Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Cánh diều bài 1: Văn bản "Sự tích Hồ Gươm"

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu chung về văn bản

* Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 3 nhóm, cho HS đọc thầm lại văn bản, thảo luận và trả lời câu hỏi:

+ Nhóm 1: Tóm tắt truyện Sự tích Hồ Gươm với những sự kiện tiêu biểu.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu đặc điểm thể loại Sự tích Hồ Gươm và nhắc lại đặc trưng thể loại,

+ Nhóm 3: Tìm hiểu bố cục, ngôi kể và phương thức biểu đạt.

* Thực hiện nhiệm vụ học tập:

+ HS hình thành nhóm, phân công nhiệm vụ cho các thành viên.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

* Báo cáo kết quả: đại diện nhóm trình bày kết quả.

* Nhận xét đánh giá: GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

Nhiệm 2. Nhắc lại kiến thức trọng tâm của văn bản.

* Chuyển giao nhiệm vụ:

GV cho HS hoạt động nhóm cũ, thảo luận và trả lời câu hỏi:

+ Nhóm 1: Nêu hoàn cảnh lịch sử và cách Long Quân cho mượn gươm thần.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu Lê Thuận dâng gươm cho Lê Lợi và sức mạnh của gươm thần.

+ Nhóm 3: Long Quân đòi gươm (hoàn cảnh lịch sử và cách trả gươm). Nêu ý nghĩa của hành động trả gươm?

* Thực hiện nhiệm vụ học tập:

+ Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ của nhóm mình.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

* Báo cáo kết quả: đại diện nhóm trình bày kết quả.

* Nhận xét đánh giá: GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN

1. Tóm tắt truyện Sự tích Hồ Gươm với những sự kiện tiêu biểu:

2. Thể loại

- Truyện Sự tích HG thuộc thể loại truyền thuyết địa danh: Loại truyền thuyết giải thích nguồn gốc lịch sử của một địa danh.

·      Chi tiết: là những sự việc nhỏ trong văn bản, tạo nên sự sinh động của tác phẩm.

·      Cốt truyện: hệ thống sự kiện được sắp xếp theo một ý đồ nhất định nhằm thể hiện nội dung, ý nghĩa của tác phẩm.

·      Nhân vật: là người, con vật, đồ vật... được miêu tả, thể hiện trong tác phẩm văn học.

3. Bố cục: 2 phần

- Phần 1: Từ đầu → đất nước: Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần.

- Phần 2: Còn lại: Long Quân đòi lại gươm thần.

4. Ngôi kể và phương thức biểu đạt

- Ngôi kể: ngôi thứ ba

- PTBĐ: tự sự

II. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần.

a. Hoàn cảnh lịch sử

- Giặc Minh đô hộ.

- Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhiều lần bị thua.

b. Cách Long Quân cho mượn gươm

- Lê Thận là người đánh cá nhặt được lưỡi gươm dưới nước.

- Lê Lợi đến nhà Lê Thận thanh gươm sáng lên 2 chữ “Thuận thiên”

- Lê Lợi nhặt được chuôi gươm trên rừng ( gươm sáng trên ngọn cây đa) .

- Gươm tra vào vừa như in → Chi tiết kì ảo, hoang đường.

c. Lê Thuận dâng gươm cho Lê Lợi

- Lê Thận tin tưởng vào Lê Lợi

- Thanh gươm gặp được minh chủ sử dụng vào việc lớn, hợp lòng dân, thuận ý trời.

=> Việc Long Quân cho mượn gươm thần chứng tỏ cuộc khởi nghĩa được tổ tiên, thần thiêng ủng hộ.

=> Tính chất toàn dân trên dưới một lòng tham gia đánh giặc..

d. Sức mạnh của gươm thần

=> Chuyển bại thành thắng, chuyển yếu thành mạnh, tạo bước ngoặt mở đường cho nghĩa quân quét giặc ngoại xâm.

2. Long Quân đòi gươm

a. Hoàn cảnh:

+ Đất nước, nhân dân đã đánh đuổi được giặc Minh.

+ Lê Lợi lên ngôi vua, nhà Lê dời đô về Thăng Long.

b.  Cảnh trả gươm:

- Một năm sau khi đuổi giặc Minh, ở hồ Tả Vọng

- Nhân vật đòi gươm: Vùa vàng

- Vua nâng gươm → Rùa vàng đớp lấy rồi chìm xuồng đáy hồ.

- Chi tiết đòi gươm:

+ Giải thích tên gọi của Hồ Hoàn Kiếm

+ Đánh dấu và khẳng định chiến thắng hoàn toàn của nghĩa quân Lam Sơn.

+ Phản ánh tư tưởng, tình cảm yêu hoà bình đã thành truyền thống của nhân dân ta.

+ Ý nghĩa cảnh giác răn đe với những kẻ có ý dòm ngó nước ta.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

Khoanh tròn đáp án đúng trước mỗi câu hỏi sau đây:

Câu 1: Giặc xâm lược được nhắc đến trong truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm là:

A. Giặc Ân.                      B. Giặc Tống.                       

C. Giặc Thanh.                 D. Giặc Minh.

Câu 2: Trong truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm có đề cập đến cuộc khởi nghĩa nào trong lịch sử dân tộc?

A. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng.

