Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 9: Thực hành tiếng Việt (2)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: NGHĨA CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ HÁN VIỆT THÔNG DỤNG VÀ NGHĨA CỦA NHỮNG TỪ CÓ YẾU TỐ HÁN VIỆT ĐÓ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

+ Từ “Nam quốc sơn hà” là từ thuần Việt hay từ mượn?

+ Nếu là từ mượn, thì mượn của nước nào?

+ Em hiểu từ Hán Việt là từ như thế nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Lí thuyết

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Làm thế nào để xác định nhanh nghĩa của những từ có yếu tố Hán Việt?

Sản phẩm dự kiến:

- Tách từng từ đó ra thành các yếu tố riêng biệt để xem xét

- Tập hợp những từ đã biết có một trong các yếu tố của từ được tách ở trên và xếp chúng vào các nhóm khác nhau.

- Dựa vào nghĩa chung của một vài từ đã biết trong mỗi nhóm để suy ra nghĩa của từng yếu tố, từ đó, bước đầu xác định nghĩa của từ có yếu tố Hán Việt muốn tìm hiểu.

Hoạt động 2: Gợi ý giải bài tập trong SGK.

Nhiệm vụ 1: Bài tập 1

- GV yêu cầu HS đọc yêu cầu bài tập 1, thảo luận theo nhóm đôi để hoàn thành.

- GV hướng dẫn HS làm bài tập, chú ý các em tra cứu tài liệu cẩn thận để có thể hiểu đúng nghĩa các yếu tố trong một từ Hán Việt, tránh nói chung chung hoặc tùy tiện. 

Sản phẩm dự kiến:

- Em hiểu về nghĩa của các yếu tố Hán Việt tạo nên từ tín ngưỡng được dùng trong văn bản Lễ rửa làng của người Lô Lô là: Tín là niềm tin, ngưỡng là những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán. Vậy tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần.

- Theo em, khi chưa có sẵn từ điển trong tay, ta có thể suy doán nghĩa các yếu tố đó và nghĩa của từ chứa đựng chúng theo cách tách chúng ta thành các yếu tố riêng biệt để xem xét, rồi tập hợp những từ đã biết có một trong các yếu tố của từ được tách ở trên và xếp chúng vào các nhóm khác nhau. Sau đó, em dựa vào nghĩa chung của từ đã biết trong mỗi nhóm để suy ra nghĩa từng yếu tố.

Nhiệm vụ 2: Bài tập 2:

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, đọc yêu cầu bài tập 2 và kẻ bảng vào trong một tờ giấy khổ lớn để làm chung.

- GV hướng dẫn HS tách 3 từ bản sắc, ưu tư, truyền thông ra thành 6 yếu tố là bản và sắc, ưu và tư, truyền và thông, sau đó làm theo các bước đã được chỉ dẫn ở phần lí thuyết. 

Sản phẩm dự kiến:

……………………………………..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Từ "Truyền" trong "Truyền thông" có nghĩa là gì?

A. sắc thái, sắc độ, sắc tố,...

B. truyền đạt, truyền hình, truyền khẩu, truyền kỳ, truyền miệng, truyền thuyết,...

C. ưu điểm, ưu tú, hạng ưu, ưu ái,...

D. tư duy, tâm tư, tương tư, vô tư, tư tưởng,..

Câu 2. Dòng nào sau đây chỉ gồm những từ Hán Việt có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau?

A. Thi ca, hội phí, tân binh, khán đài.

B. Hậu tạ, cường quốc, thiên thư, tái phạm.

C. Phòng hỏa, bảo mật, thi nhân, hậu đãi.

D. Phòng gian, ái quốc, thủ môn, chiến thắng.

Câu 3: Từ "Ưu" trong "Ưu tú" có nghĩa là gì?

A. truyền đạt, truyền hình, truyền khẩu, truyền kỳ, truyền miệng, truyền thuyết,...

B. tư duy, tâm tư, tương tư, vô tư, tư tưởng,..

C. sắc thái, sắc độ, sắc tố,...

D. ưu điểm, ưu tú, hạng ưu, ưu ái,...

Câu 4: Từ "bản" trong "bản sắc" có nghĩa là gì?

A. bản chất, bản lĩnh, bản quán, nguyên bản,...

B. sắc thái, sắc độ, sắc tố,...

C. ưu điểm, ưu tú, hạng ưu, ưu ái,...

D. tư duy, tâm tư, tương tư, vô tư, tư tưởng,..

Câu 5: Từ nào dưới đây có yếu tố “gia” cùng nghĩa với từ “gia” trong gia đình?

A. Gia vị

B. Gia tăng

C. Gia sản

D. Tham gia

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1. Em hãy tìm hiểu nghĩa của những yếu tố đã tạo nên các từ Hán Việt được ghi cước chú trong các văn bản đã học là Thủy tiên tháng Một, Lễ rửa làng của người Lô Lô, Bản tin về hoa anh đào: đồng nhất, hải lưu, định kỳ, linh nghiệm, ký giả, thiết thân,...