Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 7: Mời trầu (Hồ Xuân Hương)

BÀI 7. VĂN BẢN. MỜI TRẦU

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Hãy nêu những hiểu biết của em về nguồn gốc của trầu cau và tục ăn trầu?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: 

• Trình bày hiểu biết của em về tác giả Hồ Xuân Hương?

• Em hãy trình bày những hiểu biết của em về tác phẩm (thể loại, bố cục, chủ đề, …)

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Hồ Xuân Hương nguyên quán làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

- Cuộc đời Hồ Xuân Hương có nhiều éo le, ngang trái. Một cuộc đời không toại nguyện do số phận riêng và hoàn cảnh chung của xã hội. Bà từng sống trong cảnh tình duyên muộn màng, từng mang thân đi làm lẽ và từng sống trong cảnh góa bụa.

- Hồ Xuân Hương được mệnh danh Bà Chúa Thơ Nôm.

2. Tác phẩm

- Bài thơ được viết theo thể thơ Nôm Đường luật thất ngôn tứ tuyệt

- Bố cục: 2 câu đầu và hai câu cuối

- Chủ đề: Qua việc mời trầu, một phong tục của người Việt, Hồ Xuân Hương đã thể hiện khát vọng mãnh liệt về tình cảm lứa đôi và phê phán sự bạc bẽo của tình đời. Đây là một chủ đề có phần khác biệt so với chủ đề của các bài thơ Đường luật khác

- Nội dung: Bài thơ gắn với tục ăn trầu của người Việt

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1. Hai câu thơ đầu

GV đưa ra câu hỏi: 

• Có những lưu ý gì về việc sử dụng từ ngữ của tác giả trong hai câu thơ đầu (từ láy, cách dùng từ),...?

• Kể tên các thành ngữ, tục ngữ, ca dao xuất hiện thông qua các từ ngữ trong hai câu thơ đầu.

• Chỉ ra những từ ngữ được sử dụng mang dấu ấn cá nhân của Hồ Xuân Hương

• Việc sử dụng từ ngữ như vậy đã đem lại hiệu quả như thế nào?

• Thông qua hai câu thơ này, tác giả muốn gửi gắm tới người đọc nội dung gì?

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: “Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi”

- Thông qua việc sử dụng từ láy “nho nhỏ” kết hợp với cách dùng từ giản dị “trầu hôi” khi khách đến chơi nhà, đồng thời tác giả chỉ mời khách “quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi”, … Điều này đã thể hiện:

- Sự khiêm tốn chân thật của người mời trầu.

- Nhà thơ tài tình trong việc sử dụng ca dao tục ngữ mang đậm nét dân ca.

Ca dao

Quả cau nho nhỏ

Cái vỏ vân vân

Nay anh học gần

Mai anh học xa

Lấy chồng từ thuở mười ba

Đến năm mười tám thiếp đà năm con

Ra đường thiếp hãy còn son

Về nhà thiếp đã năm con cùng chàng

Tục ngữ

- Miếng trầu là đầu câu chuyện

- Miếng trầu nên dâu nhà người

Câu 2: “Này của Xuân Hương đã quệt rồi”

- Với cách sử dụng từ “này” khẳng định sự việc cụ thể và động từ “quệt” càng tăng ý thân mật đối với khách, không câu nệ, khách sáo vì đây là “miếng trầu” của chính Xuân Hương mới quệt, còn tươi rói để mời khách

-> Tấm lòng chân thành cởi mở và sẵn sàng đón nhận tình yêu

- Câu thơ này còn khẳng định cái tôi cá nhân của người phụ nữ. Điều này ở thời trung đại chỉ có mình Hồ Xuân Hương dám thể hiện. Động từ “quệt” cũng cho thấy cá tính mạnh mẽ của nữ sĩ

-> Việc tác giả tự xưng tên là khẳng định cá thể cần được tôn trọng. Đây là hiện tượng hiếm thấy, chứng tỏ được bản lĩnh táo bạo và tính cách ngang tàng của bà mong muốn đòi quyền bình đẳng cho nữ giới.

=> Tóm lại, nội dung và hình thức ở hai câu đầu đã gợi nhớ đến câu tục ngữ “Miếng trầu là đầu câu chuyện”. Những từ ngữ mang dấu ấn cá nhân đã được tác giả đưa vào hai câu thơ này và điều đó đã thể hiện rõ nét thái độ và tình cảm thắm thiết của tác giả trước tình yêu và hôn nhân. Đây là sự độc đáo, cá tính trong thơ bà, không thể lẫn với người khác

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Tác giả của bài thơ Mời trầu là ai?

A. Hồ Xuân Hương 

B. Tố Hữu

C. Xuân Quỳnh

D. Thanh Hải 

Câu 2: Bài thơ Mời trầu được viết theo thể thơ nào? 

A. Lục bát

B. Thất ngôn bát cú đường luật

C. Thất ngôn tứ tuyệt

D. Tự do 

Câu 3: Phương thức biểu đạt chính của bài là gì?

A. Tự sự

B. Biểu Cảm

C. Miêu tả

D. Nghị luận 

Câu 4: Bài thơ Mời trầu nói về hình ảnh gì? 

A. Trầu, cau

B. Trầu

C. Cau

D. Lá lốt 

Câu 5: Bài thơ gắn với phong tục gì của người Việt?

A. Miếng trầu là đầu câu chuyện

B. Cúng ông Công, ông Táo

C. Chơi hoa dịp Tết

D. Bày mâm ngũ quả

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hồ Xuân Hương viết về việc mời trầu nhưng là để nói chuyện tình cảm. Nêu lên điều tác giả muốn nói qua bài thơ bằng một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng).

Câu 2: Qua bài thơ Mời trầu nói về thân phận của người phụ nữ thời xưa gợi cho em liên tưởng đến bài thơ nào của tác giả. Nêu tên tác phẩm và xuất xứ của bài?