Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 2: Viết văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên

VIẾT: VĂN BẢN THUYẾT MINH GIẢI THÍCH 

MỘT HIỆN TƯỢNG TỰ NHIÊN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Em hãy nêu cách hiểu của mình về các cụm từ: diễn dịch – quy nạp – song song – phối hợp

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên là gì?

• Theo em khi viết một văn bản thuyết minh giải thích về một hiện tượng tự nhiên chúng ta cần lưu ý gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm: 

Thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên thuộc kiểu văn bản thông tin, được viết để cung cấp thông tin cho người đọc về nguyên nhân xuất hiện và cách thức diễn ra của một hiện tượng tự nhiên.

2. Yêu cầu đối với kiểu văn bản:

- Giới thiệu khái quát hiện tượng tự nhiên cần giải thích.

- Giải thích nguyên nhân xuất hiện và cách thức diễn ra của hiện tượng tự nhiên.

- Trình bày thông tin theo một số kiểu cấu trúc như: trật tự thời gian, mức độ quan trọng của đối tượng, mối quan hệ nhân quả hoặc so sánh, đối chiếu.

- Có thể dùng thông tin chi tiết, đề mục và các dấu hiệu hình thức (in đậm, in nghiêng, số thứ tự…) để làm nổi bật thông tin quan trọng.

- Có thể sử dụng kết hợp một số phương tiện phi ngôn ngữ (sơ đồ, bảng biểu, hình ảnh…) để minh họa và làm nổi bật thông tin quan trọng.

- