Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 2: Tràng giang (Huy Cận)

BÀI 2: CẤU TỨ VÀ HÌNH ẢNH TRONG THƠ TRỮ TÌNH

ĐỌC: TRÀNG GIANG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy nêu một số câu thơ mà em biết có nói về cảnh hoàng hôn.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Giới thiệu đôi nét về cuộc đời - sự nghiệp của nhà thơ Huy Cận?

Sản phẩm dự kiến:

Cuộc đời – sự nghiệp:

- Nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới.

- Cuộc đời và sự nghiệp đóng góp cho thơ Cách Mạng Việt Nam.

Hoạt động 2: Tác phẩm

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của Huy Cận?
• Bài thơ Tràng giang được in trong tập thơ nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Tác phẩm chính: Lửa Thiêng, Trời Mỗi Ngày Lại Sáng, Đất Nở Hoa, Bài Thơ Cuộc Đời...

- Bài thơ Tràng giang trong tập Lửa thiêng.

II. NHAN ĐỀ, LỜI ĐỀ TỪ VÀ CẢM HỨNG CHỦ ĐẠO CỦA TÁC PHẨM

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Hãy chỉ ra nét đặc sắc ở nhan đề của bài thơ?

• Đọc lời đề từ và cho biết tác giả đã bộc lộ cảm xúc gì? 

• Bạn hãy nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- Nhan đề: Kết hợp hai từ có vần chân "ang" tạo cảm giác vô cùng rộng lớn, khám phá vũ trụ.

- Lời đề từ: "Bâng khuâng" thể hiện cảm giác xao xuyến trước không gian rộng lớn và "nhớ" lại hoài niệm về quá khứ.

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi buồn cô đơn trước vũ trụ, sự nhỏ bé của con người.

III. VẺ ĐẸP KHUNG CẢNH THIÊN NHIÊN TRÊN SÔNG

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Hình ảnh sông nước và hình ảnh con thuyền ở khổ 1 gợi cho bạn điều gì?

• Phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người ở khổ 2 và 3? Chỉ ra biện pháp nghệ thuật đặc sắc được sử dụng ở hai khổ thơ 2 và 3.

Sản phẩm dự kiến:

- Khổ 1:

+ Mô tả hình ảnh sông nước mênh mang, đợt sóng liên tục như tạo nên không gian rộng lớn.

+ Hình ảnh con thuyền nhỏ bé tôn lên sự cô đơn.

- Khổ 2+3:

+ Hiển thị hình ảnh thiên nhiên hiu quạnh, sự nhỏ bé của con người.

+ Sử dụng hình ảnh tương quan đối lập để tô đậm sự cô đơn và lẻ loi.

IV. CHI TIẾT KHUNG CẢNH THIÊN NHIÊN VÀ NỖI BUỒN TÂM TRẠNG NHÀ THƠ

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Ở khổ thơ thứ 2, tác giả đã miêu tả không gian và tâm trạng như thế nào? Nhận xét về cách sử dụng ngôn ngữ trong khổ thơ này?
• Hình ảnh bèo dạt và hình ảnh đò không qua tượng trưng cho điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Khổ 2:

+ Mô tả không gian vắng vẻ, cảm giác hoang vắng và tàn tạ.

+ Sử dụng từ láy đặc biệt tạo nên không gian cô đơn.

- Khổ 3:

+ Hình ảnh bèo dạt và hình ảnh đò không qua là tượng trưng cho sự trống vắng và trống trải của cuộc sống.

V. NỖI NIỀM CHỦ THỂ TRỮ TÌNH

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Vẻ đẹp của thiên nhiên lúc chiều tà được hiện lên qua những hình ảnh nào?
• Chỉ ra những hình ảnh thể hiện niềm thương nhớ quê hương sâu sắc?

Sản phẩm dự kiến:

- Hình ảnh đám mây, cánh chim, và dòng nước thể hiện vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên chiều tà.

- Nỗi nhớ quê hương và niềm thương nhớ sâu sắc được diễn đạt qua hình ảnh đợn dợn vời con nước.

VI. KẾT LUẬN THEO THỂ LOẠI

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Bạn hãy nêu cảm hứng chủ đạo của toàn bài thơ “Tràng giang”.

• Nhận xét về cấu tứ của bài thơ?

• Chỉ ra bút pháp nghệ thuật chủ đạo được sử dụng trong bài thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi buồn cô đơn trước vũ trụ, sự nhỏ bé của con người.

- Cấu tứ: Phân chia hình ảnh thành hai lớp, từ hữu hình đến vô hình, tạo sự chuyển động và sâu sắc.

- Hình ảnh: Sử dụng hình ảnh mộc mạc giản dị, gần gũi, nhưng mang hồn và sự biến đổi nghệ thuật.

- Bút pháp nghệ thuật: Lồng ghép bút pháp nghệ thuật cổ điển và hiện đại, tạo cảm nhận mới mẻ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Câu thơ đề từ “Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài” của bài Tràng giang có ý nghĩa:

A. Thể hiện nỗi buồn và sự nhớ thương trước vũ trụ bao la, bát ngát.

B. Thể hiện tâm trạng cô đơn của thi sĩ

C. Thể hiện tâm trạng bâng khuâng của con người khi đối diện với thiên nhiên.

D. Thể hiện sự nhỏ bé của con người trước vũ trụ bao la đến rợn ngợp

Câu 2: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ “Tràng giang” được thể hiện trong câu thơ nào dưới đây?

A. Mênh mông không một chuyến đò ngang.

B. Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài.

C. Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều.

D. Mênh mông trời rộng nhớ sông dài.

Câu 3: Qua bài thơ “Tràng giang”, tác giả muốn gửi gắm điều gì?

A. Tình cảm gắn bó với cảnh đẹp quê hương, đất nước

B. Tâm trạng buồn nhớ quê hương và lòng yêu nước thầm kín

C. Niềm thương xót cho sự hiu quạnh của một làng quê

D. Thái độ trân trọng đối với con người quê hương.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: B

Câu 3: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hãy nhận xét về phong cách của bài thơ.

Câu 2: Vì sao nói bức tranh thiên nhiên trong bài thơ đậm màu sắc cổ điển mà vẫn gần gũi, thân thuộc?