Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Cánh diều bài: Thực hành tiếng việt - từ thuần việt, từ Hán việt, các phép liên kết câu, trạng ngữ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS nhắc lại kiến thức về từ Hán Việt, trạng ngữ và các phép liên kết.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận, chuẩn bị trình bày trước lớp.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Từ Hán Việt: là những từ mà tiếng Việt mượn từ tiếng Hán (tiếng Trung Quốc) được đọc theo cách đọc Hán Việt.

2. Trạng ngữ

- Là thành phần phụ trong câu, chỉ bối cảnh (thời gian, vị trí, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, tính chất,...) của sự việc nêu trong câu (thực chất là bối cảnh của sự việc nêu ở vị ngữ).

- Trả lời cho các câu hỏi Khi nào?, Ở đâu?, Vì sao?, Để làm gì?, Bằng gì?, Như thế nào?...

- Mặc dù không phải là thành phần bắt buộc trong cấu trúc của câu trò quan trọng về ý nghĩa và có chức năng liên kết các câu, các đoạn trong văn bản.

3. Các phép liên kết thường gặp trong văn bản

- Các đoạn văn trong một văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình thức.

- Về nội dung:

+ Các đọa văn phải phục vụ chủ đề của văn bản, các câu phải phục vụ chủ đề của đoạn văn (liên kết chủ đề).

+ Các đoạn văn và các câu phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí (liên kết logic)

- Về hình thức, các câu và các đoạn văn có thể được liên kết với nhau bằng một số biện pháp chính như sau:

+ Lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước (phép lặp từ ngữ);

+ Sử dụng ở câu đứng sau các từ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước (phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng);

+ Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu trước (phép nối).

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

1. Tìm những từ ghép thuần Việt tương ứng với các từ Hán Việt sau đây:

2. Giải thích nghĩa của các từ Hán Việt được in đậm trong các câu sau:

a. Thuở nhỏ, thầy Mạnh Tử tuy thông minh, tư chất hơn người nhưng lại ham chơi, một lần do ham chơi mà thầy trốn học.

b. Người quân tử học để thành danh, thỉnh giáo người khác là để làm tăng tri thức.

c. Thứ nhất, dù trẻ em còn non nớt thì mỗi đứa trẻ đều có quan điểm riêng về thế giới, đều có những ý kiến riêng đáng được tôn trọng.

d. Tiếng nói của Ma-la-la đã tạo ra nhiều thay đổi tích cực tại quê hương cô.

3. Tìm các từ ghép có các yếu tố gốc Hán trong bảng sau và giải thích ý nghĩa của các từ đó:

4. Đặt câu với hai từ Hán Việt tìm được ở bài tập trên.

Từ Hán Việt

Từ thuần Việt tương ứng

thiên địa

trời đất

giang sơn

sông núi, nước non

huynh đệ

anh em

nhật dạ

ngày đêm

phụ tử

cha con

quốc gia

nhà nước

tiền hậu

trước sau

tiến thoái

tới lui

sinh tử

sống chết

ca sĩ

người hát

phụ huynh

cha mẹ

STT

Từ

Nghĩa

1

Thủy triều

Hiện tượng nước biển dâng lên rút xuống một hai lần trong ngày, chủ yếu do sức hút của mặt trăng và mặt trời.

2

Vô biên

Rộng lớn đến mức như không có giới hạn.

3

Đồng niên

Cùng tuổi

4

Gia vị

Thứ cho thêm vào món ăn để tăng mùi vị.

