Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Cánh diều bài 2: Văn bản "Về thăm mẹ"

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu chung về văn bản

* Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi (thời gian: 5 phút) cho HS đọc thầm lại văn bản, thảo luận và trả lời câu hỏi:

+ Nhắc lại những nét cơ bản về tác giả - tác phẩm.

+ Đọc thuộc lòng bài thơ và nêu thể thơ, bố cục của văn bản

* Thực hiện nhiệm vụ học tập:

+ HS hình thành nhóm, phân công nhiệm vụ cho các thành viên.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

* Báo cáo kết quả: đại diện nhóm trình bày kết quả.

* Nhận xét đánh giá: GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

Nhiệm 2. Nhắc lại kiến thức trọng tâm của văn bản.

* Chuyển giao nhiệm vụ:

GV cho HS quan sát lại văn bản và hoàn thành Phiếu học tập

* Thực hiện nhiệm vụ học tập:

+ Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ của nhóm mình.

+ HS hoạt động thảo luận, đưa ra ý kiến thống nhất đáp án cuối cùng.

* Báo cáo kết quả: đại diện nhóm trình bày kết quả.

* Nhận xét đánh giá: GV đưa ra nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

GV bình: Trở về ngôi nhà khi mẹ đi vắng, cảnh vật tĩnh lặng khiến cho đứa con càng cảm nhận rõ hơn khung cảnh thiên nhiên, những kỉ niệm, kí ức ùa về trong tâm trí. Người con ngắm nhìn những cảnh vật xung quanh, con ngờ ngợ một cảm giác bâng khuâng, tha thẩn, mang nét buồn, nét thương. Hình ảnh "Trời đang yên vậy bỗng òa mưa rơi"  gợi nhiều hơn tả, đó có thể khung cảnh thực nhưng cũng có thể là cảm xúc của người con. Trời đổ mưa hay giọt nước con oà khóc, đi xa rồi mới thấy nhớ, thấy quý trọng những ngày còn bên mẹ.

Dấu ba chấm cuối dòng thơ như kéo dài những niềm thương nỗi nhớ của người con, có rất nhiều nghẹn ngào con chẳng nói thành lời, chất chứa trong lòng chẳng thể nói ra. Dấu ba chấm cũng ạo khoảng lặng, dư âm trong lòng độc giả.

GV tổng kết nội dung và nghệ thuật văn bản.

I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN

1. Tác giả

- Tác giả: Đinh Nam Khương

- Quê quán: Thôn Đục Khuê, xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.

- Chức danh: Từng là phó chủ tịch Hội Đông y Mỹ Đức, Hà Nội; Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.

2. Tác phẩm

- Thể thơ: thơ lục bát

- Bố cục: 2 phần

+ P1: từ đầu… vẫn còn hát ru : Hình ảnh đôi bàn tay  mẹ

+ P2: Tiếp… một câu ru mình: Lời ru của người mẹ hiền

II. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Hình ảnh người mẹ trong kí ức của con

- Hình ảnh mẹ gắn lền với bếp lửa 

 bếp lửa tượng trưng cho hơi ấm, cho tình yêu thương của ngôi nhà, thể hiện sự sự tần tảo, đảm đang của người mẹ. đó cũng là những đặc điểm điển hình của người mẹ, người phụ nữ Việt Nam.

- Những sự vật gần gũi, đời thường gắn bó với mẹ :

- Những sự vật gần gũi, đời thường gắn bó với mẹ :

+ chum tương đã đậy.

+ áo tơi lủn củn.

+ nón mê ngồi dầm mưa.

+ đàn gà, cái nơm hỏng vành.

- Tất cả các sự vật đều gần gũi, có vẻ cũ kĩ, xấu xí, không trọn vẹn.

 → Sự vất vả, tích cóp, tiết kiệm của người mẹ để nuôi con khôn lớn. 

→ Tình yêu của mẹ đối với con trọn vẹn.

- Nghệ thuật:

+ Ẩn dụ "nón mê", "áo tơi" → Hình ảnh người mẹ lam lũ, tảo tần

+ Liệt kê: chum tương, nón mê, áo tơi,...

"Trái na cuối vụ mẹ dành phần con." → Chỉ là một trái na nhưng thể hiện rõ nét nhất sự yêu thương của mẹ: trái na đã đến cuối vụ mà mẹ không nỡ hái, vẫn chờ con về để cho con. 

➩ Thể hiện tình yêu thương của mẹ: Người mẹ tần tảo, hi sinh để lo cho con ăn học trưởng thành mà quên bản thân mình. 

2. Tình cảm người con đối với mẹ

- Dáng hình: thơ thẩn vào ra.

- Cảm xúc: nghẹn ngào, rưng rưng

- Thấy được sự tảo tần, vất vả của mẹ khi mọi thứ trong nhà đều do mẹ vun vén, khi nhìn thấy chiếc nón mê tàn, cái áo tơi lủn củn...

 Thể hiện sự xúc động của người con cảm nhận được tình yêu thương của mẹ và thấy thương mẹ nhiều hơn.

- Nghệ thuật: từ láy “nghẹn ngào”, “rưng  rưng”  gợi tả tâm trạng người.

1.    Tổng kết

a. Nội dung – Ý nghĩa:

* Nội dung: Bài thơ bày tỏ tình cảm của người con xa nhà trong một lần về thăm mẹ.

* Ý nghĩa: Mỗi cảnh, mỗi vật đều biểu hiện sự vất vả, sự tần tảo, hi sinh và đặc biệt là tình thương yêu của mẹ dành cho con.

b. Nghệ thuật

- Thể thơ lục bát nhịp nhàng biểu cảm.

- Phối hợp hài hòa các biện pháp tu từ: ẩn dụ, liệt kê

PHIẾU THÔNG TIN LUYỆN TẬP: VỀ THĂM MẸ

Người con về thăm mẹ trong hoàn cảnh:...............................................................

.................................................................................................................................

Hình ảnh đầu tiên mà người con tìm đến là:............................................................

.................................................................................................................................

Liệt kê những hình ảnh người con đã nhìn thấy quanh ngôi nhà của người mẹ:.............................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................

Các biện pháp tu từ mà tác giả đã sử dụng:...........................................................

.................................................................................................................................. .................................................................................................................................

Những hình ảnh ấy đặc điểm gì về người mẹ: :.....................................................

.................................................................................................................................. .................................................................................................................................

Tâm trạng, cảm xúc người con trong lần về thăm mẹ:............................................

.................................................................................................................................. .................................................................................................................................

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

Câu 1: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong dòng thơ: 

Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa

Câu 2: Mẹ không có nhà nhưng người con vẫn thấy bóng dáng, cuộc sống của mẹ qua những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó cho em biết điều gì về người mẹ? 

Câu 3: Điều gì làm cho người con nghẹn ngào "thương mẹ nhiều hơn..."?