Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 4: Vắt cổ chày ra nước, May không đi giày

VĂN BẢN 1: VẮT CỔ CHÀY RA NƯỚC; MAY KHÔNG ĐI GIÀY

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS trả lời: Theo em thế nào là một tiếng cười có ý nghĩa?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TRUYỆN CƯỜI

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Truyện cười là gì?

• Cốt truyện thường xoay quanh vấn đề gì?

• Nhân vật trong truyện cười được chia thành mấy loại?

• Nhận xét về ngôn ngữ được sử dụng trong truyện cười

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm

- Truyện cười là thể loại tự sự dân gian chứa đựng yếu tố gây cười, nhằm mục đích giải trí, hoặc phê phán, châm biếm, đả kích những thói hư, tật xấu trong cuộc sống. 

2. Cốt truyện

• Thường xoay quanh những tình huống, hành động có tác dụng gây cười. 

• Có sự việc bất ngờ, đầy mâu thuẫn đến đỉnh điểm, lật tẩy sự thật, từ đó tạo ra tiếng cười.

3. Nhân vật 

Nhân vật thường có hai loại:

- Loại 1: những nhân vật mang thói xấu phổ biến (lười biếng, tham ăn, keo kiệt…) => Những bức chân dung hài hước, lạ đời, tạo nên tiếng cười vừa mang ý nghĩa xã hội vừa có giá trị thẩm mĩ. => Đối tượng tiếng cười hướng đến.

- Loại 2: những nhân vật tích cực, dùng trí thông minh, sự sắc sảo, khôn ngoan để vạch trần, chế giễu, đả kích những hiện tượng và những con người xấu xa của xã hội phong kiến.

4. Ngôn ngữ

- Ngắn gọn súc tích, hài hước, mang nhiều nét nghĩa hàm ẩn,…

- Các thủ pháp gây cười khá đa dạng, linh hoạt. 

II. TÌM HIỂU CHUNG VĂN BẢN

HS thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Thể loại của văn bản là gì?

• Hai truyện “Vắt cổ chày ra nước”, “May không đi giày” viết về đề tài nào?

• Nhan đề “Vắt cổ chày ra nước”, “May không đi giày” có ý nghĩa như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: Truyện cười

- Đề tài của hai truyện trên là phê phán, đả kích những người có thói quen sống hà tiện, keo liệt (phê phán những thói xấu trong xã hội).

- Nhan đề Vắt cổ chày ra nước và May không đi giày đã thể hiện được nội dung của mỗi truyện bởi thông qua nhan đề người đọc đoán được nội dung cũng như biết được đối tượng văn bản hướng đến.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1: Văn bản Vắt cổ chày ra nước

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

•  Em có nhận xét gì về tình huống truyện của văn bản “Vắt cổ chày ra nước”?

• Các  nhân vật trong truyện cười trên thuộc loại nhân vật nào của truyện cười?

• Em rút ra bài học gì cho bản thân sau khi đọc truyện cười trên?

• Em hãy nhận xét về nghệ thuật của truyện cười “Vắt cổ chày ra nước”.

Sản phẩm dự kiến:

a) Tình huống truyện

- Tình huống người đầy tớ xin chủ nhà mấy đồng tiền để uống nước dọc đường với đoạn đối thoại giữa hai nhân vật đã khắc họa thói keo kiệt của người chủ nhà.

b) Nhân vật

* Nhân vật “chủ nhà”

- Là một người keo kiệt bủn xỉn biểu hiện qua suy nghĩ của ông ta khi người đầy tớ xin chủ nhà tiền để uống nước dọc đường, ông ta đã đưa cho đầy tớ cái khố tải và nói “Vận vào người khi khát văn ra mà uống”

- Nhân vật “chủ nhà” đại diện cho loại nhân vật thứ nhất nhân vật mang thói xấu: keo kiệt.

- Đây chính là đối tượng mà tiếng cười hướng đến. Bằng các thủ pháp trào phúng, tác giả dân gian biến các kiểu nhân vật này thành những chân dung hài hước, lạ đời, tạo nên tiếng cười vừa mang ý nghĩa xã hội, vừa có giá trị thẩm mĩ.

*Nhân vật “người đầy tớ”

- Là người thông minh biểu hiện qua lời đáp trả với nhân vật “chủ nhà”: “Dạ vắt cổ chày cũng ra nước!”

- Nhân vật “đầy tớ” là loại nhân vật thứ hai dùng trí thông minh, sự sắc sảo, khôn ngoan để ngụ ý mỉa mai, chê cười thói keo kiệt của chủ nhà.

d) Bài học rút ra

- Phê phán thói keo kiệt, bủn xỉn của một số người trong xã hội. Từ đó rút ra được bài học nhận thức sâu sắc để cải thiện bản thân đồng thời lên án và loại bỏ những thói quen xấu.

e) Nghệ thuật

- Ngôn ngữ ngắn gọn, súc tích, hài hước, mang nhiều nét nghĩa hàm ẩn,…

- Sử dụng các biện pháp tu từ giàu tính trào phúng.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Xác định đề tài của hai truyện?

A. Đức hạnh

B. Thói hư tật xấu

C. Gia đình

D. Cung đình

Câu 2: Tác giả của truyện “Vắt cổ chày ra nước” là ai?

A. Nguyễn Cừ, Phan Trọng Thưởng

B. Trương Chính, Phong Châu

C. Người biên soạn sách

D. Tác giả dân gian

Câu 3: Câu nói “Vận vào người khi khát vặn ra mà uống” thể hiện nét tính cách gì của người chủ nhà?

A. Tiết kiệm

B. Keo kiệt, bủn xỉn

C. Biết suy tính cho tương lai

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 4: Trong truyện “Vắt cổ chày ra nước”, người chủ nhà giao cho người đầy tớ công việc gì?

A. Mặc cái khố tải

B. Vắt cổ chày để lấy nước

C. Về quê

D. Uống nước ao

Câu 5: Trong truyện “May không đi giày”, ông hà tiện đi gì ra chợ?

A. Đi giày

B. Đi dép

C. Đi chân không

D. Đi ủng

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Câu nói: “Dạ, vắt cổ chảy cũng ra nước!” của nhân vật “người đầy tớ” trong truyện Vắt cổ chày ra nước và câu nói: “... may là vì tôi không đi giày! Chớ mà đi giày thì rách mất mũi giày rồi còn gì!” của nhân vật “ông hà tiện” trong truyện May không đi giày có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của truyện?

Câu 2: Viết đoạn văn (khoảng năm đến bảy câu) trình bày sự khác nhai giữa keo kiệt và tiết kiệm