Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 2: Bạn đã biết gì về sóng thần?

VĂN BẢN 1: BẠN ĐÃ BIẾT GÌ VỀ SÓNG THẦN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi:

Em đã chứng kiến sóng thần qua phương tiện nào?Trong tình huống nếu chẳng may gặp sóng thần, chúng ta cần phải làm gì để bảo vệ và hỗ trợ những người xung quanh?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TRI THỨC NGỮ VĂN

Hoạt động 1: Văn bản thông tin

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nêu khái niệm văn bản thông tin.

• Nêu các dạng của văn bản thông tin?

• Cấu trúc của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên gồm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần

• Cách trình bày thông tin theo cấu trúc só sánh và đối chiếu như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

a) Khái niệm

- Văn bản thông tin giải thích một hiện tự nhiên được viết để lí giải nguyên nhân xuất hiện và cách diễn ra của một hiện tượng tự nhiên

b) Các dạng văn bản thông tin

- Giải thích trình tự diễn ra các hiện tượng tự nhiên, giải thích nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện của hiện tượng tự nhiên, so sánh sự giống và khác nhau giữa các hiện tượng tự nhiên, giải thích cách tiếp cận và giải quyết một vấn đề trong thế giới tự nhiên,…

c) Cấu trúc của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên thường gồm các phần:

- Phần mở đầu: Giới thiệu khái quát về hiện tượng hoặc quá trình xảy ra hiện tượng trong  thế giới tự nhiên.

- Phần nội dung: Giải thích nguyên nhân xuất hiện và cách thức diễn ra của các hiện tượng tự nhiên.

- Phần kết thúc (không bắt buộc) thường trình bày sự việc cuối của hiện tượng tự nhiên hoặc tóm tắt nội dung giải thích.

Cách sử dụng ngôn ngữ: văn bản giải thích một hiện tượng tự nhiên thường sử dụng từ ngữ thuộc một chuyên ngành khoa học cụ thể (địa lí, sinh học, thiên văn học..) động từ miêu tả hoạt động hoặc trạng thái (ví dụ: vỡ, phun trào, mọc, chuyển động) từ ngữ miêu tả trình tự (bắt đầu, kế tiếp, tiếp theo…)

d) Cách trình bày thông tin theo cấu trúc só sánh và đối chiếu

- Văn bản có cấu trúc so sánh và đối chiếu trình bảy điểm giống và khác nhau giữa hai hay nhiều sự vật theo các tiêu chí so sánh cụ thể:

- So sánh và đối chiếu các đối tượng theo từng tiêu chí.

- So sánh tổng thể các đối tượng: Người viết lần lượt trình bày biểu hiện của tất cả các tiêu chí ở từng đối tượng.

- Văn bản trình bày thông tìn theo cách so sánh và đối chiếu có thể sử dụng một số từ ngữ chỉ sự giống nhau hoặc sử dụng một số kiểu sơ đồ bảng biểu để làm rõ thông tin được so sánh, đối chiếu.

II. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Văn bản “Bạn đã biết gì về sóng thần”

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Văn bản Bạn đã biết gì về sóng thần thuộc thể loại nào?

• Xác định mục đích viết của văn bản trên.

• Xác định cấu trúc của văn bản trên.

Sản phẩm dự kiến:

- Văn bản Bạn đã biết gì về sóng thần thuộc loại văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên.

-  Mục đích của văn bản này giúp cho người đọc nắm bắt và hiểu rõ hơn những thông tin về sóng thần (định nghĩa, cơ chế hình thành, nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết sóng thần)

- Bố cục: 3 phần

+  Mở bài: từ đầu đến “năm 1958 cao đến 525m” - giới thiệu khái quát và quá trình xảy ra hiện tuợng sóng thần.

+ Nội dung: tiếp đến “khi sóng thần đến” - giải thích nguyên nhân và cách thức diễn ra hiện tượng sóng thần.

+ Kết thúc: Còn lại - trình bày sự việc cuối của hiện tượng sóng thần.

III. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1: Giới thiệu khái quát và quá trình xảy ra hiện tượng sóng thần 

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Sóng thần là gì?
• Chúng ta có dễ dàng nhận thấy dấu hiệu báo trước của sóng thần hay không? Vì sao?  
• Cơ chế hình thành sóng thần diễn ra như thế nào?
• Trình bày quá trình dịch chuyển của sóng thần.

Sản phẩm dự kiến:

- Sóng thần là chuỗi sóng biển chu kì dài, lan truyền với vận tốc lớn. 

- Sóng thần không phải là những ngọn sóng ầm ầm, cuồn cuộn tiến về đất liền mà ta có thể mục kích và nghe được âm thanh. Ngay cả khi ngồi trên thuyển ở ngoài khơi, bạn cũng không thể biết trước sóng thần bắt đầu xuất hiện.

=> Không thể nhận thấy dấu hiệu báo trước của một đợt sóng thần.

- Cơ chế hình thành sóng thần:

+ Sự thay đổi của mảng kiến tạo gây ra một trận động đất và làm dịch chuyển nước biển.

+ Những con sóng được tạo ra và di chuyển ra mọi hướng trên biển, một số con sóng di chuyển nhanh.

+ Khi vào vùng nước nông, những con sóng bị nén ép lại, tốc độ chậm hơn và trở nên cao hơn.

+ Chiều cao của những con sóng tăng lên và những dòng biến cố có liên quan được tăng cường, tất cả đã trở thành mối đe dọa đến tính mạng và tài sản của con người.

- Quá trình dịch chuyển của sóng thần: Khi sóng thần được tạo ra ở ngoài khơi xa, sóng còn rất nhỏ và yếu vì nước quá sâu, khi sóng thần dịch chuyển trên đại dương, chiều dài từ chóp sóng trước đến chóp sóng sau có thể cách xa hàng trăm ki – lô – mét hoặc hơn và độ cao chóp sóng chỉ khoảng vài mét. 

= > Sóng thần hiện nguyên hình với sức mạnh hủy diệt khi nó đển gần bờ.

Hoạt động 2: Giải thích nguyên nhân và cách thức diễn ra hiện tượng sóng thần.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Trình bày nguyên nhân hình thành sóng thần và nêu ra một số dẫn chứng.
• Trình bày những dấu hiệu sắp có sóng thần.

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyên nhân: Chủ yếu là do động đất, ngoài ra còn do núi lửa phun trào, lở đất và các vụ nổ dưới đáy biển (kể cả vị thử hạt nhân dưới nước) …

+  Thảm họa sóng thần 26/12/2004 là hê quả của trận động đất do va chạm giữa mảng Ấn Độ và mảng Bơ – ma. Trận động đất với 9 độ rích-te, tâm chấn động sâu tới 10km.

- Dấu hiệu nhận biết sắp có sóng thần là:

+ Dấu hiệu đầu tiên là nước biển chậm chạp cuộn lên với những con sóng không đổ, chứ không như sóng mạnh của một cơn bão sắp tới.

+ Mặt biển dao động nhiều hơn bình thường, sau đó nhiều bọt biển nổi lên, nước rút xuống nhanh và bất ngờ trong khoảng thời gian không phải thủy triều.

+ Hoặc có thể cảm thấy nước trong từng đợt sóng nóng bất thường và nghe thấy những âm thanh lạ.

Hoạt động 3: Sự việc cuối của hiện tượng sóng thần.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Sự việc cuối cùng của hiện tượng sóng thần là gì?
• Trình bày những sự việc cuối cùng của hiện tượng trong thần trong lịch sử.

Sản phẩm dự kiến:

- Sự việc cuối cùng của hiện tượng sóng thần chính là các thảm họa để lại.

- Một số thảm họa sóng thần trong lịch sử là:

+ Năm 365, sóng thần tại Alexandria làm hàng nghìn người thiệt mạng.

+ 27/8/1883 sóng thần tai hại nhất, sau khi núi lửa Krakatoa tại Indonesia phun trào khiến 36000 người thiệt mạng trên bờ biển Gia-va và Sumatra.

