Giáo án chuyên đề Sinh học 12 chân trời Bài 5: Khái quát về kiểm soát sinh học

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn, chia lớp thành các nhóm (4 - 6 HS) nghiên cứu nội dung mục I SCĐ tr.37 - 38 và trả lời các câu hỏi thảo luận sau:

1.  Có ý kiến cho rằng: “Nhện linh miêu (Oxyopes javanus) sống trong tán lá lúa và ăn thịt các loài bướm, do đó ngăn chặn được thế hệ mới của sâu hại. Đó chính là kiểm soát sinh học tự nhiên”. Em hãy đưa ra quan điểm của mình về ý kiến trên.

2.  Mục tiêu của kiểm soát sinh học nhân tạo là gì? Để đạt được mục tiêu đó, con người đã tác động như thế nào?

3.  Cho các ví dụ về kiểm soát sinh học sau:

• Thả ong mắt đỏ để kiểm soát số lượng sâu đục thân lúa.

• Nuôi mèo để bắt chuột.

• Dùng nấm đối kháng (nấm xanh (Metarhizium anisopliae), nấm trắng (Beauveria bassiana)) kí sinh rầy hại cây lúa.

• Thả bọ xít hoa gai vai nhọn (Cantheconidae furcellata), bọ rùa mười chấm (Harmonia octomaculata), chuồn chuồn cỏ (Chrysopa sp.) ăn rệp hại cây trồng.

• Sử dụng kiến vàng (Oecophylla smaragdina) tấn công bọ xít xanh (Rhynchocoris humeralis) giảm tỉ lệ cam, quýt bị rụng quả.

• Ong (Cotesia flavipes) kí sinh sâu đục thân mía (Chilo tumidicostalis).

• Dùng vi khuẩn (Bacillus popilliae và Bacillus lentimorbus) gây ra bệnh trên bọ dừa nhật bản và nhiều loại bọ cánh cứng khác.

a) Hãy xác định đối tượng được dùng để kiểm soát sinh vật gây hại trong từng ví dụ.

b) Trong các ví dụ trên, hãy cho biết sinh vật gây hại có bị tiêu diệt hoàn toàn hay không.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục I SCĐ tr.37 - 38 và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát hoạt động của các nhóm và định hướng HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV sử dụng https://vongquaymayman.comời đại diện nhóm HS trình bày.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép.

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

I. KHÁI NIỆM KIỂM SOÁT SINH HỌC

- Kiểm soát sinh học là biện pháp làm suy giảm kích thước quần thể sinh vật gây hại và duy trì mật độ của chúng ở trạng thái cân bằng thấp bởi tác nhân kiểm soát sinh học hoặc bằng cách tăng cường sức đề kháng của vật nuôi, cây trồng.

- Ví dụ:

Một số sinh vật được dùng trong kiểm soát sinh học

Lúa OM5954 có khả năng kháng rầy nâu gây hại

Hướng dẫn trả lời câu hỏi thảo luận:

1.  Ý kiến trên là đúng vì đây chính là mối quan hệ "vật ăn thịt – con mồi", quần thể nhện linh miêu (Oxyopes javanus) đã kiểm soát kích thước quần thể sâu hại.

2.  Mục tiêu của kiểm soát sinh học nhân tạo là làm suy giảm kích thước quần thể sinh vật gây hại cho vật nuôi, cây trồng. Để đạt được mục tiêu đó, con người đã tác động lên quần thể sinh vật gây hại bằng cách: sử dụng mối quan hệ đối kháng tự nhiên để kiểm soát số lượng sinh vật gây hại; tăng cường sức đề kháng của vật nuôi, cây trồng.

3.  a) Đối tượng được dùng để kiểm soát sinh vật gây hại trong từng ví dụ được mô tả trong bảng sau:

b) Trong các ví dụ trên, sinh vật gây hại không bị tiêu diệt hoàn toàn mà chỉ bị giảm số lượng ở mức không gây hại đối với nông nghiệp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

Vòng 1: Hình thành nhóm chuyên gia

- GV chia lớp thành ba nhóm, yêu cầu mỗi nhóm thực hiện các nhiệm vụ độc lập:

Nhóm 1:Thảo luận trả lời câu hỏi 4 SCĐ tr.37: Mối, kiến, gián là những loài thường gặp ở nơi sinh sống của con người. Chúng là vật trung gian lây truyền nhiều bệnh cho người và gây bất tiện trong sinh hoạt. Ngày nay, con người đã tạo ra nhiều loại chế phẩm sinh học để tiêu diệt chúng. Hãy phân tích ưu điểm của việc sử dụng các chế phẩm sinh học ứng dụng trong diệt mối, kiến, gián so với sử dụng hoá chất.

 Nhóm 2: Thảo luận trả lời câu hỏi 5 SCĐ tr.37: Vì sao nên sử dụng tác nhân kiểm soát sinh học để hạn chế sinh vật gây hại hơn là dùng thuốc bảo vệ thực vật?

Nhóm 3: Thảo luận trả lời câu hỏi 6 SCĐ tr.38: Vì sao kiểm soát sinh học mang lại nhiều lợi ích nhưng việc loại bỏ hoàn toàn thuốc bảo vệ thực vật hoá học ra khỏi danh mục các chất phương pháp kiểm soát dịch bệnh vẫn chưa được thực hiện?

II. VAI TRÒ CỦA KIỂM SOÁT SINH HỌC

Vai trò đối với sức khỏe con người

- Hạn chế dư lượng thuốc BVTV hóa học trong môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể con người hoặc theo chuỗi và lưới thức ăn vào cơ thể con người.

- Hạn chế ngộ độc thực phẩm.

- Hạn chế các bệnh ung thư và một số bệnh khác do ô nhiễm môi trường gây ra.

Vai trò đối với nền nông nghiệp

- Giúp khống chế sinh vật gây hại, cân bằng sinh thái đồng ruộng.

- Mang lại hiệu quả lâu dài, ổn định, không ảnh hưởng đến môi trường và tiết kiệm được chi phí.

- Đảm bảo không có dư lượng hóa chất có hại trong nông sản.

Ví dụ: Năm 2021, tỉnh Vĩnh Long đã tập huấn, phát động truyền thông “Sử dụng thiên địch để phòng chống dịch hại trên cây dừa”.