B. Khởi nghĩa Lí Bí.

C. Khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo.

D. Khởi nghĩa Tây Sơn do ba anh em Nguyễn Nhạc lãnh đạo.

Câu 3: Địa bàn đầu tiên nơi nghĩa quân dấy nghĩa được nhắc đến trong truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm là thuộc tỉnh nào?

A. Thanh Hóa       B. Hà Tĩnh             C. Nghệ An              D. Hà Nội

Câu 4: Trong truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm, đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn vật gì?

A. Thanh gươm thần.

B. Chiếc nỏ thần.

C. Bản đồ chỉ dẫn vào doanh trại quân giặc.

D. Lá cờ thêu sáu chữ vàng.

Câu 5: Chi tiết Lê Lợi được trao gươm báu trong truyện Sự tích Hồ Gươm thể hiện:

A. Lê Lợi là người "nhà Trời" được cử xuống giúp dân ta đánh giặc.

B. Tính chất chính nghĩa, hợp lòng dân, ý trời của cuộc khởi nghĩa

C. Niềm tin vững chắc của nhân dân ta đối với sự thắng lợi của cuộc khởi nghĩa.

D. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn được sự giúp đỡ, phù trợ của thánh thần.

Câu 6: Nhân vật nào trong truyền thuyết nhận được thanh gươm đầu tiên?

A. Lê Lợi.           B. Lê Lai        C. Nguyễn Trãi           D. Lê Thận

Câu 7: Sau khi nhận được báu vật của đức Long Quân, uy thế của nghĩa quân như thế nào?

A. Mạnh lên gấp bội và đuổi được quân xâm lược ra khỏi bờ cõi.

B. Ngày một tăng, đánh thắng nhiều trận, làm cho quân xâm lược hoang mang.

C. Không có nhiều thay đổi do không có người biết sử dụng.

D. Yếu hơn so với lúc chưa có báu vật.

Câu 8: Khẳng định truyện Sự tích Hồ Gươm là một truyền thuyết vì:

A. Câu chuyện kể về hoạt động của Lê Lợi và nghĩa quân trong quá trình khởi nghĩa.

B. Câu chuyện kể về Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa chống quân Minh được kể lại bằng trí tưởng tượng, bằng sự sáng tạo lại hiện thực lịch sử.

C. Câu chuyện ghi chép hiện thực lịch sử cuộc kháng chiến chống quân Minh.

D. Câu chuyện được sáng tạo nhờ trí tưởng tượng, hư cấu vô cùng phong phú của tác giả dân gian

Câu 9: Trên gươm báu của đức Long Quân trao cho nghĩa quân trong truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm có khắc chữ gì và ý nghĩa của nó ra sao?

A. Hai chữ “Hoàn Kiếm”, có ý nghĩa là trả kiếm.

B. Hai chữ “Minh Công”, có nghĩa là gươm được trao cho người tài giỏi.

C. Hai chữ “Thuận Thiên”, có nghĩa là thuận theo ý trời.

D. Hai Chữ “Tả Vọng”, có nghĩa là gươm được giao ở hồ Tả Vọng.

Câu 10: Hành động trả gươm của Lê Lợi trong Sự tích Hồ Gươm thể hiện điều gì?

A. Khát vọng hòa bình, yên ổn của dân tộc ta.

B. Lòng biết ơn vô hạn đối với những vi thần đã phù trợ cho cuộc kháng chiến.

C. Sự tin tưởng vào một nền hòa bình vĩnh viễn cho đất nước.

D. Truyền thống tôn trọng lẽ phải, sự công bằng "có mượn, có trả" của dân tộc ta.

1 - D

2 - C

3 - A

4 - A

5 - D

6 - D

7 - B

8 - B

9 - D

10 - D

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 2

…“Một năm sau khi đuổi giặc Minh, một hôm Lê Lợi - bấy giờ đã làm vua -cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Nhân dịp đó, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Khi thuyền rồng tiến ra đến giữa hồ thì tự nhiên có một con rùa lớn nhô đầu và mai lên khỏi mặt nước. Theo lệnh vua, thuyền đi chậm lại. Đứng ở mạn thuyền, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người tựnhiên động đậy. Con rùa vàng không sợ người, nhô đầu lên cao nữa và tiến vềphía thuyền vua. Nó đứng nổi lên trên mặt nước và nói: “Xin bệ hạ hoàn gươm cho Long Quân!”.Vua nâng gươm hướng vềphía Rùa Vàng. Nhanh như cắt, rùa há miệng đớp thanh gươm và lặn xuống. Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vẫn còn thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh.

Từ đó, hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.” ...

(Ngữ văn 6, tập 1, sách Cánh Diều)

Câu 1: Đoạn văn trên được trích từ văn bản nào? Văn bản là truyền thuyết hay cổ tích?

Câu 2: Đoạn văn trên kể về sự việc gì?

Câu 3: Em hãy cho biết có bao nhiêu tiếng, bao nhiêu từ và chỉ rõ các từ phức trong câu: “Đứng ở mạn thuyền, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người tự nhiên động đậy.”.

Câu 4: Ngoài văn bản được trích trên, em hãy kể tên 2 truyền thuyết mà em biết có sự xuất hiện của nhân vật Lạc Long Quân (Long Quân, Đức Long Quân) hoặc Rùa Vàng (Rùa thần, Thần Kim Quy).