Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 5: Chuyện cơm hến (Hoàng Phủ Ngọc Tường)

VĂN BẢN 2: GẶP LÁ CƠM NẾP

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV cho HS xem video: Cách nấu BÚN BÒ HUẾ ngon tuyệt đỉnh chuẩn vị Huế nhìn thôi đã thèm | Perfect VN Spicy Beef Noodle - YouTube

- GV yêu cầu: Hãy quan sát video và em có nhận xét gì về cách chế biến món ăn ấy. Quê hương em có món ăn đặc nào không? Hãy chia sẻ cho các bạn cùng biết

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

- GV hướng dẫn HS đọc và tóm tắt văn bản.

- GV đọc mẫu, yêu cầu HS đọc bài.

- GV yêu cầu HS: xác định thể loại, phương thức biểu đạt, bố cục của văn bản.

Sản phẩm dự kiến:

Tác giả

- Tên: Hoàng Phủ Ngọc Tường

- Năm sinh: 1937

- Quê quán: Quảng Trị

- Đề tài: cảm hứng ngợi ca vẻ đẹp đất nước và con người trên khắp mọi miền Tổ quốc, đặc biệt là Huế.  

- Phong cách nghệ thuật: có cách tiếp cận độc đáo, tâm hồn nhạy cảm, ngòi bút tài hoa, cái tôi giàu trách nhiệm với xã hội.

- Tác phẩm tiêu biểu: Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1984), Huế - Di tích và con người (1970)…

Tác phẩm 

- Trích Huế - Di tích và con người

Hoạt động 2: Tìm hiểu nét riêng trong khẩu vị của người Huế

- GV yêu cầu HS đọc 2 đoạn văn đầu văn bản và trả lời câu hỏi: 

+ Người Huế có khẩu vị khác với các vùng miền khác ở nào?

+ Tác giả là người vùng nào? Chi tiết nào nói lên điều đó? Qua đó em cảm nhận được tình cảm gì của tác giả khi nói về nét riêng người Huế.

Sản phẩm dự kiến:

Nét riêng trong khẩu vị của người Huế

- Thích thú với vị cay và đắng, đặc biệt là vị cay với đủ cung bậc ngôn ngữ để diễn tả vị cay.

- Tác giả gây ấn tượng với người đọc về khẩu vị ăn cay khác thường của người Huế so với những địa phương khác.

- Người Huế có khẩu vị khác lạ: cay và đắng

- Tác giả là người miền Trung, điều đó được được thể hiện qua câu nói “Nhưng lạ nhất là thói ăn cay, đến nỗi chính tôi cũng không hiểu sao mình lại ăn cay “tài” đến vậy

Hoạt động 3: Tìm hiểu về cơm hến xứ Huế

- GV yêu cầu HS đọc văn bản, suy nghĩ cá nhân và trả lời các câu sau :

+ Cơm hến được làm từ những nguyên liệu, gia vị nào? Em có nhận xét gì về các loại nguyên liệu này?

+ Cách người dân Huế thưởng thức cơm hến như thế nào?

+ Món cơm hến cho thấy đặc điểm gì trong phong cách ăn uống người Huế?

Sản phẩm dự kiến:

Cơm hến xứ Huế

a. Nguyên liệu

- Những thứ đơn giản, dễ kiếm, có thể tận dụng trở thành những vị chủ đạo của món cơm hến: cơm nguội, ruột hến, miến, măng khô, rau sống, thịt heo….

- Gia vị rẻ tiền, dễ kiếm: da heo, tóp mỡ, ớt, muối, mè, bánh tráng….

b. Thưởng thức

- Ai cũng có thể thưởng thức vì nó phù hợp với túi tiền của tất cả mọi người.

- Mang đậm phong cách ăn uống người Huế: Món cơm huế có 3 loại ớt (ớt tương, ớt màu, ớt dầm mắm), vị cay đến trào nước mắt.

Nhận xét: 

- Món ăn được chế biến cầu kì, tỉ mỉ nhưng lại rất bình dân từ nguyên liệu đế cách ăn.

c. Hình ảnh chị bán hàng rong và bếp lửa

- Hình ảnh người bán hàng rong: dáng gầy mỏng manh, chiếc áo dài cũ kĩ, chiếc nón cời, tiếng rao lanh lảnh => gợi ra hình ảnh người bán hàng trên phố, nghèo nhưng vẫn tươm tất, chỉnh tề.

=> cốt cách nền nã của người cố đô.

- Bát cơm có mười bốn vị, mỗi bát có 500 đồng → bát cơm rẻ nhưng vẫn đủ vị, thể hiện lòng tự tôn văn hóa truyền thống.

- Câu nói của chị bán hàng thể hiện thái độ ứng xử với văn hóa truyền thống, nó được bảo tồn và lưu giữ từ chính cuộc sống bình dị, tự nhiên của cộng đồng dân cư.

- Hình ảnh “bếp lửa” vừa thực vừa mang nghĩa tượng trưng: Đó là bị  thứ 15 của món cơm hến, vị của tình cảm con người với nghề, của ý thức nỗ lực giữ gìn chất Huế, vị của tâm hồn, của niềm tin vào những điều không dễ mất trong cuộc sống.

Hoạt động 4: Tìm hiểu tình cảm của tác giả với món cơm hến

- GV yêu cầu HS theo dõi văn bản và trả lời các câu hỏi:

+ Chuyện cơm hến có giống các bài viết trong sách dạy nấu ăn không? Vì sao?

+ Trong phong cách ẩm thực, người Huế khác người Quảng (Quảng Nam, Đà Nẵng) và cả những vùng khác nữa ở điểm nào?

+ Tác giả đã bàn tới điều gì xung quanh món cơm Hến (GV gợi ý: tác giả kể lại câu chuyện gì về tục lệ xúc hến, sự thèm cơm hến có phải biểu hiện gắn bó với quê hương không?)

+ Theo em, tại sao tác giả lại cho rằng: một món ăn đặc sản cũng giống như một di tích văn hóa?

Sản phẩm dự kiến: 

- Tác giả lấy điểm tự từ món ăn bình dân để bàn luận về phong tục, tập quán, về sự giữ gìn văn hóa truyền thống, về tình yêu và sự gắn bó với quê hương....

- Có ý thức trách nhiệm với cộng đồng, biết trân trọng những truyền thống văn hóa – lịch sử, yêu tha thiết quê hương, gắn bó với quê hương từ những điều nhỏ nhất.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Người Huế ăn cơm hến có gì đặc biệt?

A. Để nguội

B. Ăn nóng

C. Ăn với gia vị đặc biệt

D. Không có gì đặc biệt

Câu 2. Những chi tiết nào cho thấy cơm hến là món ăn bình dân?

A. Cơm hến được chế biến từ những vật phẩm dân dã như: Cá Lẹp, kẹp rau mưng, cơm nguội và hến…

B. Cơm hến được đựng trong những thẫu, những vịm bày trên một cái trẹc, o bán hến lấy ra bằng những chiếc gáo mù u nhỏ xíu, bàn tay thoăn thoắt mỗi thứ một ít.

C. Cơm hến được đem bán rong tại các con phố.

D. Cả 3 ý trên đều đúng.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về một nét sinh hoạt thể hiện vẻ đẹp của con người và truyền thống văn hóa nơi em đang sống.

Câu 2: Điền vào chỗ trống: Món cơm hến cho thấy phong cách ăn uống của người Huế mặc dù rất ........nhưng cũng rất cầu kì, kỹ tính. Cả người làm ra món cơm hến và người ăn món cơm hến đều rất coi trọng, chú trọng đến vị đặc trưng của món ăn.