Giáo án và PPT Ngữ văn 11 chân trời Bài 1: Chiều xuân (Anh Thơ)

VĂN BẢN 3: CHIỀU XUÂN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 GV hướng dẫn HS tập trung khai thác các nội dung kết nối chủ điểm.

Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút của thi sĩ Anh Thơ hiện lên với những nét đặc biệt như thế nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Anh Thơ? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu?

Sản phẩm dự kiến:

- Anh Thơ (tên thật là Vương Kiều Ân) là một nhà thơ nữ Việt Nam. Bà sinh ngày 25 tháng 1 năm 1918 tại thị trấn Ninh Giang, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Dưới đây là những điểm nổi bật về cuộc đời và sự nghiệp của Anh Thơ:

Sáng tác và phong cách:

Anh Thơ sáng tác từ sớm, năm 17 tuổi với tập thơ “Bức tranh quê” được nhận giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn.

Bà tham gia viết bài cho báo Đông Tây và một số báo khác.

Phong cảnh làng quê, vẻ đẹp nghìn đời của nông thôn Việt Nam là chủ đề chính trong tác phẩm của Anh Thơ.

Tác phẩm tiêu biểu:

“Bức tranh quê” (1941): Tập thơ gồm 45 bài, miêu tả cảnh nông thôn theo trình tự bốn mùa.

“Răng đen” (1943): Tiểu thuyết viết về thân phận người phụ nữ.

“Hương xuân” (1944): Tập thơ chung với các tác giả khác.

Anh Thơ là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam và đã góp phần vào thắng lợi của dân tộc trong thời kỳ chống Mỹ.

Hoạt động 2: Văn bản “Chiều xuân”

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Nêu xuất xứ của văn bản “Chiều xuân”?

- Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản? 

- Nêu cảm hứng chủ đạo trong bài?

- Nội dung chính của văn bản đề cập điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

Văn bản “Chiều xuân” của tác giả Anh Thơ được rút từ tập thơ đầu tay “Bức tranh quê” và in năm 1941. Dưới đây là phân tích chi tiết:

Bố cục văn bản “Chiều xuân”:

Khổ 1: Bức tranh chiều xuân trên bên vắng.

Khổ 2: Bức tranh chiều xuân trên đường đê.

Khổ 3: Bức tranh chiều xuân trên cánh đồng.

Nội dung chính của văn bản “Chiều xuân”:

Bài thơ vẽ lên vẻ đẹp chiều xuân bình dị, đơn sơ mộc mạc của làng quê Bắc Bộ.

Thể hiện tình yêu làng quê, đất nước sâu sắc và thiết tha.

Cảm hứng chủ đạo là tình yêu quê hương và vẻ đẹp của cuộc sống

Bài thơ “Chiều xuân” của nữ sĩ Anh Thơ mang đậm chủ đề về vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống nông thôn Việt Nam1. Đề tài chính của bài thơ xoay quanh cảnh sắc mùa xuân ở quê hương, thể hiện sự bình dị, gần gũi và thân thuộc với cuộc sống của người dân nơi đồng quê miền Bắc. Cảm hứng chủ đạo của tác phẩm là tình yêu và rung động trong tình yêu, được miêu tả qua khung cảnh thiên nhiên chiều thu

Hoạt động 3: Tìm hiểu về thi pháp

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Trong đoạn thơ số 1,2 có sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Nêu tác dụng?

- Nhận xét về ngôn ngữ trong bài thơ “Chiều xuân”?

- Nêu vần và nhịp được sử dụng trong bài thơ?

- Ảm hưởng của vần và nhịp có tác dụng như thế nào trong bài?

Sản phẩm dự kiến:

Đoạn thơ số 1 và 2 trong bài thơ “Chiều xuân” của tác giả Anh Thơ sử dụng một số biện pháp nghệ thuật để tạo hiệu ứng và tạo cảm xúc cho người đọc:

Liệt kê: Tác giả liệt kê nhiều hình ảnh về thiên nhiên, đời sống quê hương, từ “miếng trầu”, “trồng tre mà đánh giặc”, “tóc mẹ thì bới sau đầu”, “gừng cay muối mặn”, “cái kèo”, “cái cột”… để tạo ra sự sống động và thú vị.

Nhân hoá: Tác giả nhân hoá các yếu tố thiên nhiên, như “lá cây bàng màu đỏ” và “câu chuyện liên quan đến người em gái”, để tạo sự gần gũi và tương tác với người đọc.

Ngôn ngữ trong bài thơ “Chiều xuân” của tác giả Anh Thơ là giản dị, trong sáng, và dịu dàng.

