Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Cánh diều bài: Cô bé bán diêm

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1: Tổng quan về tác giả và tác phẩm

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành các nhóm, cho HS đọc thầm lại văn bản và đặt câu hỏi:

+ Tác giả của VB “Cô bé bán diêm” là ai? Hãy nêu một số nét về tác giả?

+ Nhân vật chính trong VB là ai?

+ Phương thức biểu đạt của VB là gì?

+ Truyện Cô bé bán diêm được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ mấy?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV2: Nhắc lại kiến thức trọng tâm của VB

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận:

+ Nhóm 1: Tìm các chi tiết miêu tả về hoàn cảnh sống của em bé bán diêm.

+ Nhóm 2: Phân tích ý nghĩa của các lần quẹt diêm.

+ Nhóm 3: Tại sao nói cái chết của em bé bán diêm là một bi kịch lạc quan?

+ Nhóm 4: Nêu nghệ thuật và nội dung của truyện Em bé bán diêm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Các nhóm thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án.

I. Kiến thức chung

1. Tác giả

- Hans Christian Andersen (1805 – 1875), Đan Mạch.

- Là nhà văn chuyên viết truyện cổ tích cho thiếu nhi. Bằng trí tưởng tượng phong phú, lãng mạn, ông đã sáng tạo nên một thế giới huyền ảo mà rất gần gũi với con người, cuộc sống đời thường.

2. Tác phẩm

- Các tác phẩm nổi tiếng: Bầy chim thiên nga, Nàng công chúa và hạt đậu, Nàng tiên cá, Bộ quần áo mới của hoàng đế.

- Cô bé bán diêm là một trong những truyện cổ tích nổi tiếng nhất của Andersen.

3. Truyện Cô bé bán diêm

- Người kể chuyện: ngôi thứ ba;

- Phương thức biểu đạt: tự sự;

- Bố cục: 3 phần

+ Đoạn 1: Từ đầu... đôi bàn tay em đã cứng đờ ra: hoàn cảnh của em bé bán diêm;

+ Đoạn 2: Tiếp theo... họ đã về chầu Thượng đế: Những lần quẹt diêm và mộng tưởng của em bé;

+ Đoạn 3: Còn lại: Mọi người phát hiện ra cái chết của em bé.

II. Kiến thức trọng tâm

1. Hoàn cảnh của em bé bán diêm và em bé trong đêm giao thừa

a. Cuộc sống của em bé bán diêm

- Ngoại hình

- Gia cảnh

 Tội nghiệp, đáng thương, thiếu vắng sự yêu thương, quan tâm, sự chia sẻ.

b. Trong đêm giao thừa

- Cảnh sum họp đầm ấm, sung túc trong các nhà >< Cảnh đơn độc, đói rét, thiếu thốn về vật chất và tinh thần của em bé.

 Tình cảnh thật khổ cực tội nghiệp, đáng thương: Cô độc, đói rét, bị đày ải mà không được ai đoái hoài, quan tâm, giúp đỡ.

2. Thực tế và mộng tưởng

Quẹt 5 lần:

- 4 lần đầu: mỗi lần 1 que.

- Lần cuối: cả bao.

- Lần 1:

Ngồi trước lò sưởi lửa cháy vui mắt toả hơi nóng dịu dàng  Vì em đang rét, muốn được sưởi ấm.

- Lần 2: Bàn ăn, đồ quý giá, ngỗng quay…  Vì em đang đói, muốn ăn (gần 12 giờ đêm rồi);

- Lần 3: Cây thông Noel, ngọn nến sáng rực, lấp lánh…  Em bé muốn được đón niềm vui, hi vọng vào năm mới.

- Lần 4: Thấy bà nội hiện về đang mỉm cười với em  Vì vậy lời cầu xin của em vang lên thống thiết sâu sâu;

- Lần 5: Em quẹt tất cả những que diêm còn lại trong bao  Mộng tưởng đẹp thể hiện khát khao cháy bỏng của cô bé về 1 cuộc sống tốt đẹp hạnh phúc.

Các mộng tưởng diễn ra theo trình tự hợp lý sau mỗi lần quẹt diêm:

- Khi diêm tắt, em bé trở về với thực tế phũ phàng

- Tương phản, đối lập, mộng tưởng đan xen thực tế...

 Ý nghĩa: Thực tế cuộc sống chỉ là buồn đau, đói rét với người nghèo.

3. Cái chết của em bé bán diêm

- Sáng hôm sau – ngày đầu năm mới, mọi người phát hiện ra em bé đã chết: mặt ửng hồng, môi mỉm cười  Sự giải thoát, về thiên đường, về với hạnh phúc, nó chỉ có ở một thế giới phi hiện thực.

 Người đời lãnh đạm, thiếu tình thương.

 Cái chết vô tội, thương tâm.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Miêu tả rõ nét cảnh ngộ và nỗi khổ cực của em bé bằng những chi tiết, hình ảnh đối lập.

- Sắp xếp trình tự sự việc nhằm khắc họa tâm lí em bé trong cảnh ngộ bất hạnh.

- Sáng tạo trong cách kể chuyện mang tính song song đối lập.

- Sáng tạo trong cách viết kết truyện.

