Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 5: Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt (trích, Vũ Bằng)

VĂN BẢN 1. THÁNG GIÊNG, MƠ VỀ TRĂNG NON RÉT NGỌT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu các nhóm chia sẻ: 

1. Hãy hát một bài hát hoặc đọc thuộc một bài thơ về chủ đề mùa xuân.

2. Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

- GV yêu cầu HS: Dựa vào tìm hiểu ở nhà, em hãy trình bày những hiểu biết về tác giả, tác phẩm.

Sản phẩm dự kiến:

Tác giả

- Tên: Vũ Bằng

- Năm sinh – năm mất: 1913-1984

-  Quê quán: Hà Nội

- Sở trường sáng tác: truyện ngắn, tùy bút, bút kí

- Phong cách sáng tác: Tùy bút của VB giàu chất trữ tình, chất thơ, hướng vào biểu hiện thế giới nội tâm phong phú.

- Tác phẩm tiêu biểu: Miếng ngon Hà Nội (1960), Món lạ miền Nam (1969), Thương nhớ Mười Hai (1972)

3. Tác phẩm

- Trích Thương nhớ mười hai (bút kí, 1972), là bài đầu tiên của tập tùy bút

- Thương nhớ mười hai được viết trong thời gian Vũ Bắng sống ở miền Nam, xa cách quê hương miền Bắc. Niềm thương nhớ quê hương, gia đình da diết được thể hiện qua sự hồi tưởng về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, cuộc sống hằng ngày mang vẻ đẹp và bản sắc văn hóa của Hà Nội. Thương nhớ mười hai có 13 bài tùy bút, gồm 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài về Tết.

Hoạt động 2: Tìm hiểu Cảnh sắc và không khí mùa xuân ở Hà Nội

- GV yêu cầu HS đọc đoạn đầu và suy nghĩ trả lời: Khi nói về Mùa Xuân, tác giả đã khẳng định như thế nào? Câu văn “Ai bảo…mê luyến Mùa Xuân” gợi cho em suy nghĩ gì? Biện pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng ở đây?

- GV đặt tiếp câu hỏi: 

+ Ở đoạn văn 2 tác giả đã bộc lộ tình cảm của mình như thế nào? Tình cảm ấy nảy sinh từ đâu? Cảnh sắc mùa Xuân ở Hà Nội và miền Bắc được gợi tả qua những chi tiết nào?

Sản phẩm dự kiến:

Cảnh sắc và không khí mùa xuân ở Hà Nội

- Câu phủ định, điệp từ, điệp ngữ, điệp kiểu câu.

Khẳng định: tình cảm yêu mùa xuân tha thiết, nồng nàn.

- Nghệ thuật:

+  Miêu tả, so sánh đặc sắc;

+ Giọng điệu sôi nổi, tha thiết, có sức truyền cảm.

+ Hình ảnh gợi cảm.

→ Bức tranh mùa Xuân đẹp, tràn đầy sức sống, tràn ngập khắp đất trời nhưng lại ấm áp, nồng nàn, đầy tình yêu thương,  mang nét đặc trưng của mùa xuân miền Bắc.

Cảm xúc say sưa, mê đắm trước  mùa xuân.

Hoạt động 3: Tìm hiểu Cảnh sắc và không khí mùa Xuân sau rằm tháng giêng

- GV yêu cầu HS đọc đoạn 3 đến hết văn bản và đặt câu hỏi: 

+ Nhà văn cảm nhận sự thay đổi của thiên nhiên qua những đối tượng nào? Em có nhận xét gì về những từ ngữ như “hơi phai”, “mùi hương man mác”, vệt xanh tươi”, “làn sáng hồng”

+ Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật được sử dụng qua những từ ngữ hình ảnh đó? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?

+ Khi mùa xuân đến, bầu không khí gia đình được miêu tả như thế nào? Liên hệ với không khí sau Tết ở gia đình em?

Sản phẩm dự kiến:

Cảnh sắc và không khí mùa Xuân sau rằm tháng giêng

- Tác giả cảm nhận sự thay đổi của thiên nhiên, đất trời qua sự thay đổi, chuyển biến về màu sắc, không khí, bầu trời, mặt đất, cây cỏ…

- Nghệ thuật so sánh  được sử dụng hiệu quả.

=> Tác giả đã phát hiện ra một vẻ đẹp khác nữa của mùa Xuân đất Bắc. Đó là vẻ đẹp của sự hồi sinh của đất trời, cây cỏ trổ lộc, đơm hoa, kết trái: ”Đào hơi phai…kiếm nhị”

- Sự cảm nhận, đặc biệt tinh tế, nhạy cảm→ sự gắn bó, am hiểu, tình yêu thiên nhiên; trân trọng, biết tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

- Con người trở về với cuộc sống êm đềm, thường nhật.

→ Tình yêu cụ thể, dạt dào, tinh tế, sâu sắc và bền bỉ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Nội dung của phần 3 đoạn trích "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt" là gì?

A. Khẳng định cảm xúc trước thiên nhiên bốn mùa.

B.  Sắc xuân, cảnh xuân, tình xuân đan xen, hòa quyện cùng nhau, gắn bó, tha thiết.

C. Một số bức tranh vẽ về mùa xuân

D. Nét đẹp của mùa xuân Hà Nội sau rằm tháng Giêng.

Câu 2. Giá trị nghệ thuật của văn bản "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt" là gì?

A. Lối viết trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở…

B. Ngôn từ tinh tế, đầy cảm hứng

C. A và B đều đúng

D. A và B đều sai

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nhận của em về cảnh sắc và không khí mùa xuân.

Câu 2: Điền từ vào chỗ trống: Sức sống của thiên nhiên và con người được ...... được miêu tả trong cái rét ngọt đầu xuân là căng tràn nhựa sống, tràn ngập niềm vui, sự hứng khởi.