Về vần và nhịp, bài thơ “Chiều xuân” không tuân theo một nhịp cố định. Tuy nhiên, vần thơ trong bài tạo sự hài hòa và êm dịu, giúp tạo cảm xúc cho người đọc. Nhịp thơ không rõ ràng, nhưng bài thơ vẫn có một sự lưu động tự nhiên, phản ánh cảm xúc của tác giả về mùa xuân và quê hương.

Hoạt động 4: Tình cảm, cảm xúc của nhà thơ

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Đọc văn bản sau đó miêu tả và nhận xét bức tranh “Chiều xuân”?

- Vẻ đẹp của bức tranh chiều xuân được hiện lên như thế nào?

- Nhận xét về cảnh vật nơi đây?

- Tình cảm, cảm xúc của nhà thơ được thể hiện qua những chi tiết nào?

- Trong nhịp sống hối hả của cuộc sống hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ gợi nhắc về điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

Bức tranh chiều xuân:

Bức tranh làng quê mộc mạc, êm dịu, thanh bình với những hình ảnh bình dị, quen thuộc, thơ mộng: mưa bụi, con đò, dòng sông, quán tranh, hoa xoan, con đê, đàn sáo, trâu bò, đồng lúa…

Màu sắc tươi tắn, giàu sức sống: màu tím hoa xoan, màu đen của đàn sáo, màu rực rỡ của cánh bướm, màu xanh rờn của đồng lúa, màu thắm đỏ của chiếc yếm.

Bức tranh tĩnh lặng, thanh nhã, tươi tắn, đượm buồn:

Các đối tượng được miêu tả trong trạng thái nhẹ nhàng, khoan thai: mưa đổ bụi êm êm, đàn sáo vu vơ, cánh bướm rập rờn, trâu bò thong thả.

Không khí tĩnh lặng, bâng khuâng: quán đứng im lìm, đồng lúa ướt lặng, trâu bò thong thả cúi ăn mưa…

Bức tranh có nhiều điểm nhấn độc đáo: mưa đổ bụi, trâu bò cúi ăn mưa; cô nàng yếm thắm đang lao động chợt giật mình bởi đàn cò con.

Nhận xét về cảnh vật:

Cảnh vật làng quê miền Bắc được tạo hình một cách chân thực, tinh tế, tạo nên sự gần gũi và thân thuộc.

Từng chi tiết như con đò, đàn sáo, hoa xoan, đồng lúa đều tạo nên bức tranh hài hòa và bình dị.

Tình cảm, cảm xúc của nhà thơ:

Nhà thơ Anh Thơ thể hiện tình yêu và rung động trong tình yêu qua khung cảnh thiên nhiên chiều xuân.

Cảm xúc của nhà thơ được thể hiện qua việc tả một cách tinh tế, chân thực, và đầy tình cảm.

Gợi nhắc về cuộc sống hiện đại:

Bức tranh quê trong bài thơ gợi nhắc về sự đơn giản, bình yên, và giá trị của quê hương trong bối cảnh cuộc sống hiện đại đang hối hả, phức tạp.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Hai câu nào trong bài miêu tả cảnh xuân chỉ có ở miền Bắc mà không có ở đâu khác trên lãnh thổ nước ta?

A. Ngoài đường đê cỏ non tràn biếc cỏ,

Đàn sáo đen sà xuống mổ vu vơ.

B. Trong đồng lúa xanh rờn và ướt lặng,

Lũ cò con chốc chốc vụt bay ra.

C. Mấy cánh bướm rập rờn trôi trước gió,

hững trâu bò thong thả cúi ăn mưa.

D. Mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng,

Đò biếng lười nằm mặc nước sông trôi.

Câu 2. Nhận định nào sau đây đúng với bài thơ “Chiều xuân” của Anh Thơ?

A. Một buổi chiều xuân lặng lẽ, u buồn.

B. Một bức tranh quê buồn ảm đạm trong cơn mưa chiều.

C. Bức tranh chiều mang không khí thanh bình, có phần lặng lẽ với nhịp sống êm ả, ít xao động ở nông thôn. Một thoáng xôn xao của lũ cò vẫn không làm mất đi cái vẻ tĩnh lặng của bức tranh chiều xuân mưa bụi.

D. Một bức tranh quê nhộn nhịp mùa bội thu.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em có cảm nhận gì về không khí và nhịp sống thôn quê được thể hiện trong bài thơ “Chiều xuân”?

Câu 2: Miêu tả bức tranh xuân mà em có dịp quan sát?