Giáo án và PPT Ngữ văn 11 chân trời Bài 3: Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học (truyện thơ) hoặc một tác phẩm nghệ thuật (bài hát)

VIẾT: VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC (TRUYỆN THƠ) HOẶC MỘT TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT (BÀI HÁT)

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Chia sẻ về một tác phẩm văn học (truyện thơ) hoặc một tác phẩm nghệ thuật (bài hát) mà bạn yêu thích. (Chủ đề, đề tài, nội dung, ý nghĩa đối với chính bản thân bạn…)

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Phân tích bài viết tham khảo “Trê cóc”.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Vấn đề nghị luận của bài viết là gì? Với vấn đề ấy, tác giả đã triển khai thành các luận điểm nào? Trình tự sắp xếp các luận điểm trong bài viết đã hợp lí chưa?
• Mỗi luận điểm được làm sáng tỏ bằng những lí lẽ và dẫn chứng nào? Các lí lẽ và bằng chứng có thuyết phục không? Vì sao?
• Bạn học được điều gì về cách viết bài văn nghị luận về một tác phẩm văn học từ bài viết trên?

Sản phẩm dự kiến:

Bài viết Giá trị nội dung, nghệ thuật của truyện thơ Trê cóc

- Vấn đề nghị luận: giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện thơ Trê cóc. 

=> Vấn đề này được triển khai thành các luận điểm với sự sắp xếp khá hợp lí. Gồm: luận điểm về nội dung, tư tưởng trước (mượn chuyện loài vật để nói chuyện con người, ý nghĩa luân lí), luận điểm về hình thức nghệ thuật sau (xây dựng hình tượng phúng dụ, cách kể chuyện bằng thơ).

- Mỗi luận điểm đều có các lí lẽ và bằng chứng:

Ví dụ: luận điểm về việc mượn chuyện loài vật để nói chuyện con người đã được bảo vệ bởi lý lẽ truyện tuy nói về loài vật “những những việc kiện tụng, sai nha hách dịch, quan lại quan liêu, đút lót,…” (là những bằng chứng từ tác phẩm) lại đúng là những việc của xã hội loài người…

=> Các lí lẽ và bằng chứng này là thuyết phục vì các lí lẽ lập luận chặt lẽ kết hợp với các bằng chứng lấy chính từ tác phẩm.

- Bài học rút ra: HS có thể rút ra bài học khác nhau tùy từng em. 

Ví dụ: Cần nắm bắt rõ nội dung và nghệ thuật của tác phẩm cũng như dụng ý của người viết để có thể phân tích và cảm nhận một cách đúng đắn, sáng rõ.

Hoạt động 2: Bài viết “Bài ca hi vọng của Văn Ký - Những cánh chim chào đón tương lai”

GV đưa ra câu hỏi:

• Vấn đề nghị luận của bài viết; với vấn đề ấy, tác giả đã triển khai thành các luận điểm nào; nhận xét của bạn về trình tự sắp xếp các luận điểm trong bài viết.
• Bài viết tách riêng thành luận điểm về giá trị nội dung; luận điểm về giá trị nghệ thuật hay trình bày kết hợp trong mỗi luận điểm?
• Bài viết đã áp dụng những yêu cầu của kiểu bài nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật (bài hát) chưa?

Sản phẩm dự kiến:

- Vấn đề nghị luận: Nét đặc sắc của bài hát Bài ca hi vọng.

- Các luận điểm: hình ảnh ca từ ở phần đầu và hình ảnh, ca từ ở phần sau của bài hát.

=> Cách sắp xếp hợp lí giúp người đọc, người nghe dễ theo dõi.

- Bài viết không tách luận điểm về nội dung và hình thức mà trình bày kết hợp trong mỗi luận điểm.

- Bài viết đã đáp ứng những yêu cầu cơ bản của kiểu bài nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật (bài hát). Bài viết tuy ngắn nhưng đã nêu và nhận xét được một số nét đặc sắc (hình ảnh, ca từ, nội dung) của tác phẩm với những lí lẽ, bằng chứng xác đáng, lập luận chặt chẽ. Bố cục ba phần cũng tương đối rõ và đáp ứng yêu cầu.

Yêu cầu

- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận.

- Nêu được những thông tin cơ bản về tác giả, tác phẩm, nội dung chính, thông điệp…

- Vấn đề cần nghị luận thuộc yếu tố hình thức hoặc nội dung của tác phẩm.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Mục đích chính của bài nghị luận về một tác phẩm văn học hoặc nghệ thuật là gì?

A. Kể lại nội dung của tác phẩm.

B. Đưa ra cảm xúc cá nhân về tác phẩm.

C. Làm rõ nội dung và những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm.

D. So sánh tác phẩm với các tác phẩm khác.

Câu 2: Phần mở bài của một bài nghị luận về tác phẩm văn học hoặc nghệ thuật thường có nhiệm vụ gì?

A. Giới thiệu tác phẩm và nêu định hướng của bài viết.

B. Tóm tắt nội dung của tác phẩm.

C. Đưa ra tất cả các luận điểm của bài viết.

D. Đánh giá nghệ thuật của tác phẩm.

Câu 3: Yêu cầu về nội dung của một bài nghị luận về tác phẩm văn học hoặc nghệ thuật là gì?

A. Chỉ nêu nhận xét về nội dung tác phẩm.

B. Nêu và nhận xét được một số nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

C. Chỉ phân tích các yếu tố nghệ thuật của tác phẩm.

D. Phân tích toàn bộ tác phẩm một cách chi tiết.

Câu 4: Bố cục của một bài nghị luận về tác phẩm văn học hoặc nghệ thuật gồm mấy phần?

A. Một phần.

B. Hai phần.

C. Ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

D. Bốn phần.

Câu 5: Bước cuối cùng trong quy trình viết bài nghị luận về tác phẩm văn học hoặc nghệ thuật là gì?

A. Viết phần mở bài.

B. Thu thập tư liệu về tác phẩm.

C. Xem lại và chỉnh sửa bài viết.

D. Viết phần kết bài.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết bài văn nghị luận về một tác phẩm văn học (truyện thơ) hoặc một tác phẩm nghệ thuật (bài hát).