên, có tình đồng chí đồng đội găn bó, có tình yêu đất nước.

c. Vẻ đẹp riêng của các cô gái thanh niên xung phong:

- Nhân vật Phương Định:

+ Đây là cô gái Hà Nội trẻ trung yêu đời. Phương Định thích ngắm mình trong gương, là người có ý thức về nhan sắc của mình. Cô có hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Đôi mắt màu nâu, dài dài, hay nheo nheo như chói nắng...

+ Phương Định là nhân vật kể chuyện xưng tôi đầy nữ tính.Cô đẹp nhưng không kiêu căng mà có sự thông cảm, hoà nhập. Cô thích hát dân ca quan họ Bắc Ninh, dân ca ý, đặc biệt hát bài Ca Chiu Sa. Cô có tài bịa lời cho những bài hát. Những bài hát về cuộc đời, về tình yêu và sự sống cất lên giữa cuộc chiến tranh ác liệt tôn thêm vẻ đẹp của những cô thanh niên xung phong có niềm tin vào cuộc chiến tranh chính nghĩa của dân tộc.

+ Phương Định là cô gái dũng cảm. Hành động phá bom của cô cùng đồng đội đã góp phần thông mạch giao thông. Cảnh phá bom vừa hồi hộp, vừa căng thẳng, cho người đọc hình dung cuộc chiến tranh tàn khốc như thế nào nhưng cô vẫn bình tĩnh vì một ngày ít nhất các cô phải phá bom ba lần, đó là chuyện thường tình. Có lúc Phương Định nghĩ đến cái "chết" nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. Còn cái chính liệu mìn có nổ, bom có nổ không?

+ Phương Định là cô gái dễ thương, hay xúc động. Chứng kiến cảnh trận mưa đá cô nhớ về Hà Nội, nhớ mẹ, nhớ cái cửa sổ, nhớ những ngôi sao, nhớ quảng trường lung linh... Những hoài niệm; kí ức dội lên sâu thẳm càng chứng tỏ sự nhạy cảm trong tâm hồn cô gái Hà Nội mơ mộng, lãng mạn, thật đáng yêu.

- Nhân vật Thao:

+ Đây là cô  gái lớn tuổi nhất trong nhóm, là đội trưởng tổ trinh sát mặt đường. ở chị có những nét dễ nhớ ấn tượng. Chị cũng tỉa tót lông mày nhỏ như cái tăm, cương quyết, mạnh mẽ, táo bạo. Chị không sợ bom đạn, chỉ đạo công việc dứt khoát nhưng lại rất sợ máu và vắt.

+ Chị yêu thương đồng đội đúng vai trò của người chị cả. Khi Nho bị thương, chị rất lo lắng, săn sóc tận tình từng hớp nước, cốc sữa. Tình đồng đội sưởi ấm tâm hồn những cô gái lúc khó khăn nhất.

+ Chị Thao cũng thích hát dù hát sai lời và sai nhạc. Tiếng hát yêu đời, cất lên từ cuộc chiến tranh để khẳng định bản lĩnh, sức mạnh, niềm tin vào lí tưởng của thanh niên thời đại những năm chống Mĩ.

- Nhân vật Nho: xuất hiện trong thời điểm quan trọng của câu chuyện. Đó là lúc phá bom, khi ranh giới của sự sống và cái chết gần kề gang tấc. Nho nhỏ nhẹ, dịu dàng, duyên dáng "Trông nó nhẹ mát mẻ như một que kem trắng"

d. Khái quát nghệ thuật xây dựng nhân vật:

Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

e. Mở rộng, nâng cao, liên hệ.

- Mở rộng, nâng cao: vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam không chỉ được tái hiện ở những trang viết của Lê Minh Khuê mà còn được khắc họa trong rất nhiều tác phẩm. Đó là vẻ đẹp của những cô thanh niên xung phong trong “Khoảng trời hố bom” của Lâm Thị Mỹ Dạ. Là vẻ đẹp của anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long, là những phẩm chất cao quý của anh bộ đội Cụ Hồ trong những trang viết của Chính Hữu (Đồng chí), của Phạm Tiến Duật (Bài thơ về tiểu đội xe không kính). Tất cả góp phần khắc họa nên vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến gian khổ nhưng hào hùng.

- Liên hệ bản thân:

+ Đọc “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, chứng kiến những khó khăn, gian khổ mà các cô thanh niên xung phong phải trải qua, cảm nhận được vẻ đẹp tỏa sáng từ phẩm chất của thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ, em thêm cảm phục, mến yêu và trân trọng những hi sinh của lớp lớp cha anh cho cuộc sống hòa bình hôm nay.