5

Giáo dục

Hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 2

1. Điền các trạng ngữ đã cho vào chỗ trống sao cho trạng ngữ vừa phù hợp về nội dung với câu, vừa có tác dụng liên kết với các đoạn trong câu:

a. Bố mẹ tôi kéo tôi qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương. ………., một chú bé đang ngồi nhìn ra cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. (Tạ Duy Anh)

b. …......... tôi đã thích những tranh lợn gà, chuột ếch, tranh cây dừa, tranh tố nữ của làng Hồ. ………. đứng trước những cái chiếu bày tranh làng Hồ rải trên các lề phố Hà Nội, lòng tôi thấm thía một nỗi biết ơn đối với những người nghệ sĩ tạo hình của nhân dân. (Nguyễn Tuân)

2. Xác định trạng ngữ và cho biết đó trạng ngữ đó thuộc loại nào.

a. Trong im ắng, hương vườn thơm thoảng bắt đầu rón rén bước ra, và tung tăng trong ngọn gió nhẹ, nhảy trên cỏ, trườn theo những thân cành.

b. Khoảng gần trưa, khi sương tan, đấy là khi chợ náo nhiệt nhất.

c. Trong sương tối mịt mùng, trên dòng sông mênh mông, chiếc xuồng của má Bảy chở thương binh lặng lẽ xuôi dòng.

d. Để tiêm phòng cho trẻ em, tỉnh đã cử nhiều đội y tế về bản.

e. Nhằm giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh, các trường đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực.

3. Thêm trạng ngữ thích hợp vào câu:

a. ..., em vừa được điểm 10 môn tiếng Việt.

b. ..., em phải năng tập thể dục.

c. ..., nước sông đục ngầu.

d. ..., các bạn học sinh chăm chú nghe giảng.

4. Đặt câu theo yêu cầu:

a. Câu có trạng ngữ chỉ nơi chốn.

b. Câu có trạng ngữ chỉ thời gian.

c. Câu có trạng ngữ chỉ mục đích.

5. Hãy tìm những từ láy chỉ trạng thái hoặc tính cách. Đặt câu với những từ láy ấy.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 3

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

“Loài người không được cho sẵn bất cứ cái gì trên mặt đất này. Tất cả những gì anh ta cần – anh ta phải làm ra chúng. Và ở đây loài người đối mặt với sự lựa chọn cơ bản nhất của mình: anh ta chỉ có thể tồn tại được theo một trong hai cách – bằng cách làm việc độc lập với bộ óc của riêng anh ta, hay là trở thành một kẻ ăn bám sống nhờ bộ óc của những người khác. Người sáng tạo chọn cách thứ nhất. Kẻ ăn bám thì chọn cách thứ hai. Người áng tạo một mình đối mặt với tự nhiên. Kẻ ăn bám đối mặt với tự nhiên thông qua những trung gian.

Mối quan tâm của người sáng tạo là chinh phục tự nhiên. Còn mối quan tâm của kẻ ăn bám là chinh phục con người.

Người sáng tạo sống với lao động của mình. Anh ta không cần ai khác. Mục đích cơ bản của anh ta là chính bản thân anh ta. Kẻ ăn bám sống cuộc đời thứ cấp. Anh ta cần những người khác. Những người khác trở thành động lực chính của anh ta.”

(Ayn Rand, Suối nguồn, NXB Trẻ TP HCM, 2017, tr1174)

1. Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích.

2. Trong đoạn trích, tác giả cho rằng loài người có thể tồn tại theo những cách nào?

3. Tìm các từ Hán Việt được sử dụng trong đoạn trích.

4. Chỉ ra và nêu tác dụng của phép điệp được sử dụng trong đoạn trích.

5. Chỉ ra và nêu tác dụng của phép thế được sử dụng trong đoạn trích.

6. Việc tác giả khẳng định trong câu mở đầu đoạn trích “Loài người không được cho sẵn bất cứ cái gì trên mặt đất này. Tất cả những gì anh ta cần – anh ta phải làm ra chúng” có ý nghĩa gì?

7. Tại sao tác giả lại cho rằng: “mối quan tâm của kẻ ăn bám là chinh phục con người”?

- cơ bản

- tự nhiên

- chinh phục

- động lực

- tồn tại

- thông qua

- lao động

- độc lập

- trung gian

- mục đích

- sáng tạo

- quan tâm

- thứ cấp