2. Nội dung, ý nghĩa

Truyện không có một lời trữ tình ngoại đề nào của tác giả, nhưng đã thể hiện niềm thương cảm sâu sắc của nhà văn đối với những số phận bất hạnh. Là một cách nhắc nhở về thái độ của con người đối với cuộc sống.

I. Trắc nghiệm

Câu 1. Tác giả của truyện Cô bé bán diêm là...

Câu 2. Nhà văn An-đéc-xen là người nước nào?

Câu 3. Điều nào sau đây không đúng về gia cảnh của cô bé bán diêm?

A. Gia đình sa sút, gia sản tiêu tan, phải rời khỏi chỗ ở đẹp đẽ, ấm cúng ngày trước.

B. Cô bé mồ côi mẹ, bà mất và chỉ ở với người cha.

C. Người cha yêu thương cô bé hết lòng.

D. Cô phải đi bán diêm kiếm sống.

Câu 4. Từ “lãnh đạm” trong đoạn văn trên có nghĩa là gì?

A. Tỏ ra căm ghét và khinh thường.

B. Không có tình cảm yêu mến, quý trọng.

C. Không có cảm giác hứng thú khi nhìn thấy.

D. Không biểu hiện tình cảm, tỏ ra không quan tâm đến.

Câu 5. Nhận xét về giá trị nghệ thuật của truyện Cô bé bán diêm.

A. Nghệ thuật tương phản giữa quá khứ và hiện tại.

B. Nghệ thuật tương phản giữa mộng tưởng và thực tại.

C. Nghệ thuật tương phản giữa hoàn cảnh và số phận.

D. Nghệ thuật tương phản giữa hình dáng và tính cách.

Câu 6. Có ý kiến cho rằng câu chuyện kết thúc bằng cái chết của em bé bán diêm nhưng lại mang đậm màu sắc cổ tích. Màu sắc cổ tích ở cuối truyện là:

A. Hoàn cảnh cực khổ của cô bé bán diêm.

B. Niềm hạnh phúc của cô bé khi được trở về trong vòng tay yêu thương của người bà, trong những mộng tưởng vẫn hiển hiện trên nụ cười của em ngay cả khi đã từ giã cõi đời.

C. Những lần quẹt diêm và mộng tưởng hiện ra trước mắt cô bé.

D. Bối cảnh đêm giao thừa.

Câu 7. Chọn các đáp án em cho là đúng:

Thông qua việc kể câu chuyện về cô bé bán diêm, nhà văn An-đéc-xen đã gửi đến cho người đọc thông điệp gì?

A. Thông điệp về sự thờ ơ, ghẻ lạnh của người đời.

B. Thông điệp về giấc mơ hạnh phúc của tuổi thơ.

C. Thông điệp về tình yêu đất nước và con người.

D. Thông điệp về ước mơ công lí và bình đẳng.

E. Thông điệp về tình yêu thương, sự sẻ chia đối với những con người bất hạnh.

II. Tự luận

Câu 8. Trong truyện, có rất nhiều chi tiết gây ấn tượng, em hãy cảm nhận về những chi tiết ấy bằng cách ghép các nhận định một cách phù hợp.

Câu 9. Trong tâm trí của cô bé bán diêm, ai được nhắc đến nhiều nhất? Vì sao người đó lại được nhắc đến nhiều như vậy?

Câu 10. Những mộng tưởng của cô bé bán diêm trái ngược với hiện thực cuộc sống của cô bé. Em hãy cho biết hiệu quả nghệ thuật của mộng tưởng và hiện thực đó.

I. Trắc nghiệm

II. Tự luận

Câu 8. 1 – b, 2 – c, 3 – a.

Câu 9. Trong tâm trí của cô bé bán diêm, bà được nhắc đến nhiều nhất vì sau khi mẹ mất, bà là người yêu thương em nhất.

Câu 10. Hiệu quả nghệ thuật: Đem đến cho người đọc niềm xót xa và cảm thông sâu sắc trước số phận của em bé.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV ra đề: Kể lại diễn cảm câu chuyện cô bé bán diêm theo ngôi thứ nhất.

- GV yêu cầu HS nhắc lại yêu cầu đối với một bài văn kể chuyện theo ngôi thứ nhất.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS lựa chọn đóng vai ai để kể lại câu chuyện. GV gợi ý: bố cô bé bán diêm, cô bé bán diêm hoặc bà của cô bé, v.v…

- GV đặt câu hỏi gợi mở:

+ Với bố cô bé: Sau khi biết tin con gái mình chết, ông có phản ứng như thế nào? Ông có hối hận về những hành động của mình không?

+ Với cô bé bán diêm: Hiện tại cô bé cảm thấy ra sao? Sống trên thiên đường với bà có vui vẻ không? Khi nghĩ lại những ngày khổ cực, cô bé cảm thấy thế nào? Cô bé có trách bố và mọi người đã không đối xử tốt với mình không?

+ Với bà cô bé bán diêm: Bà có thương cho tình cảnh của cô bé trước đó không? Hiện tại bà và cô bé sống như thế nào? Bà có trách cứ bố cô bé và mọi người đã không đối xử tốt với cô bé không?

- GV yêu cầu HS lập dàn ý và viết bài.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày bài viết trước lớp.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV chữa bài, nhận xét.