Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 3: Quê hương (Tế Hanh)

VĂN BẢN 3. QUÊ HƯƠNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV mời một số HS chia sẻ: Khi nhắc đến quê hương của mình, em có ấn tượng đặc biệt gì (cảnh sắc thiên nhiên, món ăn nổi tiếng, phong tục truyền thống). Hãy chia sẻ cùng cô giáo và các bạn trong lớp.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

- GV yêu cầu HS đọc mục giới thiệu về nhà văn Nguyễn Ngọc Tư. Giới thiệu về tác giả.

- GV nêu câu hỏi: Hãy xác định đề tài, tìm bố cục, thể loại, phương thức biểu đạt của bài thơ.

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Tên: Tế Hanh

- Năm sinh – năm mất: 1921 - 2009

- Quê quán: Quảng Ngãi

- Phong cách nghệ thuật: cảm xúc chân thành mà tinh tế, thiết tha; lời thơ giản dị, giàu hình ảnh; giọng thơ nhẹ nhàng, sâu lắng.

- Tác phẩm tiêu biểu: Hoa niên (1945), Hai nửa yêu thương (1963), Câu chuyện quê hương (1973)…

2. Tác phẩm 

Bài thơ viết năm 1939, khi Tế Hanh đang học tại Huế trong nỗi nhớ quê hương-một làng chài ven biển tha thiết. Bài thơ được rút trong tập Nghẹn ngào (1939) và sau đó được in trong tập Hoa niên (1945)

Hoạt động 2: Tìm hiểu hình ảnh quê hương trong tâm trí tác giả

- GV giao nhiệm vụ và đặt câu hỏi cho HS, yêu cầu HS làm việc cá nhân:

+ Tìm những chi tiết giới thiệu về quê hương của tác giả ?

+ Chi tiết nào giúp em nhận biết quê hương của tác giả là một làng chài ven biển ?

Sản phẩm dự kiến:

Hình ảnh quê hương trong tâm trí tác giả

- Nghề nghiệp: làm nghề chài lưới

- Vị trí địa lí: cách biển nửa ngày sông

=> bằng lời thơ bình dị, tự nhiên, tác giả giới thiệu chung về làng quê mình đó là một làng chài ven biển.

Cảnh thuyền ra khơi

- Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng

Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

=> khung cảnh đẹp trời, dấu hiệu bình yên tốt đẹp

- Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang.

=> NT so sánh, động từ mạnh diễn tả khí thế dũng mãnh của con thuyền ra khơi, làm toát lên một sức sống mạnh mẽ, một vẻ đẹp hùng tráng đầy hấp dẫn.

- Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió

=> bút pháp lãng mạn, nghệ thuật so sánh, nhân hóa, ẩn dụ -> cánh buồm trắng căng gió biển khơi quen thuộc bỗng trở nên lớn lao, thiêng liêng, rất thơ mộng và trở thành biểu tượng của miền quê làng chài luôn tràn đầy sức sống.

=> Cảnh dân chài bơi thuyền đi đánh cá là một cảnh tượng đẹp: cả thiên nhiên và con người đều hiện ra với vẻ đẹp đầy sức sống, đầy hứa hẹn, tình cảm gắn bó sâu nặng với quê hương.

Hoạt động 3: Tìm hiểu cảnh thuyền ra khơi

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, theo dõi văn bản và trả lời câu hỏi:

+ Cảnh đoàn thuyền trở về được miêu tả qua những chi tiết nào?

+ Hình ảnh người dân chài được miêu tả ntn? Phân tích những hình ảnh thơ đó?Em nhận xét gì về bức tranh lao động ấy?

+ Trong câu Chiếc thuyền im...sử dụng nghệ thuật gì? Em cảm nhận hai câu thơ này như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

Cảnh đoàn thuyền trở về

* Cảnh đón thuyền về

- Ngày hôm sau ồn ào…

... dân làng tấp nập...

Nhờ ơn trời...

=> Bức tranh lao động náo nhiệt, đầy ắp niềm vui, sự sống. 

* Hình ảnh người dân đánh cá

- Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng

Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

●       Hình ảnh thơ vừa chân thực vừa lãng mạn, khắc họa vẻ đẹp giản dị, khoẻ khoắn, thơ mộng của người dân chài lưới: nước da ngăm nhuộm nắng, nhuộm gió, thân hình vạm vỡ và thấm đậm vị mặn mòi của biển khơi.

* Hình ảnh con thuyền:

- Chiếc thuyền im…

Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.

=> NT nhân hóa, Con thuyền trở nên có hồn, một tâm hồn tinh tế.

Hoạt động 4: Tìm hiểu nỗi nhớ của tác giả với quê hương

- GV yêu cầu HS theo dõi văn bản và trả lời câu hỏi:

+ Tác giả đã bộc bạch nỗi nhớ của mình ntn?

+ Các hình ảnh nào đã trở về trong nỗi nhớ ? 

+ Theo em có phải chỉ đến khổ cuối này tác giả mới diễn tả nỗi nhớ về “ quê hương của mình”?

Sản phẩm dự kiến: 

Tình cảm của tác giả với quê hương

- Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ

Màu nước xanh cá bạc chiếc buồm vôi

Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá.

- Hình ảnh: màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi

- Nhịp thơ da diết, điệp từ nhớ => nhấn mạnh nỗi nhớ quê của tác giả - nỗi nhớ sâu đậm của tác giả

 Đó là nỗi nhớ màu sắc, cảnh vật, nhớ hình dáng con thuyền, nỗi nhớ đó kết đọng lại trong một mùi vị đặc trưng của làng chài “mùi nồng mặn” ở đó có nắng, có gió, có vị muối, có tình quê sâu nặng.

=> Tác giả gắn bó sâu sắc với quê hương, quê hương luôn sống mãi trong lòng tác giả.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Phương thức biểu đạt của bài thơ “Quê hương” là gì?

A. Miêu tả

B. Tự sự

C. Biểu cảm

D. Nghị luận

Câu 2. Câu thơ nào miêu tả nét đặc trưng của dân chài lưới?

A. Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng-Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

B. Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ-Khắp dân làng tấp lập đón ghe về.

C. Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng-Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

D. Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới-Nước bao vây cách biển nửa ngày sông.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Suy nghĩ của em sau khi xem những bức ảnh sau? Em nghĩ như thế nào về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo vệ đất nước hiện nay?

Câu 2: Qua văn bản “Quê hương”, thiên nhiên vùng ven biển Nam Trung Bộ được nhận định như thế nào?