Giáo án điện tử Lịch sử 12 cánh diều Bài 2: Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh (P2)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI MÔN HỌC LỊCH SỬ!

BÀI 2:

TRẬT TỰ THẾ GIỚI TRONG CHIẾN TRANH LẠNH

NỘI DUNG BÀI HỌC

01

Sự hình thành và tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta

02

Nguyên nhân, tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta

02

NGUYÊN NHÂN, TÁC ĐỘNG CỦA SỰ SỤP ĐỔ TRẬT TỰ THẾ GIỚI HAI CỰC I-AN-TA

a. Nguyên nhân

Khai thác Hình 4, tư liệu, mục Góc mở rộng SGK tr.12, 13 và trả lời câu hỏi: Nêu nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Câu hỏi

Thảo luận nhóm đôi

Tư liệu 2

“…Chúng ta đang đứng trước ngưỡng cửa một kỉ nguyên hoàn toàn mới trong quan hệ Mỹ - Xô. Chúng ta hoàn toàn có thể đóng góp theo cách riêng của mình nhằm vượt qua sự chia rẽ ở châu Âu và kết thúc cuộc quân sự tại đó”.

(Phát biểu của Tổng thống Mỹ G. Bút-sơ trong cuộc gặp với

Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô M. Goóc-ba-chốp, tháng 12/1989).

Nội dung mục Góc mở rộng và đoạn tư liệu thể hiện dấu mốc quan trọng trong xu thế chấm dứt Chiến tranh lạnh là cuộc gặp không chính thức giữa đại diện của hai cường quốc Xô – Mỹ năm 1989 tại đảo Man-ta).

Nguyên nhân thứ nhất

Chạy đua vũ trang.

Liên Xô và Mỹ bị tốn kém, suy giảm thế mạnh kinh tế.

Xe tăng Mỹ đối đầu xe tăng Liên Xô tại chốt kiểm soát Charlie, Berlin.

2 bên tự điều chỉnh, hạn chế căng thẳng.

Hình ảnh một căn cứ quân sự bên trong lãnh thổ Cuba mà Mỹ cho rằng Liên Xô đã triển khai vũ khí hạt nhân.

Đại diện Liên Xô, Cuba và Mỹ tại một cuộc họp khẩn về cuộc khủng hoảng hạt nhân Cuba tại Liên Hợp Quốc.

Nguyên nhân thứ hai

Sự vươn lên của các nước trên thế giới.

Thoát khỏi ảnh hưởng của hai cực.

Thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc.

Sự ra đời của hàng loạt các quốc gia độc lập.

Sáng 30/4/1975, từ khắp mọi hướng, hàng trăm xe tăng, xe thiết giáp cùng bộ binh đồng loạt thẳng tiến Phủ Tổng thống Ngụy quyền Sài Gòn, giải phóng Sài Gòn.

Dẫn chứng

Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam năm 1975.

Góp phần phá vỡ thực trạng của Trật tự hai cực I-an-ta ở khu vực Đông Nam Á.

Nhân dân Sài Gòn diễu hành mừng thành phố được giải phóng.

Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh tại căn cứ Tà Thiết - Lộc Ninh (tháng 4/1975).

Nguyên nhân thứ ba

Sự thay đổi cán cân kinh tế thế giới.

Sự nổi lên của Nhật Bản và các nước Tây Âu.

Khu công nghiệp ở Fukuoka, Nhật Bản những năm 1970.

G7 năm 1977.

Dẫn chứng

Hệ thống tư bản chủ nghĩa xuất hiện diễn đàn của các nền kinh tế lớn (Nhóm G7).

Mỹ không còn là nước duy nhất đóng vai trò quyết định, chi phối các nước phương Tây.

Nguyên nhân thứ tư

Ảnh hưởng của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

Một dây chuyền lắp ráp ô tô tự động hóa cao.

(Tự động hóa là một thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba).

Xu thế hòa hoãn, toàn cầu hóa.

Nguyên nhân thứ năm

Sự khủng hoảng, suy yếu, tan rã của Liên Xô.

Trật tự thế giới hai cực I-an-ta sụp đổ.

Người dân Litva (nước thành viên của Liên Xô) tụ tập ở thủ đô Vilnius vào ngày 12-1-1990 để đòi tách khỏi Liên Xô. Litva là nước cộng hòa

Xô viết đầu tiên tuyên bố độc lập.

Phong trào nổi loạn đòi ly khai cũng xảy ra ở cộng hòa Xô viết Azerbaijan. Trong ảnh, một đám đông đang cản đường một đoàn xe thiết giáp Liên Xô gần Ganja, Azerbaijan vào ngày 22-1-1990.

Lực lượng ly khai đối mặt với hàng rào binh sĩ của Bộ Nội vụ phía trước trụ sở Đảng Cộng sản Tajikistan ở thủ đô Dushanbe vào ngày 15-1-1990. Giới chức Xô viết phải ban bố tình trạng khẩn cấp trong thành phố này.

