Giáo án và PPT Ngữ văn 11 chân trời Bài 1: Trăng sáng trên đầm sen (Chu Tự Thanh)

VĂN BẢN 4: TRĂNG SÁNG TRÊN ĐẦM SEN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Hoa Sen có vai trò và vị trí đặc biệt cả về tâm linh và văn hóa của người phương Đông. Ngắm hoa sen chúng ta có thể thấy và nhận ra hình ảnh con người phương Đông. Hoa sen đi vào trong thi ca nhạc họa như một nguồn cảm hứng dạt dào. Trong tiết học ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu văn bản Trăng sáng trên đầm sen để cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp của loài hoa này.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Chu Tự Thanh? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu?

Sản phẩm dự kiến:

- Chu Tự Thanh (1891-1948) là một tác giả nổi tiếng tại Trung Quốc, với tinh thần yêu nước mãnh liệt và ý chí vững mạnh. Ông nổi tiếng với việc lên án và phê phán cái xấu xa, ghét cái ác. Dưới đây là một số tác phẩm tiêu biểu của Chu Tự Thanh:

“Trăng sáng trên đầm sen”: Tản văn này tạo nên hình ảnh đẹp và thơ mộng về đêm trăng sáng trên đầm sen, khiến người đọc say đắm và xao xuyến.

“Dặn con” (1955): Một tác phẩm khác của ông, thể hiện tinh thần yêu nước và tình cảm cha con.

“Gió Nam” (1962): Tập thơ của Chu Tự Thanh, chứa đựng những tâm tư, tình cảm sâu sắc.

“Đất quê mình” (1971): Tản văn về quê hương, tạo nên hình ảnh đẹp và gần gũi.

“Tiếng chim đồng” (1975): Tác phẩm khắc họa cuộc sống quê hương và tình yêu thiên nhiên.

Chu Tự Thanh đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn học hiện đại Trung Quốc, và tác phẩm của ông vẫn được độc giả yêu thích cho đến ngày nay.

Hoạt động 2: Văn bản “Trăng sáng trên đầm sen”

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Nêu xuất xứ của văn bản “Trăng sáng trên đầm sen”

- Nêu nội dung chính và cảm hứng chủ đạo của tác phẩm “Trăng sáng trên đầm sen”?

- Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản? 

Sản phẩm dự kiến:

Văn bản “Trăng sáng trên đầm sen” của nhà văn Chu Tự Thanh là một tản văn nổi tiếng trong văn học Trung Quốc. Dưới đây là những thông tin cơ bản về tác phẩm này:

Xuất xứ và tác giả:

Tác giả: Chu Tự Thanh (1891-1948), người Dương Châu, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc.

Chu Tự Thanh nổi tiếng là người chính trực, thẳng thắn, yêu ghét phân minh. Ông thường lên án và phê phán những cái xấu xa.

Tác phẩm “Trăng sáng trên đầm sen” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông.

Nội dung chính và cảm hứng chủ đạo:

Nội dung chính: Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp của đầm sen trong đêm trăng sáng qua miêu tả tinh tế và sống động.

Cảm hứng chủ đạo: Lấy cảm hứng từ vẻ đẹp trong trẻo của thiên nhiên và con người, cùng tình yêu thiên nhiên sâu sắc của tác giả.

Bố cục:

Bài văn được chia thành 2 phần:

Phần 1: Từ đầu đến “khép cửa đi ra ngoài” - Tâm trạng khi nhớ về khung cảnh quê hương của tác giả.

Phần 2: Tiếp đến hết - Miêu tả cảnh thiên nhiên trong đêm trăng sáng.

Tác phẩm “Trăng sáng trên đầm sen” tạo nên một bức tranh thơ mộng và lãng mạn về vẻ đẹp của đêm trăng và đầm sen.

Hoạt động 3: Một số từ ngữ, hình ảnh gợi tả vẻ đẹp hòa hợp giữa ánh trăng với hoa lá trên đầm sen

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Trình bày những từ ngữ và hình ảnh gợi tả vẻ đẹp hòa hợp giữa ánh trăng với hoa lá trên đầm sen?

- Nhận xét những từ ngữ và hình ảnh gợi tả vẻ đẹp của ánh trăng với hoa lá trên đầm sen?

