Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Cánh diều bài: Lượm

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS nhắc lại những nét chính về tác giả, tác phẩm.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS chuẩn bị trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 3 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, trả lời câu hỏi:

+ Nhóm 1: Lượm và chủ thể trữ tình gặp nhau trong hoàn cảnh nào? Chân dung của Lượm hiện lên như thế nào?

+ Nhóm 2: Nêu hoàn cảnh và hành động của Lượm trong chuyến liên lạc cuối cùng. Hình ảnh Lượm “nằm trên lúa”, “tay nắm chặt bông” gợi cho em suy nghĩ gì?

+ Nhóm 3: Theo em, tại sao tác giả miêu tả lại hình ảnh Lượm ở hai khổ thơ cuối? Tác giả có tình cảm như thế nào đối với Lượm?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Các nhóm thực hiện nhiệm vụ. GV hỗ trợ khi cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, trao đổi.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV3:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS tổng kết về nội dung, ý nghĩa, nghệ thuật của văn bản.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Tố Hữu (Nguyễn Kim Thành) – (1920- 2002), Thừa Thiên Huế.

- Là nhà cách mạng, nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại VN.

2. Tác phẩm

- Sáng tác 1949 trích trong “ Việt Bắc”

- Thể thơ: 4 chữ

- PTBĐ: Biểu cảm kết hợp tự sự, miêu tả.

- Bố cục:

§  Phần 1 (5 khổ thơ đầu): Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ.

§  Phần 2 (Tiếp đến Lượm ơi, còn không?): Câu chuyện về chuyến liên lạc cuối cùng cùng sự hi sinh của Lượm.

§  Phần 3 (Còn lại): Hình ảnh Lượm còn sống mãi.

II. Đọc – hiểu văn bản

1. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ

a. Hoàn cảnh gặp gỡ

- Xưng hô: chú – cháu, thể hiện tình cảm thân thiết, trìu mến của những người chiến sĩ.

-  Hoàn cảnh cuộc gặp gỡ: Tác giả từ Hà Nội vào Huế công tác.

- Nghệ thuật hoán dụ: "Ngày Huế đổ máu".

 Gợi sự kiện lịch sử: bắt đầu cuộc kháng chiến chống Pháp (1947). 

b. Chân dung chú bé Lượm

- Hình dáng: loắt choắt, nhỏ nhắn.

- Trang phục: Cái xắc xinh xinh, ca lô đội lệch  đặc biệt, tiêu biểu.

- Tính cách: Nghịch ngợm yêu đời.

- Cử chỉ: nhanh nhẹn, tinh nghịch.

- Lời nói: tự nhiên, chân thật .

 Lượm hồn nhiên, vui tươi, say mê tham gia kháng chiến, yêu thích hoạt động cách mạng.

- Nghệ thuật: quan sát, hồi tưởng, tưởng tượng, so sánh, từ ngữ gợi tả, từ láy, nhịp thơ nhanh.

2. Chuyến đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm

* Chuyến đi liên lạc cuối cùng:

- Hoàn cảnh đưa thư: nguy hiểm, cấp bách.

- Mặt trận: nguy hiểm, ác liệt

- Hành động của Lượm: vụt qua mặt trận  thể hiện hành động nhanh, dứt khoát, thái độ bất chấp hiểm nguy, đặt nhiệm vụ và đất nước lên trên tính mạng.

* Sự hi sinh của Lượm:

- Khi tác giả nhận tin: cảm xúc đột ngột, bất ngờ, thể hiện sự ngỡ ngàng, xót xa trước sự ra đi của Lượm.

- Hình ảnh ra đi của Lượm:

+ "nằm trên lúa"  Gợi đi sự thanh thản, nhẹ nhàng.

+ “Tay nắm chặt bông”, "Hồn bay giữa đồng"  Lượm đã hóa thân vào quê hương đất nước

 Thể hiện sự dũng cảm, gan dạ, hăng hái, không sợ hi sinh nguy hiểm, quyết hoàn thành nhiệm vụ.

3. Hình ảnh Lượm hi sinh

- Lượm đang đưa thư qua cánh đồng lúa. Chú bé đã hi sinh vẻ vang, oanh liệt.

- Hai khổ thơ cuối tái hiện hình ảnh Lượm nhanh nhẹn vui tươi hồn nhiên yêu đời.

