Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 2: Một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường - đặc điểm và tác dụng

BÀI 2: CẤU TỨ VÀ HÌNH ẢNH TRONG THƠ TRỮ TÌNH

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: MỘT SỐ HIỆN TƯỢNG PHÁ VỠ NHỮNG QUY TẮC NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG: ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Đọc 2 câu thơ sau và chỉ ra nét độc đáo trong việc kết hợp từ:

Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ mấy nhà

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. KHÁI NIỆM VỀ HIỆN TƯỢNG PHÁ VỠ QUY TẮC NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Để nhận ra những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học, phải nắm vững điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Để nhận ra những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học, phải nắm vững những quy ước ngôn ngữ có tính chuẩn mực của tiếng Việt, đồng thời biết thực hiện việc đối chiếu, so sánh các phương án sử dụng ngôn ngữ khác nhau.

II. ĐẶC ĐIỂM VÀ CÔNG DỤNG

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Chỉ ra một số hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học?

• Việc sử dụng hình thức đảo ngữ để làm gì?

• Cung cấp nét nghĩa mới cho từ ngữ nhằm tạo ra điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Tạo ra những kết hợp từ trái logic nhằm lạ hóa đối tượng được nói đến.

- Sử dụng hình thức đảo ngữ để nhấn mạnh một đặc điểm nào đó của đối tượng miêu tả, thể hiện.

- Cung cấp nét nghĩa mới cho từ ngữ nhằm đưa đến phát hiện bất ngờ về đối tượng được đề cập

- Bổ sung chức năng mới cho dấu câu ( khi trình bày văn bản trên giấy)…

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Chỉ ra hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ trong hai câu thơ sau:

“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”

A. Sử dụng hình thức đảo ngữ

B. Tạo ra sự kết hợp trái logic để lạ hóa đối tượng

C. Cung cấp nét nghĩa mới cho từ ngữ

D. Bổ sung chức năng mới cho dấu câu

Câu 2: Câu thơ nào sau đây phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học?

A. Nắng xuống trời lên sâu chót vót

Sông dài trời rộng bến cô liêu

B. Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào người

C. Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa

D. Ao sâu lạnh lẽo, nước trong veo

Câu 3: Theo em lí do vì sao cụm từ “sâu chót vót” trong bài thơ "Tràng giang" lại  gây ấn tượng mạnh cho người đọc?

A. Là một sự kết hợp trái logic khi không lấy từ đo độ cao mà lấy từ đo độ sâu để diễn tả sự rợn ngợp của con người trước không gian

B. Vì sử dụng từ lấy chót vót để diễn tả độ sâu thăm thẳm

C. Sử dụng đảo ngữ

D. Không đáp án nào đúng

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: B

Câu 3: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hãy chỉ ra hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường trong ngữ liệu văn học sau và nêu tác dụng: “Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa”.

Câu 2: Hãy chỉ ra hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường trong ngữ liệu văn học sau và nêu tác dụng:

 “Đã có năm nhà nhận bán. Tiền họ đã nhận ngay từ bây giờ. Nhưng vừa mới lúc nãy đây, họ đến bảo không bán thóc nữa, mà lại bỏ tiền. Mà trả có hai mươi. Thế có giết người ta không! Bây giờ tôi đang chết dở đây.”