Lấy dẫn chứng khác cho nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Thủ tướng Cộng hòa Liên bang Đức (Tây Đức) Helmut Schmidt, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Cộng hòa Dân chủ Đức (Đông Đức) Erich Honecker, Tổng thống Mỹ Gerald Ford và Thủ tướng Áo Bruno Kreisky.

Dẫn chứng

Năm 1975, 33 nước châu Âu có thể chế chính trị khác nhau (Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu), Mỹ và Ca-na-da kí kết Định ước An ninh và Hợp tác châu Âu tại Hen-xinh-ki (Phần Lan).

Xác nhận quyền bình đẳng của các quốc gia, giải quyết hoà bình các xung đột, sự hợp tác trên cơ sở nhu cầu chính đáng của các dân tộc.

• Cuối thập niên 80, khi Goóc-ba-chốp đưa ý tưởng về “Ngôi nhà chung châu Âu”, sự đối đầu Đông – Tây căng thẳng ở châu Âu về cơ bản đã chấm dứt.
• Năm 1976, sự ra đời của tổ chức G7.

Cuộc họp của G7 tại Bonn

ngày 16-17 tháng 7 năm 1978.

Mỹ không còn là nước duy nhất quyết định thế giới phương Tây.

Tư liệu 3

Tư liệu 3

• Những sai lầm trong chiến lược phát triển đã làm ảnh hưởng đến kinh tế và sức mạnh của Liên Xô.
• Thập niên 80: không xoay chuyển được tình hình, vai trò ngày càng suy yếu.

Cuộc đấu tranh giành tự do của Georgia, tháng 4 năm 1989.

Sự sụp đổ của trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta bắt đầu từ nhiều nguyên nhân.

Kết luận

b. Tác động

TRÒ CHƠI “ĐOÁN NHANH”

Đọc thông tin mục 2b SGK tr.13: Tìm những từ khóa quan trọng về tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta đối với tình hình thế giới.

Xu thế đa cực.

Giải quyết hòa hình các cuộc tranh chấp, xung đốt

Vai trò lớn trong quan hệ quốc tế

Ảnh hưởng đến dân tộc,…

Từ khóa

Dựa vào kết quả trò chơi và trả lời câu hỏi:

Phân tích tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới

hai cực I-an-ta đối với tình hình thế giới.

Tư liệu 4

“Rất lâu trước khi Liên Xô sụp đổ, rõ ràng là rất ít khu vực nào trên thế giới bị ảnh hưởng bởi những gì đang xảy ra ở châu Âu. Sự kết thúc của Chiến tranh lạnh lập tức đã khơi lại những câu hỏi cũ về bản sắc trên khắp lục địa đó và xa hơn nữa, cũng như đặt ra những câu hỏi mới,… Những câu hỏi nền tảng về bản sắc, dân tộc và tôn giáo một lần nữa có thể được nêu lên, và một số câu hỏi trong số này thật rối trí. Một lần nữa những hoàn cảnh quyết định mới lại xuất hiện trong lịch sử thế giới”.

(J.M. Roberts, O.A. Westad, Lịch sử thế giới (Phạm Viêm Phương dịch),

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2023, tr.293).

Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta

Có điều kiện thuận lợi giải quyết hòa bình các cuộc tranh chấp, xung đột.

Đưa đến xu thế phát triển mới trong quan hệ quốc tế, trật tự thế giới mới dần hình thành theo xu thế đa cực.

Tạo điều kiện cho các cường quốc mới nổi có vị trí, vai trò lớn trong quan hệ quốc tế.

Ảnh hưởng đến vấn đề dân tộc, bản sắc cộng đồng, tôn giáo,… ở nhiều khu vực.

Các chiến binh chống Taliban người Afghanistan khi Hoa Kỳ tiến hành các cuộc không kích ở vùng núi Tora Bora ở Afghanistan vào tháng 12 năm 2001.

Người dân Syria đi bộ dọc theo một con đường bị hư hại nghiêm trọng sau trận chiến ở Syria, ngày 4 tháng 1 năm 2014.

Cuộc đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô:

• Thời gian: hơn 40 năm.
• Quốc gia: Liên Xô và Mỹ.
• Ảnh hưởng:

Kiến thức mở rộng

Tình hình hình thế giới luôn căng thẳng.

Đứng bên bờ vực của chiến tranh.

Ý nghĩa của việc chấm dứt Chiến tranh lạnh: mở ra nhiều hướng giải quyết hòa bình trong các vụ tranh chấp, xung đột đang diễn ra ở nhiều khu vực trên thế giới.

Kiến thức mở rộng

Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực đã tác động nhiều mặt đến tình hình thế giới.

Kết luận

LUYỆN TẬP

Luật chơi: Chia lớp thành 2 đội và thi đua trả lời. Các đội lựa chọn đáp án trả lời đúng để tìm ra tên quốc gia và cho biết quốc gia đó là thành viên của Khối nào (NATO hay Vác-sa-va). Đội nào trả lời được đúng và tìm ra được nhiều tên các quốc gia nhanh nhất sẽ là đội chiến thắng.

TRÒ CHƠI TRONG CHIẾN TRANH LẠNH

--------------- Còn tiếp ---------------