Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 9: Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” (Lê Trí Viễn)

BÀI 9. VĂN BẢN. VẺ ĐẸP CỦA BÀI THƠ CẢNH KHUYA

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Trình bày những hiểu biết của em về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Cảnh khuya. Điều gì để lại ấn tượng sâu sắc cho em sau khi đọc tác phẩm này?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: 

• Trình bày hiểu biết của em về tác giả Lê Trí Viễn?

• Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản “Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya”

Sản phẩm dự kiến:

a. Tác giả

- Lê Trí Viễn (1919-2012) là giáo sư, nhà giáo nhân dân, đồng thời cũng là một nhà nghiên cứu đi tiên phong trong việc vận dụng quan điểm Mác-xít trong nghiên cứu và đóng góp cho lĩnh vực văn học Việt Nam hơn 40 công trình khoa học giá trị.

- Tác phẩm: Tìm hương trong văn Hồ Chí Minh (1986), Nguyễn Đình Chiểu ngôi sao càng nhìn càng sáng (1981), Đến với thơ hay (1977),…

b. Tác phẩm

- Trích trong tập “Đến với thơ hay”, NXB Giáo dục, 1997

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1. Giới thiệu bài thơ Cảnh khuya

GV đưa ra câu hỏi: 

• Tác giả đã giới thiệu bài thơ bằng cách nào?

• Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” bàn về vấn đề gì? Dựa vào đâu để em có thể nhận ra nhanh nhất điều này?

Sản phẩm dự kiến:

- Tác giả đã giới thiệu bài thơ bằng cách giới thiệu xuất xứ - chùm thơ có chứa bài Cảnh khuya của Bác.

- Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” bàn về vẻ đẹp nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ Cảnh khuya. 

+ Nhan đề: Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya

+ Phần 1: 

“Bài thơ Cảnh khuya nằm trong chùm thơ năm 1947 của Bác

Đêm đã khuya, núi … lắng suy”

Hoạt động 2. Phân tích câu thơ thứ nhất trong bài thơ Cảnh khuya

GV đặt câu hỏi:

• Trong phần này, tác giả tập trung phân tích điều gì?

• Yếu tố nghệ thuật nào trong câu thơ đầu được tác giả đặc biệt quan tâm khi phân tích?

• Hãy chỉ ra một ví dụ thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa nội dung chính của một phần với lí lẽ, bằng chứng được sử dụng trong đó

• Em hãy nêu nhận xét về tác dụng của cách bình luận thơ là so sánh sự thể hiện của tác giả này với tác giả khác về cùng một vấn đề trong phần (2) này.

Sản phẩm dự kiến:

- Trong phần này, tác giả tập trung phân tích vẻ đẹp của cảnh vật, thiên nhiên trong câu thơ thứ nhất của bài Cảnh khuya.

- Yếu tố nghệ thuật: sự so sánh tiếng suối với tiếng hát trong câu thơ đầu được tác giả đặc biệt quan tâm khi phân tích.

- Lí lẽ:

+ Câu thơ vang lên hai thứ tiếng: tiếng suối và tiếng hát.

+ Tiếng suối rất trong ấy văng vẳng mơ hồ như một tiếng hát từ xa vọng lại.

+ Dẫn chứng:

- Tác giả so sánh tiếng suối trong bài thơ Cảnh khuya với tiếng suối trong các bài thơ khác như tiếng suối trong bài Côn Sơn của Nguyễn Trãi, tiếng suối trong thơ của Bạch Cư Dị.

    So sánh tiếng suối trong bài thơ Cảnh khuya của Bác với tiếng suối trong bài thơ của Bạch Cư Dị, Thế Lữ và tiếng suối trong thơ của Nguyễn Trãi, tác giả đã làm nổi bật lên cái hay, cái đẹp của tiếng suối trong thơ của Bác. Nếu tiếng suối trong thơ của Bạch Cư Dị và Nguyễn Trãi nghe như tiếng đàn, tiếng suối trong thơ Thế Lữ trong như nước ngọc tuyền thì tiếng suối trong thơ Bác lại là một tiếng hát, một tiếng hát trong trẻo, một tiếng hát như một hồi âm vọng về gợi lại trong kí ức.

=> Tiếng suối của Bác thể hiện một tâm hồn đẹp của người thi sĩ.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Tác giả của bài Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya là ai?

A. Lê Trí Viễn

B. Đỗ Phủ

C. Hàn Mặc Tử

D. Trương Kế

Câu 2: Tác giả đã giới thiệu bài thơ bằng cách nào? 

A. Giới thiệu một bài thơ khác có cùng nội dung 

B. Giới thiệu chùm thơ có chứa bài Cảnh khuya của Bác. 

C. Giới thiệu Bác

D. Trích thành ngữ, tục ngữ

Câu 3: Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” bàn về vấn đề gì? 

A. Giá trị nội dung của bài Cảnh khuya

B. Vẻ đẹp nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ Cảnh khuya

C. Nét đặc sắc về nghệ thuật tu từ trong bài thơ Cảnh khuya

D. Tất cả những ý trên đều sai 

Câu 4: Qua văn bản, em thấy nhận định nào sau đây không đúng với đặc điểm của văn nghị luận ?

A. Nhằm tái hiện sự việc, người, vật, cảnh một cách sinh động

B. Nhằm thuyết phục người đọc, người nghe về một ý kiến, một quan điểm, một nhận xét nào đó.

C. Luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục.

D. Y kiến, quan điểm, nhận xét nêu nên trong văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vấn đề có thực trong đời sống thì mới có ý nghĩa.

Câu 5: Trong văn bản, tác giả không được trình bày văn nghị luận dưới dạng nào ?

A. Kể lại diễn biến sự việc

B. Đề xuất một ý kiến

C. Đưa ra một nhận xét

D. Bàn bạc, thuyết phục người đọc, người nghe về một vấn đề nào đó bằng lí lẽ và dẫn chứng.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Trước và sau khi đọc văn bản nghị luận này, cảm nhận của em về bài thơ Cảnh khuya có gì khác nhau? Chỉ ra nguyên nhân tạo nên sự khác biệt ấy.

Câu 2: Một trong những cách bình luận thơ là so sánh sự thể hiện của tác giả này với tác giả khác về cùng một vấn đề. Em hãy nêu nhận xét về tác dụng của cách bình luận đó trong phần 2 văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya".