Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 7: Ai đã đặt tên cho dòng sông? (Trích – Hoàng Phủ Ngọc Tường)

VĂN BẢN 1: AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

HOẠT ĐỘNG I. ĐẶC TRƯNG THỂ LOẠI TÙY BÚT

1. Đặc trưng của thể kí và yếu tố tự sự, trữ tình trong tùy bút, tản văn.

a) Đặc trưng thể kí

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Kí là gì?

- Kể tên những dạng của thể Kí?

Sản phẩm dự kiến:

- Kí là nhóm văn xuôi phi hư cấu kết hợp các phương thức tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, nhằm tái hiện trạng thái đời sống và cảm nghĩ của tác giả.

- Tuỳ bút, tản văn, phóng sự, kí sự, truyện kí, nhật kí là những dạng của thể kí.

b) Yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình trong tản văn, tùy bút

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Trình bày yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình trong tản văn, tùy bút?

Sản phẩm dự kiến:

- Tuỳ bút có tự do cao, nghiêng về tính trữ tình, biểu hiện cảm xúc và suy tư.

- Tản văn sử dụng tự sự và trữ tình, kết hợp nghị luận, miêu tả, thể hiện cảm nhận tinh tế về đời sống.

2. Tìm hiểu chung về văn bản

a. Tác giả và xuất xứ văn bản “Ai đã đặt tên cho dòng sông”.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

 Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Hoàng Phủ Ngọc Tường? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông?

- Nêu xuất xứ của văn bản "Ai đã đặt tên cho dòng sông?"?

Sản phẩm dự kiến:

 Hoàng Phủ Ngọc Tường, nhà văn Huế, chuyên sáng tác tuỳ bút.

- "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" nằm trong tập bút kí của ông, xuất bản năm 1986.

b. Bố cục của văn bản

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

Phần 1 (thủy trình sông Hương),

Phần 2 (vẻ đẹp lịch sử, văn hóa của sông Hương).

c. Đề tài, chủ đề của văn bản

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Xác định thể loại và đề tài của văn bản?

- Chủ đề của văn bản nói về điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: tùy bút.

- Đề tài: dòng sông quê hương (sông Hương).

- Chủ đề: thể hiện lòng yêu nước, tinh thần dân tộc gắn liền với tình yêu thiên nhiên sâu sắc, với truyền thống văn hóa, lịch sử lâu đời.

d. Nhan đề

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Nêu cảm nhận của bạn về ý nghĩa nhan đề bài tùy bút. Cách đặt nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý?

Sản phẩm dự kiến:

- Nhan đề "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" tạo hình ảnh bí ẩn, khơi gợi sự tò mò và khám phá về sông Hương.

HOẠT ĐỘNG II. VẺ ĐẸP CỦA DÒNG SÔNG HƯƠNG

1. Những đặc tính tự nhiên nào của sông Hương

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Những đặc tính tự nhiên nào của sông Hương đã được tác giả chú ý làm nổi bật trong văn bản? Hãy chỉ ra các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của sông Hương?

Sản phẩm dự kiến:

Sông Hương được miêu tả với những đặc tính tự nhiên tinh tế và sự nhìn nhận nó như một con người có tính cách riêng.

2. Tác giả đã nhìn sông Hương như một con người có tình cảm riêng, tính cách riêng

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Với Ai đã đặt tên cho dòng sông?, tác giả đã nhìn sông Hương như con người có tính cách, tình cảm riêng, Hãy tìm trong đoạn trích một số chi tiết thể hiện điều đó và phân tích nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân hoá đã được nhà văn sử dụng?

Sản phẩm dự kiến:

Các hình ảnh và so sánh nhân hoá tạo nên bức tranh phong phú, đa chiều về dòng sông.

HOẠT ĐỘNG III. MỐI QUAN HỆ CỦA SÔNG HƯƠNG VỚI THÀNH PHỐ HUẾ

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Trong cảm nhận của tác giả, sông Hương có sự gắn bó như thế nào với thành phố Huế? Phân tích một số hình ảnh, chi tiết làm rõ mối quan hệ đặc biệt này?

Sản phẩm dự kiến:

Sự gắn bó mật thiết giữa sông Hương và thành phố Huế được thể hiện qua những hình ảnh lãng mạn và những so sánh độc đáo.

HOẠT ĐỘNG IV. SỰ KẾT HỢP KIẾN THỨC VĂN HÓA TỔNG HỢP CỦA NHIỀU LĨNH VỰC TRONG VĂN BẢN

1. Hai phương diện đáng chú ý: những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc của tác giả về con sông này

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý: những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc của tác giả về con sông này. Theo bạn, nội dung nào nổi trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?

Sản phẩm dự kiến:

- Phương diện thông tin khách quan được khai thác ở nhiều góc độ, khía cạnh

- Tình cảm, cảm xúc của nhà văn chỉ đan cài trong quá trình mô tả con sông Hương ở những góc độ đó.

2. Kiến thức văn hóa tổng hợp

HS thảo luận trả lời câu hỏi:  Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động như thế nào khi viết bài tùy bút về sông Hương? Mục đích của việc huy động kiến thức đó là gì?

Sản phẩm dự kiến:

Sử dụng nhiều kiến thức về địa lý, lịch sử, thi ca, âm nhạc, văn hóa để tái hiện đầy đủ và sâu sắc về sông Hương.

=> Mục đích làm nổi bật gắn kết giữa sông và văn hóa, lịch sử của đất nước.

HOẠT ĐỘNG V. TỔNG KẾT

1. Giá trị nội dung

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu giá trị nội dung của tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông?"?

Sản phẩm dự kiến:

Văn bản chứa giá trị nội dung cao với thông điệp về tình yêu quê hương và sự tự hào với dòng sông Hương.

2. Giá trị nghệ thuật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông?"?

Sản phẩm dự kiến:

Ngôn ngữ trữ tình, giàu hình ảnh và sự kết hợp độc đáo của kiến thức văn hóa tạo nên một tác phẩm tuỳ bút sâu sắc và hấp dẫn.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1:

Hãy chỉ ra đặc điểm và vẻ đẹp của hình tượng sông Hương trong văn bản trên theo bảng sau:

Câu 2: Qua việc khắc hoạ hình tượng sông Hương, nhà văn thể hiện tình cảm, thái độ gì  đối với quê hương, xứ sở?