Sản phẩm dự kiến:

Trăng sáng trên đầm sen là một tản văn tinh tế của nhà văn Chu Tự Thanh, miêu tả vẻ đẹp hòa hợp giữa ánh trăng và hoa lá trên đầm sen. Dưới đây là những từ ngữ và hình ảnh gợi tả:

Từ ngữ và hình ảnh:

Ánh trăng: Được miêu tả như “trăng thanh, trắng bạch” và “ánh trăng lấp lánh.” Ánh trăng tạo ra không gian mơ màng, tĩnh lặng.

Hoa lá đầm sen: Được so sánh với “bông trắng như tuyết” và “lá xanh mướt.” Hoa sen nở rộ trong đêm, tạo nên hình ảnh tươi mới và thanh khiết.

Nhận xét:

Từ ngữ và hình ảnh trong tản văn tạo ra một bức tranh thơ mộng, tinh tế về vẻ đẹp của đêm trăng và đầm sen.

Sự hòa hợp giữa ánh trăng thanh khiết và hoa lá đầm sen tạo nên không gian yên bình, đẹp đẽ, gợi lên tâm hồn người đọc.

Hoạt động 4: Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Chi tiết nào cho thấy sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình?

- Yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình đóng vai trò gì trong việc thể hiện cảm xúc của tác phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

Trong tản văn “Trăng sáng trên đầm sen” của nhà văn Chu Tự Thanh, sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình được thể hiện qua các chi tiết sau:

Yếu tố tự sự:

Tác giả kể lại việc “tôi” đi ngắm đầm sen trong đêm trăng.

Tâm trạng của nhân vật được thể hiện qua suy nghĩ và cảm xúc cá nhân.

Yếu tố trữ tình:

Miêu tả về vẻ đẹp của đầm sen dưới ánh trăng được thể hiện trong dòng cảm xúc và suy tư của tác giả.

Hình ảnh đầm sen, hoa lá, hương thơm, và ánh trăng tạo nên không gian trữ tình, lãng mạn.

Vai trò của yếu tố tự sự và trữ tình là làm cho nội dung kể trở nên sâu sắc, gợi cảm, và mang đậm dấu ấn cá nhân của tác giả.

Hoạt động 5: Những liên tưởng, tưởng tượng độc đáo

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Kể tên những chi tiết liên tưởng, tưởng tượng độc đáo có trong bài?

Sản phẩm dự kiến:

Trong tản văn “Trăng sáng trên đầm sen”, có một số chi tiết liên tưởng và tưởng tượng độc đáo:

Đầm sen: Đầm sen là một hình ảnh đặc biệt, tượng trưng cho sự thanh khiết và tinh tế. Tác giả miêu tả đầm sen nở rộ dưới ánh trăng, tạo nên không gian thơ mộng và lãng mạn.

Hương thơm: Tác giả nhắc đến hương thơm của đầm sen, khiến người đọc tưởng tượng đến mùi hương dịu dàng và quyến rũ trong đêm.

Ánh trăng lấp lánh: Hình ảnh ánh trăng sáng lấp lánh trên đầm sen tạo nên không gian mơ màng, tĩnh lặng. Đây là chi tiết tưởng tượng độc đáo, gợi lên cảm xúc của tác giả.

Những chi tiết này cùng nhau tạo nên bức tranh đẹp và đậm chất thiên nhiên trong tản văn.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Nhà thơ Anh Thơ sử dụng liên tưởng nào để tạo ra hình ảnh độc đáo trong bài văn?

A) Váy của nàng vũ nữ

B) Bản nhạc vi-ô-lông

C) Hạt ngọc châu

D) Cánh sao trên bầu trời đêm thăm thẳm

Câu 2. Từ ngữ nào được sử dụng để miêu tả vẻ đẹp hòa hợp giữa ánh trăng và hoa lá trên đầm sen?

A) Hài hoà

B) Đồng đều

C) Đa dạng

D) Mờ mịt

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Trình bày đặc điểm của thể loại tản văn được thể hiện qua văn bản Trăng sáng trên đầm sen?

Câu 2: Người viết tùy bút, tản văn thường có những liên tưởng, biểu cảm bất ngờ và thú vị. Nêu dẫn chứng trong văn bản cho thấy đặc điểm đó?