Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Cánh diều bài 3: Văn bản "Đồng Tháp Mười mùa nước nổi"

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu chung về văn bản

* Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS nhắc lại các đặc điểm chính về tác giả, tác phẩm.

* Thực hiện nhiệm vụ học tập:

+ HS hình thành nhóm, phân công nhiệm vụ cho các thành viên.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

* Báo cáo kết quả: đại diện nhóm trình bày kết quả.

* Nhận xét đánh giá: GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

GV mở rộng thêm nhận định về quan điểm sáng tác của t/g Văn Công Hùng: "Viết không bao giờ là trò chơi, mà là cuộc vật lộn khổ sở, là nghiệp đeo đẳng suốt đời. Chữ không làm cho người no, nhưng cho ta cảm giác bình an và như thế là hạnh phúc. Nhiều hay ít là do tài năng từng người, nhưng được một câu thơ một bài báo có ích là mong mỏi của tôi, người viết."

Nhiệm vụ 2. Nhắc lại kiến thức trọng tâm của văn bản.

* Chuyển giao nhiệm vụ:

GV yêu cầu HS theo dõi lại văn bản và đại diện các nhóm bốc thăm, trình bày đặc điểm của một trong số các yếu tố nổi bật sau của vùng Đồng Tháp Mười:

1.    Lũ

2.    Kênh rạch

3.    Tràm chim

4.    Sen

5.    Món ăn đặc trưng

6.    Khu di tích Gò Tháp

7.    Con người

- Từ những trình bày trên, em thấy tác giả đã bộc lộ những tình cảm, cảm xúc gì về vùng đất này? Tìm những chi tiết thể hiện tâm trạng, tình cảm của tác giả?

* Thực hiện nhiệm vụ học tập:

+ Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ của nhóm mình.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

* Báo cáo kết quả: đại diện nhóm trình bày kết quả.

* Nhận xét đánh giá: GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

GV tổng kết nội dung và nghệ thuật văn bản.

I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN

1. Tác giả

- Tác giả: Văn Công Hùng

- Năm sinh: 1958

- Quên quán: Thừa Thiên Huế

2. Tác phẩm

- Thể loại: Du kí.

- Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm.

- Xuất xứ: Dẫn theo Báo Văn nghệ, số 49, tháng 12/2011.

2. Thể loại

- Thể loại du kí: ghi chép lại những điêu đã chứng kiến trong một chuyến đi diễn ra chưa lâu của bản thân tới một miền đất khác.

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất

II. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Thiên nhiên, cảnh quan nơi Đồng Tháp Mười

- Lũ: 

+ Là nguồn sống của cả cư dân miền sông nước.

+ Mang phù sa mùa màng về, mang tôm cá về, làm nên một nền văn hóa đồng bằng.

+ Nếu không có lũ, nước kiệt đi thì sẽ rất khó khăn.

- Kênh rạch:

+ Được đào để thông thương, lấy nước, lấy đất đắp đường.

+ Hệ thống kênh rạch chằng chịt, kê huyết mạch nối những cù lao, giống,...thành một đồng bằng rộng lớn và đầy màu sắc.

- Tràm chim :  rừng tràm và chim dày đặc thành vườn.

+ Muốn thấy chim phải chiều tối, hàng vạn, chục vạn con lớn bé to nhỏ rợp cả một khoảng trời.

 một vùng đất thiên nhiên trù phú

- Sen: thế lực của cái đẹp tự nhiên

+ Bạt ngàn, tinh khiết, ngạo nghễ, không chen chúc. 

→ Nghệ thuật: nhân hóa.

➩ Thiên nhiên, cảnh quan hùng vĩ, tươi đẹp, đặc biệt tại Đồng Tháp Mười.

2. Món ăn nơi Đồng Tháp Mười

- Món đặc trưng mùa nước là cá linh và bông điên điển.

- Được thiết đãi món: cá linh kho tộ và bông điên điển xào tôm.

- Tác giả đã trân trọng, miệt mài ăn, ăn thưởng thức.

4. Con người nơi Đồng Tháp Mười

- Người dân vui vẻ, hiền lành, năng động,... sống chung với nhịp nhàng nước kiệt, nước ròng, những câu vọng cổ.

- Thành phố vừa trẻ trung vừa hiện đại, có gu kiến trúc, vừa mềm vừa xanh, cứ nao nao câu hò,...

5. Cảm xúc tác giả khi được trải nghiệm vẻ đẹp Đồng Tháp Mười

- Người viết từ ngỡ ngàng đến tiếc nuối.

- Tận hưởng, trân trọng khi thưởng thức món ăn.

- Choáng ngợp trước vẻ đẹp, sự kiêu hãnh của sen tại Đồng Tháp Mười.

- Mở mang, đem đến thông tin về lịch sử cho người đọc chứ không chỉ kiến thức địa lí.

