Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 5: Ôn tập

ÔN TẬP

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG 

GV yêu cầu học sinh: Trong chủ đề Những tình huống khôi hài em ấn tượng với bài học học nào? Vì sao?

HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP

Gv yêu cầu học sinh xem lại phần Tri thức ngữ văn và thực hiện yêu cầu: Hệ thống lại toàn bộ kiến thức bài 5 (hình thức bảng, sơ đồ tư duy,…)?

Sản phẩm dự kiến:

1. Hài kịch

+ Khái niệm

+ Đặc trưng: nhân vật, hành động, xung đột kịch, lời thoại, lời chỉ dẫn sân khấu, thủ pháp trào phúng.

+ Căn cứ để xác định chủ đề

2. Đặc điểm và chức năng của trợ từ, thán từ

+ Khái niệm

+ Chức năng 

3. Viết văn kiến nghị về một vấn đề của đời sống.

4. Trình bày ý kiến về một vấn đề xã hội 

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu và giải thích đặc điểm chính của hài kịch. Minh họa một trong những đặc điểm ấy bằng các dẫn chứng rút ra từ một trong ba văn bản hài kịch đã học.

Câu 2: Nêu chủ đề, thủ pháp gây cười được sử dụng trong ba văn bản Ông Giuốc – đanh mặc lễ phục, Cái chúc thư, “Thuyền trưởng tàu viễn dương”

Câu 3: Đặt câu có sử dụng trợ từ, thán từ lấy đề tài từ các băn bản hài kịch đã học. Xác định trợ trợ từ, thán từ và nêu tác dụng.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1:

Các đặc điểm của hài kịch:

- Nhân vật của hài kịch là đối tượng của tiếng cười, gồm những người hiện thân cho các thói tật xấu hay những gì thấp kém trong xã hội. Tính cách của nhân vật hài kịch được thể hiện qua những biến cố dẫn đến sự phơi bày, phê phán cái xâu.

- Hành động trong hài kịch là toàn bộ hoạt động cúa các nhân vật (bao gồm lời thoại, điệu bộ, củử chỉ... ) tạo nên nội dung của tác phẩm hài kịch. Hành động thể hiện qua lời thoại dưới các dạng: tấn công - phản công: thăm dò - lảng tránh; chất vấn - chối cãi, thuyết phục - phủ nhận/ bác bỏ; cầu xin - từ chối,... Mọi hành động lớn nhỏ trong kịch nói chung, hài kịch nói riêng đều dẫn tới xung đột và giải quyết xung đột, qua đó, thể hiện chủ đề của tác phẩm.

- Xung đột kịch thường này sinh đựa trên sự di lập, mâu thuẫn tạo nên tác động qua lại giữa các nhân vật hay các thế lực. Có nhiều kiểu xung đột: xung đột giữa cái cao cả với cải cao cả, giữa cái cao cả với cái thấp kém, giữa cải thấp kém với cái thấp kém,.... Trong hài kịch, do đặc điểm, tính chất của các nhân vật, xung đột thường diễn ra giữa cái thấp kém với cải thấp kém.

- Lời thoại là lời của các nhân vật hài kịch nói với nhau (đối thoại), nói với bản thân. (độc thoại) hay nói với khán giả (bàng thoại), góp phần thúc đẩy xung đột hài kịch phát triển.

- Lời chỉ dẫn sân khấu là những lời chú thích ngắn gọn của tác giá biên kịch (thường để trong ngoặc đơn) nhằm hướng dẫn, gợi ý vẻ cách bài trí, xử lí âm thanh, ánh sáng, việc vào - ra sân khấu của diễn viên thủ vai nhân vật cùng trang phục, hành động, cử chỉ, cách nói năng của họ,...

Trong văn bản Thuyền trưởng tàu viễn dương

- Trong đoạn trích có sự mâu thuẫn giữa cái xấu và cái tốt. Ông Nha vẽ ra một viễn tưởng cao đẹp về một xã phát triển, giàu mạnh nhưng thực tế thì những gì ông làm đều chỉ đẩy người dân vào cái nghèo đói. Đó là sự tương phản giữa áo tưởng và thực tế.

- Nhân vật trong đoạn trích có sự không tương xứng giữa thực chất bên trong và hình thức bên ngoài, giữa suy nghĩ và hành động khiến việc làm trở nên lố bịch hài hước. Ví dụ: Anh Hưng là người lái tàu chở phân được ông nha kêu giả làm thuyền trưởng tàu viễn dương...

- Đoạn trích chủ yếu toàn là lời thoại giữa các nhân vật với nhau. Lời thoại bộc lộ được đặc điểm, tính cách, có yếu tố hài hước, gây cười.

- Đoạn trích cũng sử dụng thủ pháp trào phúng, phóng đại. Ví dụ: Ông Nha vẽ lên những viễn tưởng cao đẹp về một xã phát triển khoa học, giàu mạnh những thực tế nhưng thực tế chỉ là những lời nói xáo rỗng, giả dối, lố bịch.

Câu 2:

Chủ đề:

- Ông Giuốc-đanh mặc lễ phục: Văn bản khắc họa tính cách lố lăng của một tên trưởng giả đã dốt nát còn đòi học làm sang, tạo nên tiếng cười cho đọc giả.

- Cái chúc thư: Văn bản khắc họa tính cách tham lam của những con người hám của, hám vật chất vì tiền mà có thể làm tất cả.

- Thuyền trưởng tàu viễn dương: Văn bản khắc họa bệnh sĩ của một người kém hiểu biết nhưng lại mắc bệnh sĩ.

Thủ pháp gây cười:

- Ông Giuốc-đanh mặc lễ phục: Tác giả xây dựng hình tượng nhân vật hài kịch bất hủ khi tạo ra sự khập khiễng bất hòa giữa cái ngu dốt, ngớ ngẩn với giấc mộng học đòi làm sang.

- Cái chúc thư: Sự tham lam nhưng sợ sệt của những con người hám tiền gây tiếng cười cho độc giả

- Thuyền trưởng tàu viễn dương: Từ bệnh sĩ muốn tạo danh tiếng mà bắt người khác đóng giả, thực hiện các việc ngoài tầm thực hiện mà lại thất bại, tạo nên tiếng cười cho đọc giả.

Câu 3:

Ôi! Chính tên trưởng giả đã dốt còn đòi học làm sang.

Trong đó: Thán từ ôi!, trợ từ “chính”

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1: Em rút ra được lưu ý gì khi trình bày ý kiến về một vấn đề xã hội

Câu 2: Tiếng cười trong hài kịch có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống của con người?