+ Để xứng đáng với những hi sinh của cha ông cho Tổ Quốc, em luôn nỗ lực học tập, trau dồi đạo đức, rèn trí, luyện tài để thành người có ích, xây dựng đất nước thêm giàu đẹp.

3. Kết bài:

- Khẳng định lại phẩm chất của các nhân vật nữ thanh niên xung phong.

- Cảm nhận chung về các nhân vật.

PHIẾU BÀI TẬP 7

Đề bài: Nêu cảm nhận về nhân vật Phương Định trong truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của tác giả Lê Minh Khuê.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

I. Mở bài: Nêu những nét chính về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm; giới thiệu khái quát về nhân vật:

- Lê Minh Khuê là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn. Trong những năm chiến tranh, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của nhà văn bám sát những chuyển biến của đời sống xã hội và con người trên con đường đổi mới.

- Truyện "Những ngôi sao xa xôi" ở trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đang diễn ra ác liệt.

- Truyện đã xây dựng được vẻ đẹp của ba cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn thời kì chống Mĩ, nổi bật nhất là nhân vật Phương Định.

II. Thân bài: Lần lượt trình bày các luận điểm:

1. Giới thiệu chung về nhân vật Phương Định:

- Nguồn gốc xuất thân.

- Ngoại hình.

2. Nêu hoàn cảnh, công việc của nhân vật:

- Hoàn cảnh sống: Sống trong hang, dưới chân cao điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn, rất nguy hiểm.

- Công việc: hằng ngày quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom.

3. Những phẩm chất:

a. Trước hết, đó là vẻ đẹp của tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh, vượt lên mọi hiểm nguy:

- Chạy trên cao điểm bị bom đạn cày nát, còn ẩn giấu những quả bom chưa nổ - cũng có nghĩa là nó sẽ nổ bất cứ lúc nào, cũng có nghĩa là đối mặt với thần chết. Nhưng chị vẫn thật bình thản, thậm chí còn thấy thú vị, dù trên mình còn có vết thương chưa lành miệng.

- Tư thế đàng hoàng, thái độ bình tĩnh, thao tác thành thạo khi phá bom.
- Có những lúc cũng nghĩ đến cái chết nhưng chỉ "mờ nhạt", còn ý nghĩ cháy bỏng là : "liệu mìn có nổ, bom có nổ không ? Không thì làm thế nào để châm mìn lần thứ hai ?". Mục đích hoàn thành nhiệm vụ luôn được Phương Định đặt lên trên hết.

b. Trong chị luôn thường trực một tình cảm đồng chí, đồng đội nồng ấm.

- Tấm lòng vị tha, luôn quan tâm đến động chí, đồng đội 

+ Lo lắng, sốt ruột khi đồng đội lên cao điểm chưa về.

+ Luôn trìu mến yêu thương bạn bè (cách Phương Định nhận xét về Nho, phát hiện ra vẻ dễ thương: "nhẹ, mát như một que kem trắng" của bạn, việc chị rất hiểu các sở thích và tâm trạng của chị Thao...)

+ Chăm sóc Nho tận tình khi cô bị thương.

- Ngược lại, chị cũng rất cần sự cổ vũ động viên của đồng đội 

+ Thấy ấm lòng và tự tin hơn khi cảm thấy ánh mắt dõi theo, khích lệ của các anh chiến sĩ pháo binh.

+ Rất yêu mến và cảm phục tất cả những người chiến sĩ mà chị gặp hằng đêm trên trọng điểm của con đường vào mặt trận.

c. Nét nổi bật, cũng là điểm hấp dẫn nhất của nhân vật này với người đọc là tâm hồn trong sáng giàu mơ mộng, là sự hồn nhiên như trẻ thơ của chị:
- Chị hay hát, hay cười một mình hay ngắm mình trong gương. Chị có cái điệu đàng của một cô gái Hà Nội, nhưng là cái điệu thật đáng yêu vì nó hồn nhiên và vô cùng chân thực.

- Phương Định là con gái Hà Nội vào chiến trường. Chị vừa qua tuổi học sinh vô tư lự. Giữa chiến trường khói lửa, chị vẫn hay nhớ lại những kỉ niệm êm đềm bên mẹ trong căn gác nhỏ, nhớ về thành phố tuổi thơ.