- Cảm nhận về thành phố, cuộc sống về đêm trước khi ra về.

➩ Nhiều cảm xúc đan xen: ngỡ ngàng, choáng ngợp, tận hưởng, tiếc nuối,... Tác giả trân trọng chuyến đi tìm hiểu về vùng đất mới này.

3. Tổng kết:

* Nội dung: Tác giả đã kể về trải nghiệm của bản thân khi được đến vùng đất Đồng Tháp Mười. Đó là một chuyến thú vị, tác giả đã được tìm hiểu nhiều hơn về cảnh vật, thiên nhiên, di tích, ẩm thực và cả con người nơi đây.

* Ý nghĩa: thể hiện sự yêu mến, tự hào về cảnh đẹp thiên nhiên và con người vùng ĐTM.

* Nghệ thuật: Thể loại du kí ghi lại trải nghiệm về vùng đất mới.

MỞ RỘNG KIẾN THỨC

GV đọc cho HS tham khảo một bài du kí về phong cảnh quê hương, đất nước:

Lê la quán xá quê nhà (trích) 

__Nguyễn Hữu Tài__

NHỮNG HƯƠNG VỊ XƯA CŨ, XIN GỬI LẠI CHO AI... 

Xin mượn ngữ điệu và ý tứ cảu một vâu hát để nói về nỗi tương tư kỷ niệm, mà tôi nghĩ là chủ đề của cuốn tạp văn này, dù rằng tự đề đó tưởng chỉ là chuyện lê la quán xá...

Lê la quán xá quê nhà để tìm hương xưa vị cũ, để gửi lại cho ai đó trong quá khứ, hiện tại hay tương lai những nỗi niềm quay quắt nhớ, để kiểm đếm xem những gì làm nên máu thịt, tâm hồn mình nay còn lại gì và điều gì đang dần dần mất đi, dần phai nhạt. 

Không phải vô cớ mà bài tạp bút đầu tiên được Nguyễn Hữu Tài xếp đặt trong cuốn sách viết về hương vị quê hương này lại là cái hồi bao cấp. Tất cả những món quê mà Tài mê đắm viết về nó đều mang xuất xứ từ cái không gian, thời gian khó quên này, cái thời ám mùi khói củi, chiếc xe lam chở khách tanh rình mùi cá, thời mà những đứa trẻ đầu đầy chí; chiếc ti vi như một chứng nhân của văn hóa văn minh; thời các mẹ các dì, láng giềng hàng xóm nương níu nhau mà bán mà buôn... chỉ có mảnh hôn rực rỡ của cậu bé miền Trung ốm nhom mê mẩn những tuồng cải lương có lẽ là sắc màu tươi thắm nhất! 

người ta công nhận rằng, mùi vị món ăn, món ăn, thức uống quê hương luôn là chất liệu vô giá cho những người con xa quê để họ níu bám nỗi nhớ thương về đất mẹ. Khi Chồm hổm giữa chợ quê (NXB Văn hóa - Văn nghệ, 2013) ra mắt, bạn đọc biết đến con sông Dinh, cái chợ Dinh nhỏ xíu mà đậm mùi xứ sở, rằng rịt tình thân của một Nguyễn Hữu Tài xa quê hương đến nửa vòng trái đất từ năm mười tám tuổi, tìm về ký ức qua các món ăn dân dã, gắn bó ruột ra từ thuở ấu thơ. Đến lê la quán xã quê nhà của 2019 này, hương vị ấy khong chỉ mang chứa nõi nhớ thương hay niềm hạnh phúc trải nghiệm trải nghiệm riêng mình chàng trai ấy sau sáu năm về lại quê nhà đến hai mươi lần, mà còn như thả bùa, chuốc cơn thèm đến người quê xứ khác. 

Là người gốc Bắc, sống ở Sài Gòn gần ba mươi năm, lạ là cuốn sách lại khiến tôi bị mê hoặc bởi mảnh đất Ninh Hòa bé tí ở miền Trung, nơi tối chưa từng đến. Một miền quê nhỏ, rất nhỏ như Ninh Hòa thì cso gì, có gì mà viết hết Chồm hổm giữa chợ quê đến lê la quán xá quê nhà cũng chưa hết chuyện và người đọc thì cứ vừa ngạc nhiên thú vị, vừa cả khóc cười theo...

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

Câu 1: Vì sao gọi bài Đồng Tháp Mười mùa nước nổi của Văn Công Hùng là bài viết theo thể du kí?

Câu 2: Tình cảm của tác giả khi viết về Đồng Tháp Mười được thể hiện như thế nào? Hãy chỉ ra một số câu văn thể hiện rõ tình cảm ấy.

Câu 3: Văn bản Đông Tháp Mười mùa nước nổi cung cấp cho em những hiểu biết gì về Đồng Tháp Mười?