Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 6: Độc Tiểu Thanh kí (Đọc truyện về nàng Tiểu Thanh - Nguyễn Du)

VĂN BẢN 3: ĐỘC TIỂU THANH KÍ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Sáng tác chủ Hán của Nguyễn Du gồm mấy tập thơ ?

HOẠT ĐỘNG I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN

1. Xuất xứ văn bản “Độc Tiểu Thanh kí”. 

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Nêu xuất xứ của văn bản “Độc Tiểu Thanh Kí”?

Sản phẩm dự kiến: 

• Bài thơ chữ Hán "Độc Tiểu Thanh kí" của Nguyễn Du là một tác phẩm đặc sắc.

• Thời điểm sáng tác chưa rõ, nhưng đa số đồng ý rằng tác giả sáng tác khi ở trong nước, đọc câu chuyện về Tiểu Thanh.

• Sử dụng thể thơ Đường luật thất ngôn bát cú.

2. Bố cục, ý nghĩa nhan đề, nội dung chính của văn bản Độc Tiểu Thanh kí.

HS thảo luận trả lời câu hỏi:  Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

• Bố cục chia thành 4 phần: đề - thực – luận – kết.

• Nhan đề "Đọc Tiểu Thanh kí": Đọc những ghi chép của nàng Tiểu Thanh (đọc tập thơ của nàng Tiểu Thanh).

• Nội dung chính là câu chuyện về nàng Tiểu Thanh, thể hiện suy tư về số phận bất hạnh của phụ nữ và giá trị nhân đạo.

3. “Độc điếu song tiền nhất chỉ thư” có các cách hiểu cơ bản như sau:

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Có những các hiểu vào về câu “Độc điếu song tiền nhất chỉ thư”?

Sản phẩm dự kiến:

• "Riêng mình ta khóc thương nàng thông qua việc đọc trước cửa sổ tập sách chép thơ của nàng" hoặc "Ta chỉ viếng nàng qua bài kí đọc trước cửa sổ."

• "Riêng mình ta khóc thương mảnh giấy tàn bay ngoài cửa sổ" hoặc "Riêng ta viếng nàng qua một tờ giấy trước cửa sổ."

HOẠT ĐỘNG II. MỐI QUAN HỆ VỀ NỘI DUNG GIỮA CÁC CÂU THƠ

1. Mối quan hệ giữa câu 1 và câu 2

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Theo em, nội dung câu 1 và câu 2 của bài thơ có mối quan hệ logic với nhau như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

• Câu 1 nhắc đến cảnh đẹp Tây Hồ ở Hàng Châu, liên quan đến số phận Tiểu Thanh trong câu 2.

• Cấu tứ thể hiện sự đồng hiện của quá khứ và thực tại, thể hiện cảm xúc về đời thế và sự hoài cảm về số phận con người.

2. Mối quan về đối về ý trong hai câu thực

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Chỉ ra và nhận xét mối quan hệ về ý trong hai câu thực?

Sản phẩm dự kiến:

• Biểu hiện đối lập giữa son phấn và văn chương, nhưng cuối cùng cả hai đều phải chịu số phận oan khiên.

• Đối ý thể hiện sự khái quát hóa sâu sắc về số phận của cái đẹp nói chung.

HOẠT ĐỘNG III. TÌNH CẢM, CẢM XÚC CỦA NHÀ THƠ

1. Cảm xúc và suy ngẫm của tác giả thể hiện qua hai câu luận

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Phân tích những cảm xúc và suy ngẫm của tác giả được thể hiện qua hai câu luận?

Sản phẩm dự kiến:

• Tác giả thương cảm và đồng cảm với số phận Tiểu Thanh và những người tài hoa.

• Triết lí về bi kịch "hồng nhan đa truân," "tài tử đa cùng" và sự đồng nhất với số phận của người phụ nữ.

2. Về tâm sự của Nguyễn Du ở hai câu kết.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Chia sẻ suy nghĩ của bạn về tâm sự của Nguyễn Du ở hai câu kết?

Sản phẩm dự kiến:

• Câu hỏi "Bất tri tam bách dư niên hậu, Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?" thể hiện sự băn khoăn và hy vọng được đồng cảm của hậu thế.

• Tâm trạng cô đơn và mong đợi sự đồng cảm từ người đời về số phận của mình và những người tài hoa.

HOẠT ĐỘNG IV. TỔNG KẾT

1. Nội dung

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu giá trị nội dung của tác phẩm “Độc Tiểu Thanh Kí”?

Sản phẩm dự kiến:

• Bài thơ phát triển cảm xúc từ việc đọc truyện đến suy ngẫm về số phận người tài hoa.

• Giá trị nhân đạo cao cả, đặt vấn đề về quyền sống của nghệ sĩ và cần được trân trọng, tôn vinh.

2. Nghệ thuật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm “Độc Tiểu Thanh Kí”?

Sản phẩm dự kiến:

• Ngôn ngữ trữ tình kết hợp với giọng điệu buồn thương, cảm thông.

• Sử dụng tài tình phép đối và khả năng thống nhất hình ảnh đối lập, ngôn từ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Tác giả bài thơ Đọc “Tiểu Thanh Kí” là ai?

A. Nguyễn Trãi   

B. Nguyễn Bỉnh Khiêm   

C. Nguyễn Du   

D. Nguyễn Gia Thiều

Câu 2: Thể thơ của bài thơ là

A. Thể thơ thất ngôn bát cú biến thể

B. Thất ngôn tứ tuyệt   

C. Thất ngôn bát cú

D. Ngũ ngôn

Câu 3: Bài thơ được viết bằng chữ gì?

A. Chữ Nôm 

B. Chữ Hán      

C. Chữ Quốc ngữ

Câu 4: Nội dung chính của bài thơ là gì?

A. Xót thương cho người con gái tài hoa bạc mệnh

B. Cảm thương cho những kiếp người đau khổ

C. Gửi gắm tâm sự riêng của tác giả

D. Tất cả đúng

Câu 5: Vì sao tác giả lại đồng cảm với nàng Tiểu Thanh?

A. Vì Tiểu Thanh cô độc, không có ai đồng cảm

B. Vì Tiểu Thanh đẹp và có tài

C. Vì tác giả tự thấy mình cùng chung thân phận với nàng Tiểu Thanh

D. Vì Tiểu Thanh phải sống kiếp làm vợ lẽ.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: C

Câu 3: B

Câu 4:D

Câu 5:C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ). Bình luận ý kiến cho rằng : trong các nhân vật Tiểu Thanh ( Độc “Tiểu Thanh kí” ), Thúy Kiều (Truyện Kiều) đều có hình bóng của Nguyễn Du.

Câu 2: Nguyễn Du đã tìm được sự tri âm, tri kỉ của hậu thế chưa ? Tác phẩm, sự kiện  nào thể hiện được điều đó?