Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 4: Thực hành tiếng Việt (2)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

NGHĨA CỦA TỪ NGỮ, DẤU CÂU, BIỆN PHÁP TU TỪ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV gọi HS kiểm tra bài cũ: Ngữ cảnh là gì? Nghĩa của từ ngữ trong ngữ cảnh?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Củng cố kiến thức đã học

- GV chia lớp thành 6 nhóm và yêu cầu thực hiện các nội dung sau trong thời gian 5 phút:

Nhóm 1,3: Nhắc lại nghĩa của một số từ trong bài thơ Mùa xuân nho nhò (lộc, giọt,... ), cho HS so sánh nghĩa của những từ đó trong từ điển và trong bài thơ.

Nhóm 2,5: Hãy cho biết công dụng của dấu ngoặc đơn, dấu ngoặc kép. Mỗi loại dấu câu cho một ví dụ.

Nhóm 4,6: Nhắc lại dấu hiệu nhận biết và tác dụng của các biện pháp tu từ nhân hóa, so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ.

Sản phẩm dự kiến:

Nghĩa của từ ngữ

a. Từ “lộc”

+ Trong từ điển, từ lộc có nghĩa là chồi lá non.

+ Từ lộc trong Lộc giắt đầy quanh lưng và Lộc trải dài nương mạ vừa có nghĩa thực là chồi non, lá non vừa có nghĩa ẩn dụ là may mắn, hạnh phúc. Như vậy, với cách sử dụng từ lộc, nhà thơ Thanh Hải đã diễn tả được: Người cầm súng như mang theo sức xuân trên đường hành quân, người ra đồng như gieo mùa xuân trên từng nương mạ. Chính người cầm súng và người ra đồng đã làm nên mùa xuân hạnh phúc cho đất nước.

b. Từ “giọt”

- Theo định nghĩa trong từ điển, nghĩa của từ giọt trong giọt mưa, giọt nước, giọt sương là chỉ lượng rất nhỏ chất lỏng, có dạng hạt.

- Trong trường hợp này, dựa trên ngữ cảnh (giọt long lanh) có thể hiểu là giọt âm thanh - tiếng chim hót. Nhưng vì chỉ có từ long lanh - chỉ tính chất sáng, đẹp của giọt mà không có từ chỉ sự vật cụ thể như mưa, sương, nước hay tiếng chim nên có thể gợi liên tưởng đến giọt mùa xuân - sức sống của mùa xuân đang dâng tràn, dào dạt.

2. Dấu câu

- Dấu ngoặc đơn: có công dụng dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung)

- Dấu ngoặc kép:

●       Dùng để dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó.

●       Dùng để đánh dấu các từ ngữ có hàm ý mỉa mai.

●       Dùng để đánh dấu tên của các vở kịch, tác phẩm văn học, tờ báo, tập san… dẫn trong câu văn.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Giải thích nghĩa của từ in đậm trong những dòng thơ sau:

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa.

A. phát triển theo kì vọng

B. thực hành bằng sức lực của mình để trở thành đối tượng được hướng đến.

C.  chỉ sự phát triển

D. cành lá ngụy trang trên lưng người chiến sĩ

Câu 2. Xác định nghĩa của các từ ngữ máu lửa trong khổ thơ:

Có một người lính

Đi vào núi xanh

Những năm máu lửa.

A. tuổi trẻ, nhiều hy vọng phía trước.

B. nói đến chiến tranh, bom đạn.

C. ngày mùa xuân.

D. ngọn núi có nhiều cây cối màu xanh bao phủ

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Chỉ ra tác dụng của các biện pháp tu từ trong những dòng thơ sau: Nằm dưới hàng me, nghe tre thổi sáo.

Câu 2: Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) trình bày cảm nhận của em về thiên nhiên và con người trong bài thơ Gò Me. Trong đoạn văn sử dụng ít nhất 2 từ láy (gạch chân và chỉ rõ từ láy trong văn bản).