- Sự hồn nhiên tập trung nhất ở phần cuối truyện, khi chị bắt gặp cơn mưa đá.

4. Biểu tượng của nhân vật:

- Vẻ đẹp của các cô thanh niên xung phong nói chung, Phương Định nói riêng cũng chính là biểu tượng cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ: họ có tuổi đời rất trẻ, tâm hồn trong trẻo, đầy ước mơ, khát vọng nhưng không vì thế mà họ chịu khuất phục trước bom đạn của kẻ thù. Họ đối diện với hiểm nguy bằng một thái độ ung dung tự tại, bằng lòng dũng cảm, bằng tình đồng chí đồng đội gắn bó keo sơn, tình yêu quê hương, Tổ quốc.

5. Đánh giá về nghệ thuật xây dựng nhân vật:

- Cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ sinh động, trẻ trung.

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.

→ Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đầu đầy gian khổ, hi sinh nhưng cũng rất lạc quan, hồn nhiên của các cô thanh niên xung phong nói chung, Phương Định nói riêng.

3. Kết bài:

- Khẳng định lại phẩm chất của nữ thanh niên xung phong.

- Cảm nhận chung về nhân vật Phương Định

PHIẾU BÀI TẬP 8

Đọc đoạn văn và trả lời câu hỏi:

“Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng”

Câu 1: Điều gì đã được kể trong đoạn văn? Em có nhận xét gì về cách đặt câu trong  đoạn văn và nêu tác dụng của cách đặt câu đó?

Câu 2: Văn bản được kể bằng lời kể của ai? Ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể đó?

Câu 3: Phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn văn?

Câu 4: Câu “Nhanh lên một tí!” thuộc kiểu câu gì xét theo cấu tạo? Xét theo mục đích nói, nó thuộc kiểu câu nào?

Câu 5: “Một dấu hiệu chẳng lành.” Xét theo cấu tạo thuộc kiểu câu gì?

Câu 6: Cảm nhận của em về tinh thần của nhân vật trong đoạn văn trên bằng một đoạn văn từ 3 - 5 câu.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

Câu 1: 

-  Đoạn văn kể về tinh thần của nhân vật Phương Định khi khi phá bom nổ chậm.

- Cách đặt câu đặc biệt ở chỗ: có những câu ngắn, câu tách ra từ một câu hoàn chỉnh như : Đất rắn… Nhanh lên một tí!... Một dấu hiệu chẳng lành.

→ Tác dụng: Việc đặt các câu ngắn liên tiếp nhau, trong đó có các câu đặc biệt tạo nhịp  điệu nhanh, dồn dập, thể hiện tính chất khẩn trương, gấp gáp, căng thẳng trong công việc phá bom của ba cô gái cũng như tâm trạng hồi hộp, căng thẳng của ba nhân vật.  

Câu 2: Truyện kể theo ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định, nhân vật chính trong tác phẩm. Điều đó rất thuận lợi trong việc biểu hiện thế giới tâm hồn, cảm xúc, suy  nghĩ của nhân vật và phù hợp với nội dung tác phẩm, tăng tính chân thật cho câu chuyện.

Câu 3: Biện pháp tu từ trong đoạn văn là ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “ Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi”. Tiếng động vốn phải dùng tai để nghe, nhưng lại được Phương Định cảm nhận bằng xúc giác “ sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi”.

→ Phép ẩn dụ đã gợi tả được sự nguy hiểm dến rợn người của những trái bom, của công việc mà Phương Định đang làm, đồng thời cho tháy giác quan nhạy bén của cô.

Câu 4:

- Xét theo cấu tạo câu “Nhanh lên một tí!” thuộc kiểu câu rút gọn chủ ngữ.

- Xét theo mục đích nói, nó thuộc kiểu câu cầu khiến.

Câu 5: “Một dấu hiệu chẳng lành.” Xét theo cấu tạo thuộc kiểu câu đặc biệt.

Câu 6:  Đoạn văn tham khảo:

- Đoạn văn trên được trích trong văn bản “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã rất thành công trong việc thể hiện tinh thần của nhân vật khi phá bom (1). Khi thực hiện công việc phá bom có nghĩa là cận kề với cái chết làm cho cảm giác của nhân vật Phương Định cũng trở nên sắc nhọn hơn (2). Cô hồi hộp, lo lắng trong từng hành động (3). Những hành động trong khi phá bom của Phương Định cho thấy sự dũng cảm, quyết tâm phá bom mặc dù công việc ấy rất nguy hiểm đến tính mạng (4).