Giáo án và PPT Ngữ văn 11 chân trời Bài 6: Kiến và người (Trần Duy Phiên)

VĂN BẢN 4: KIẾN VÀ NGƯỜI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt câu hỏi gợi dẫn cho HS: Những đặc trưng nào có thể dùng để xác định một văn bản thành truyện ngắn?

+ Giữa con người và thiên nhiên có mối quan hệ như thế nào? Con người nên có cách ứng xử như thế nào để làm hài hòa mối quan hệ đó?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Trần Duy Phiên? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu?

Sản phẩm dự kiến:

Trần Duy Phiên là một nhà văn nổi tiếng từ rất sớm. Những trang truyện ngắn của ông mang đậm màu sắc cá nhân và mối quan hệ mật thiết giữa con người và tự nhiên.

Hoạt động 2: Văn bản “Kiến và người”

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Khái quát về tác phẩm?

- Liệt kê các sự kiện chính trong văn bản và nêu dấu hiệu để nhận biết Kiến và người là một truyện ngắn?

Sản phẩm dự kiến:

-Truyện ngắn “Kiến và người” in trong Tạp chí Đất Quảng.

-Tác phẩm là câu chuyện về sự đấu tranh môi trường sống giữa một gia đình và loài kiến, và con người sẽ không thể chiến thắng nếu như xâm chiếm môi trường sống của các loài trong tự nhiên.

Những sự kiện chính trong văn bản và dấu hiệu để nhận biết Kiến và người là truyện ngắn

a. Những sự kiện chính của văn bản.

- Người bố đề nghị cả gia đình phá rừng và sinh sống ở đó nhưng bị đàn kiến nổi giận và tấn công khi chỗ ở bị xâm chiếm.

- Cả gia đình tìm mọi cách để thoát khỏi vòng quây của kiến.

- Bọn kiến vào được nhà, tấn công vật nuôi và con người. Người bố đốt ngôi nhà và dẫn cả nhà mở đường chạy thoát đường lộ. Cả gia đình đau đớn nhìn ngôi nhà bị lửa thiêu rụi.

- Người mẹ mất, người con theo cha trở lại ngôi nhà. Mọi thứ điều bị tiêu hủy bởi ngọn lửa. Người bố phát điên khi nhận ra sai lầm của bản thân.

b. Dấu hiệu để nhận biết văn bản trên là truyện ngắn

- Có dung lượng nhỏ

- Có cốt truyện đơn giản: xung quanh 1 tình huống : Bầy kiến nổi giận tấn công gia đình. 

- Các sự kiện được tập trung vào một biến cố chính, dồn nén mâu thuẫn trong thời gian ngắn: Gia đình tìm cách chống lại sự tấn công của bầy kiến. ( 1 ngày, 1 đêm, hôm sau)

- Số lượng nhân vật ít ( 4 người trong gia đình và bầy kiến)

- Có thông điệp của văn bản: Tập trung làm rõ một khía cạnh của đời sống

( Hiện tượng phá rừng khiến con người chịu hậu quả nặng nề) 

- Có các yếu tố tưởng tượng, hư cấu.

Hoạt động 3: Ngôi kể, điểm nhìn, tác dụng của việc  sử dụng  ngôi kể và điểm nhìn trong tác phẩm.

GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS thảo luận theo bàn: 

Câu chuyện được kể từ ngôi kể nào? Điểm nhìn từ ai? Tác dụng của viêc chọn ngôi kể và điểm nhìn trong văn bản?

Thông điệp của tác phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

- Ngôi kể thứ nhất: Người con trai lớn – xưng “ cháu”

- Điểm nhìn chủ yếu từ người con trai lớn, có khi của người bố.

-> Giúp cho việc thể hiện chủ đề và thông điệp của văn bản khách quan và đa diện hơn.

Hoạt động 4: Cách ứng xử của người con, người mẹ và người bố

GV đặt câu hỏi cho HS: chỉ ra sự tương đồng và khác biệt trong cách suy nghĩ của “bố cháu”, “ mẹ cháu”, “cháu” và “ em cháu”?

Sản phẩm dự kiến:

- Sự tương đồng: Cùng nghĩ cách để thoát khỏi đàn kiến

- Sự khác biệt:

+ Người bố quyết liệt, cực đoan và bạo liệt một mất một còn với đàn kiến hơn là quan tâm đến các thành viên khác trong gia đình ( tự tay thiêu hủy ngôi nhà và tất cả những thành quả lao động của gia đình)

+ Người mẹ và người con: Ôn hòa, có cái nhìn đa diện nhiều chiều hơn, có những lúc nhìn thấu được nhân quả, lí do đàn kiến giận dữ, tấn công.

Hoạt động 4: Ý nghĩa của hình tượng bầy kiến

Gv đặt câu hỏi: Phân tích ý nghĩa của hình tượng bầy kiến và nhận xét cách đặt nhan đề của tác giả?

Sản phẩm dự kiến:

a. Ý nghĩa hình tượng bầy kiến

- Đại diện cho các sinh vật tự nhiên bị đẩy khỏi môi trường sống quen thuộc thuận tự nhiên chúng sẽ phản kháng, tiêu diệt những gì làm hại đến cuộc sống của chúng-> bản năng tự vệ.

b. Cách đặt nhan đề của tác giả

- Thiên nhiên và con người có vị thế ngang hàng nhau.

- Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên là mối quan hệ tương hỗ, cộng sinh, công bằng ( Quan hệ từ “và”)

- Đặt kiến trước người: nhắn nhủ cần quan tâm đến tự nhiên trước vì đó là môi trường sống của tất cả các sinh vật và con người. Con người không thể cho mình là thượng đẳng, trung tâm để áp đặt, tấn công, khai phá bừa bãi tự nhiên.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Vì sao đàn kiến lại cuồng nộ tấn công gia đình?

A. Vì gia đình đã phá rừng xâm hại đến nơi ở, cuộc sống của đàn kiến.

B. Vì đàn kiến xâm phạm đến cuộc sống của con người.

C. Vì gia đình không may mắn nên gặp phải bầy kiến dữ.

D. Vì gia đình đã vô tình sống cạnh đàn kiến.

Câu 2. Thông điệp của tác phẩm gởi đến độc giả qua truyện Kiến và người?

A. Con người cần có nhận thức đúng đắn, công bằng với tự nhiên .

B. Đề cao vai trò của con người, cần có hành động quyết liệt, dứt khoát để tiêu diệt các yếu tố gây hại đến cuộc sống của con người.

C. Hạ thấp vai trò, giá trị của con người trong mối quan hệ với tự nhiên.

D. Cần chọn nơi ở hợp lí.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Vận dụng kiến thức đã học về VB Kiến và người để viết đoạn văn nêu cảm nhận của bản thân về những việc cần thiết phải bảo vệ môi trường. 

Vận dụng kiến thức đã học về lỗi về sự phá vỡ các quy tắc sử dụng ngôn ngữ trong phần tiếng Việt.

Câu 2: Viết một đoạn văn nêu cảm nhận về VB Văn bản Kiến và người?