4. Tình cảm nhà thơ với Lượm

- Thể hiện qua cách xưng hô: tình cảm, thân thiết, ruột thịt.

- Khi nghe tin Lượm hi sinh: sự xúc động đến nghẹn ngào, sững sờ trước tin hi sinh đột ngột của Lượm.

- Thân tình, trân trọng, cảm phục, coi Lượm như một người bạn chiến đấu, hình ảnh Lượm như đẹp hơn, lớn lên.

III. Tổng kết bài học

1. Nội dung

- Hình tượng của bé Lượm trong kỉ niệm của tác giả : Hồn nhiên, vô tư, vui tươi, yêu đời, say mê với công việc kháng chiến và câu chuyện cảm động về sự hi sinh anh dũng của Lượm

- Ý nghĩa: Bài thơ khắc họa hình ảnh một chú bé hồn nhiên, dũng cảm hi sinh vì nhiệm vụ kháng chiến. Đó là một hình tượng cao đẹp trong thơ Tố Hữu. Đồng thời bài thơ đã thể hiện chân thực tình cảm mến thương và cảm phục của tác giả dành cho chú bé Lượm nói riêng và những em bé yêu nước nói chung.

2. Nghệ thuật

- Sử dụng thể thơ 4 chữ đậm chất dân gian, phù hợp với lối kể chuyện.

- Sử dụng  nhiều từ láy có giá trị gợi hình và giàu âm điệu.

- Cách ngắt các dòng thơ đặc biệt.

- Kết cấu đầu cuối tương ứng.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

Câu 1: Tác giả của bài thơ Lượm là ai?

Câu 2: Những yếu tố nghệ thuật nào có tác dụng trong việc thể hiện hình ảnh Lượm trong hai khổ thơ đầu?

Câu 3: Bài thơ Lượm được sáng tác vào thời gian nào:

A. Trước Cách Mạng Tháng Tám

B. Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp

C. Khi đất nước hòa bình thống nhất

D. Trong thời kì kháng chiến chống Mĩ

Câu 4: Bài thơ Lượm được làm theo thể thơ nào?

Câu 5: Bài thơ Lượm được kể bằng lời của ai?

Câu 6: Chú bé trong bài thơ làm công việc gì?

Câu 7: Vẻ đẹp của chú bé Lượm trong bài thơ thể hiện ở khổ thơ thứ hai và thứ ba là vẻ đẹp:

Câu 8: Ý nghĩa của khổ thơ sau là gì?

Cháu nằm trên lúa

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng…

A. Tâm hồn Lượm hòa vào hương lúa, đồng quê.

B. Tâm hồn Lượm ngát thơm như hương lúa.

C. Quê hương ôm ấp Lượm vào lòng.

D. Tất cả đều đúng.

Câu 9: Trong bài thơ Lượm, tác giả sử dụng phương thức biểu đạt nào?

Câu 10: Những câu, khổ thơ có cấu tạo đặc biệt (Ra thế/Lượm ơi!...; Thôi rồi, Lượm ơi!) thể hiện cảm xúc gì ở người chú?

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 2

Câu 1. Hình ảnh Lượm trong đoạn thơ từ khổ thứ hai đến khổ thứ năm đã được miêu tả như thế nào qua cái nhìn của người kể (trang phục, hình dáng, cử chỉ, lời nói)? Sự miêu tả đã làm nổi bật ở hình ảnh Lượm những nét gì đáng yêu đáng mến?

Các yếu tố nghệ thuật như từ láy, vần, nhịp, so sánh trong đoạn thơ đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện hình ảnh Lượm?

Câu 2. Trong bài thơ, người kể chuyện đã gọi Lượm bằng nhiều từ xưng hô khác nhau. Em hãy tìm những từ ấy và phân tích tác dụng của sự thay đổi cách gọi này đối với việc biểu hiện thái độ, quan hệ tình cảm của tác giả đối với Lượm.

Câu 3. Trong bài thơ, tác giả đã kết hợp miêu tả với kể chuyện và biểu hiện cảm xúc. Hãy làm rõ nhận xét này.

Câu 4. Viết một đoạn văn nêu suy nghĩ của em về hình ảnh nhân vật Lượm.