Giáo án và PPT Ngữ văn 11 chân trời Bài 5: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: 

ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ VIẾT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS chia thành 4 nhóm, tham gia trò chơi “Nhanh tay, nhanh mắt”, chuyển giao dụng cụ học tập là chiếc chuông bấm để bàn để các nhóm giành quyền trả lời.

- GV chiếu một đoạn ngữ liệu, yêu cầu HS tìm ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết trong đoạn văn đó.

- Đội nào trả lời nhanh hơn thì giành chiến thắng.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động: Tìm hiểu lý thuyết

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Em hãy trình bày những kiến thức về đặc điểm của ngôn ngữ viết.

Sản phẩm dự kiến:

tiếp nhận bằng thị giác. Khi viết, người viết có điều kiện chọn lọc các phương tiện ngôn ngữ; còn khi đọc, người đọc có điều kiện suy ngẫm, phân tích kĩ lưỡng. Vì vậy, ngôn ngữ viết có những đặc điểm cơ bản sau:

+ Được thể hiện bằng chữ viết, hệ thống dấu câu, các kí hiệu văn tự.

+ Sử dụng từ ngữ chọn lọc, phù hợp với từng phong cách; tránh sử dụng khẩu ngữ và từ ngữ địa phương.

+ Có thể sử dụng câu dài, nhiều thành phần nhưng được tổ chức mạch lạc, chặt chẽ. 

+ Có thể kết hợp các phương tiện phi ngôn ngữ như hình ảnh, sơ đồ, biểu đồ,.... 

– Lưu ý: Trong thực tế sử dụng ngôn ngữ viết có thể được trình bày lại bằng lời nói, chẳng hạn như trường hợp thuyết trình một vấn đề đã chuẩn bị, trình bày bài phát biểu đã soạn trước,... Trong các trường hợp này, lời nói tận dụng được những ưu thế của ngôn ngữ viết đồng thời vẫn có sự phối hợp với các phương tiện phi ngôn ngữ làm tăng hiệu quả biểu đạt.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Trong những trường hợp sau, trường hợp nào mang đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ viết?

A. Bài báo ghi lại cuộc tọa đàm.

B. Biên bản ghi lại những lời phát biểu trong cuộc họp.

C. Lời thuyết trình theo một văn bản chuẩn bị trước.

D. Đoạn đối thoại của các nhân vật trong tác phẩm văn học

Câu 2: Từ ngữ trong ngôn ngữ viết có đặc điểm gì?

A. Từ ngữ được lựa chọn, thay thế nên có điều kiện đạt được tính chính xác, tránh các từ ngữ địa phương, tiếng lóng, tiếng tục.

B. Từ ngữ được thoải mái viết theo ý thích của người biên soạn.

C. Từ ngữ được quy định theo từng địa phương, không thống nhất.

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 3: Điểm khác biệt rõ nhất giữa ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói về đặc điểm diễn đạt là gì?

A. Sử dụng các từ ngữ phù hợp với từng phong cách.

B. Diễn đạt chặt chẽ, rõ ràng, trong sáng.

C. Sử dụng câu dài với nhiều thành phần câu.

D. Từ ngữ có tính biểu cảm cao.

Câu 4: Điểm khác biệt rõ nhất giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết về phương tiện vật chất là gì?

A. Có sự phối hợp giữa âm thanh với các phương tiện phi ngôn ngữ.

B. Có sự xuất hiện trực tiếp của người nghe.

C. Ngôn ngữ tự nhiên, ít trau chuốt.

D. Sử dụng các yếu tố dư, thừa, lặp,...

Câu 5: Ngôn ngữ viết được sự hỗ trợ của yếu tố nào?

A. Nét mặt

B. Cử chỉ

C. Dấu câu

D. Điệu bộ

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Phân tích đặc điểm của ngôn ngữ viết thể hiện trong đoạn trích sau: 

Ở đây phải chú ý ba khâu:

Một là phải giữ gìn và phát triển vốn chữ của tiếng ta (tôi không muốn dùng chữ “từ vựng”).

Hai là nói và viết đúng phép tắc của tiếng ta (tôi muốn thay chữ “ngữ pháp”). 

Ba là giữ gìn bản sắc, tinh hoa, phong cách của tiếng ta trong mọi thể văn (văn nghệ, chính trị, khoa học, kĩ thuật...).

Câu 2: Từ việc độc hai văn bản bi kịch trên đây, hãy viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) để trả lời câu hỏi: Thanh niên ngày nay nên chọn lí tưởng sống như thế nào?, trong đó lưu ý lựa chọn từ ngữ, câu văn phù hợp với ngôn ngữ viết.