Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 2: Tập làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

VIẾT

TẬP LÀM MỘT BÀI THƠ BỐN CHỮ HOẶC NĂM CHỮ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV kiểm tra bài cũ: Hãy đọc thuộc lòng bài thơ Đồng dao mùa xuân hoặc Gặp lá cơm nếp.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu các yêu cầu đối với  bài thơ bốn hoặc năm chữ

GV yêu cầu HS dựa vào nội dung SHS, dựa vào các văn bản đã học Đồng dao mùa xuân, Gặp lá cơm nếp hãy nhắc lại các đặc điểm của thể thơ bốn chữ, năm chữ.

Sản phẩm dự kiến:

• Số dòng: Số lượng dòng trong mỗi bài không hạn chế. Bài thơ bốn chữ và năm chữ có thể chia khổ hoặc không.

• Cách gieo vần: vần thường được đặt  cuối dòng, gọi là vần chân, vần có thể gieo liên tiếp (vần liền) hoặc cách quãng (vần cách), cũng có thể phối hợp nhiều kiểu gieo vần trong một bài thơ (vần hỗn hợp),...

• Ngắn nhịp: Thơ bốn chữ thường ngắt nhịp 2/2; thơ năm chữ thường ngắt nhịp 2/3 hoặc 3/2. Tuy nhiên, nhịp thơ cũng có thể được ngắt linh hoạt, phù hợp với tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong bài thơ.

• Thơ bốn chữ và thơ năm chữ gần gũi với đồng dao, vè, thích hợp với việc kể chuyện; hình ảnh thơ thường dung dị, gần gũi.

Hoạt động 2: Thực hành viết theo các bước

GV nêu yêu cầu: Viết bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.

Xác định đề tài và cảm xúc

GV có thể gợi ý HS chọn bất cứ đề tài nào mình yêu thích, phù hợp với lứa tuổi như nhà trường, gia đình, thiên nhiên, quê hương, đất nước,... và ghi lại cảm xúc về đối tượng được nói đến. Đó có thể là yêu mến, xúc động, lưu luyến, bâng khuâng, nhớ nhung, biết ơn, tự hào,...

Tìm hình ảnh để biểu đạt cảm xúc

GV đặt câu hỏi: Em có cảm xúc, suy nghĩ gì về sự vật, hiện tượng đó? Hãy tìm từ ngữ để  diễn đạt cảm xúc của mình trước sự vật, hiện tượng đó,...

Tập gieo vần

+ GV hướng dẫn HS chọn thể thơ bốn chữ hoặc năm chữ và tìm vần thích hợp.

+ Để tìm tiếng chứa vần thích hợp, cần lưu tâm tiếng cuối của những dòng trước đó và xem tiếng đứng liền kề tiếng khuyết thường kết hợp với tiếng nào rồi suy luận.

+ Các loại vần: Vần liền, vần cách, vần hỗn hợp.

- Trong thực tế làm thơ, HS có thể gieo vần theo những cách khác. GV cần chấp nhận và khuyến khích những sáng tạo này.

Hoạt động 3: Viết bài

Chọn thể thơ: Dòng thơ đầu tiên có bốn hoặc năm chữ này thường có nội dung diễn tả ấn tượng, cảm xúc nổi bật của em về đối tượng. Chú ý phần vần ở tiếng cuối để tiếp tục gieo vần chân ở những dòng sau. Những dòng kế tiếp cần duy trì nhịp phù hợp với cảm xúc.

+ Cách triển khai mạch cảm xúc ở những dòng sau. 

+ Có thể sử dụng những biện pháp tu từ như so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, điệp ngữ,... để tăng hiệu quả diễn đạt cho bài thơ.

+ Kết thúc bài thơ là một công việc quan trọng. Vì bài thơ có tạo được dư âm trong lòng người đọc hay không phần nhiều phụ thuộc vào kết bài. GV gợi ý cho HS một vài cách như bỏ lửng những hình ảnh, cảm xúc để gợi mở, bộc lộ cảm xúc sâu đậm; tạo những vần thơ có hình ảnh ấn tượng; nêu cảm nghĩ của mình về sự vật, hiện tượng,...

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Em hãy đối chiếu bài thơ vừa làm với các tiêu chí trong bảng Yêu cầu đối với bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ trong SHS, trang 50 để xem bài thơ đã đáp ứng được các yêu cầu đối với một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ chưa.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG 

Em hãy sử dụng kiến thức đã học viết bài thơ theo thể thơ năm chữ hoặc bốn chữ.