Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 2: Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim (Đỗ Hợp tổng hợp)

VĂN BẢN 4: NHỮNG BÍ ẨN TRONG TẬP TÍNH DI CƯ CỦA CÁC LOÀI CHIM

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Em có từng tò mò về giống loài và cách sống của những chú chim hay không? Em hãy thử hình dung cuộc sống của những chú chim đó.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Văn bản Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim thuộc thể loại nào?

• Xác định mục đích viết của văn bản trên.

• Xác định cấu trúc của văn bản trên.

Sản phẩm dự kiến:

- Văn bản trên thuộc thể loại: văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên.

- Mục đích của văn bản là để người đọc cập nhật thông tin về việc di cư của các loài chim theo mùa.

- Cấu trúc: 2 phần.

+ Phần 1: Từ đầu đến “phong phú hơn”: Giải thích vì sao chim có tập tính di cư.

+ Phần 2: Còn lại:  Lý giải việc chim di cư theo đội hình.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1: Giải thích vì sao chim có tập tính di cư.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Thời gian và chiều chim di cư?

• Ban đầu người ta cho rằng chim di cư là để làm gì?

• Vậy chim di cư vì lí do gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Chim di cư vào mùa đông mỗi năm, theo chiều bắc nam giữa nơi sinh sản và nơi trú đông cách xa hàng ngàn hoặc thậm chí hàng chục ngàn ki-lô-mét.

- Ban đầu, mọi người nghĩ rằng chim di cư là để tránh cái lạnh của mùa đông.

- Lí do di cư của loài chim là vì tình trạng thiếu lương thực xảy ra ở một số khu vực trong thời tiết lạnh, buộc chúng phải rời khỏi nhà, di chuyển đến những khu vực có nhiệt độ cao và lượng thức ăn phong phú hơn.

Hoạt động 2: Lý giải việc chim di cư theo đội hình.

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Chim di cư bay theo đội hình nào? Nguyên nhân nào khiến những loài chim bay theo đội hình ấy?

Sản phẩm dự kiến:

- Chim di cư bay theo đội hình chữ V.

-  Nguyên nhân:

+ Đội hình chữ V được xem là đội hình tối ưu về mặt khí động lực học, con chim bay ở đầu mũi tên hay hình chữ V thường là chim đầu đàn và khỏe hơn hẳn những con phía sau.

+ Khi bay theo đội hình chữ V, các chú chim thường tận dụng luồng không khi di qua cánh: luồng khí hướng lên từ phía dưới lên mép sau của đôi cánh giữ cho chúng ở trên không trung mà không phải quạt cánh vất vả.

+ Khi bay, con chim đầu đàn vỗ cánh làm cho không khí hai bên cánh chuyển động, luồng khí này truyền ra sau. Những con phía sau sẽ nhận luồng khí có lợi từ con đầu đàn và giảm thiểu luồng khí hướng xuống bất lợi nhằm hạn chế việc hao tốn sức lực trong thời gian dài.

+ Ngoài ra việc bay hình chữ V còn giúp đàn chim giữ liên lạc tốt hơn vì những con chim bay sau sẽ dễ dàng nhìn thấy con chim phía trước = > không bị lạc đàn khi chim đầu đàn ra tín hiệu dừng nghỉ hoặc đổi hướng bay.

III. TỔNG KẾT

GV đặt câu hỏi:

• Giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của văn bản là gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nội dung

- Giải thích lí do loài chim có tập tính di cư và trả lời câu hỏi tại sao loài chim khi di cư lại bay theo đội hình.

2. Nghệ thuật

- Sử dụng ngôn ngữ phi vật thể giúp cho văn bản trở nên sinh động, dễ hiểu.

- Sử dụng cách trình bày thông tin theo cấu trúc so sánh và đối chiếu đối tượng.

- ….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Văn bản Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim gồm mấy đề mục?

A. 4 đề mục

B. 3 đề mục

C. 6 đề mục

D. 2 đề mục

Câu 2: Văn bản “Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim” giải thích hiện tượng gì?

A. Hiện tượng chim di cư theo chiều bắc nam giữa nơi sinh sản và nơi trú đông

B. Hiện tượng chim di cư bay theo hình chữ V

C. A và B đúng

D. A và B sai

Câu 3: Loài chim Ancient murrelet được nêu ra trong văn bản có đặc điểm gì?

A. Mỏ giống chim sẻ

B. Cơ thể giống chim cánh cụt

C. Đôi cánh giống loài vịt

D. Tất cả đáp án trên

Câu 4: Loài chim Ancient murrelet bay khoảng bao nhiêu km mỗi năm?

A. 5000 km

B. 8000 km

C. 2000 km

D. 10000 km

Câu 5: Loài chim Ancient murrelet sinh sản ở đâu?

A. Miền Đông Canada

B. Miền Bắc Canada

C. Miền Tây Canada

D. Miền Nam Canada

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Vẽ sơ đồ hệ thống các thông tin cơ bản trong văn bản trên

Câu 2: Dựa trên các thông tin trong văn bản, em hãy giải thích lý do vì sao một số loài chim có thể di cư hàng ngàn cây số mà không bị lạc đường. Từ đó, em hãy liên hệ với khả năng định hướng của con người trong các chuyến du hành dài ngày. Con người có thể học hỏi gì từ tập tính di cư của loài chim để cải thiện các công nghệ định vị hiện đại?