+ 15/6/1896 sóng thần cao 23m làm hơn 26000 người thiệt mạng trong một lễ hội tôn giáo ở Nhật Bản.

+ 22/5/1960 sóng thần cao 11m làm hơn 1000 người thiệt mạng ở Chile.

+16/8/1960 hơn 5000 người chết tại vịnh Moro, Philipin

+ Ngày 17/7/1998 sóng thần làm hơn 2100 người chết tại Pa-pua Niu Ghi-nê.

III. TỔNG KẾT

Hoạt động 1: Nội dung

Sản phẩm dự kiến:

Văn bản giới thiệu những thông tin cơ bản về sóng thần (định nghĩa, cơ chế hình thành, nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết sóng thần) đồng thời nêu ra một số thảm họa sóng thần lớn đã xuất hiện trong lịch sử nhân loại. 

Hoạt động 2: Nghệ thuật

Sản phẩm dự kiến:

- Sử dụng ngôn ngữ phi vật thể giúp cho văn bản trở nên sinh động, dễ hiểu. 

- Sử dụng cách trình bày thông tin theo cấu trúc so sánh và đối chiếu đối tượng.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đã biết gì về sóng thần? Trong tình huống nếu chẳng may gặp sóng thần, chúng ta cần phải làm gì để bảo vệ mình và hỗ trợ những người xung quanh?

Sản phẩm dự kiến:

- Mục đích của văn bản là giúp cho người đọc nắm bắt và hiểu rõ hơn những thông tin về sóng thần (định nghĩa, cơ chế hình thành, nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết sóng thần)

- Đặc điểm của văn bản giúp em nhận ra mục đích ấy là:

Văn bản chia bố cục rõ từng đoạn theo các ý chính:

+ Định nghĩa

+ Cơ chế hình thành sóng thần

+ Nguyên nhân

+ Dấu hiệu sắp có sóng thần

+ Các thảm họa sóng thần trong lịch sử

Câu 2: Chỉ ra cách trình bày thông tin và căn cứ xác định của một số đoạn văn sau:

a. Khi sóng thần được tạo ra ở ngoài khơi xa… A-lát-xca năm 1958 cao đến 525 m.

b. Nguyên nhân gây ra sóng thần chủ yếu do động đất… trong khu vực “vòng đai lửa châu Á-Thái Bình Dương”.

c. Những người trên bờ biển khó biết sóng thần sắp tiến về phía mình… đến vùng cao hơn để trúc ẩn trước khi sóng thần đến.

Sản phẩm dự kiến:

a.

- Cách trình bày thông tin: theo cấu trúc so sánh và đối chiếu

- Căn cứ: vào một số từ ngữ “Do vậy”, “Nói cách khác”.

b.

- Cách trình bày thông tin: theo cấu trúc so sánh và đối chiếu

- Căn cứ: vào một số từ ngữ “Ngoài ra”.

c.

- Cách trình bày thông tin: theo cấu trúc so sánh và đối chiếu

- Căn cứ: vào một số từ ngữ “hoặc”, “do vậy”.

Câu 3: Tìm thông tin cơ bản của đoạn văn: “Sóng thần đã được nhắc đến… Ngày 17/7/1998, sóng thần làm hơn 2100 người chết tại Pa-pua Niu Ghia-nê”. Thông tin cơ bản đã được thể hiện bằng những chi tiết nào? Xác định vai trò của những chi tiết này trong đoạn văn.

Sản phẩm dự kiến:

- Thông tin cơ bản đã được thể hiện bằng các số liệu cụ thể: ngày tháng diễn ra sóng thần và số lượng người thiệt mạng.

- Những chi tiết này có vai trò quan trọng, nó phản ảnh chân thực, rõ nét thông tin cũng như sức tàn phá mà mỗi trận sóng thần gây ra.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Dựa trên những hiểu biết của em về sóng thần, thiết kế áp phích để hướng dẫn mọi người những việc cần làm khi xảy ra sóng thần.

Câu 2: Biện pháp phòng chống sóng thần quan trọng nhất là gì?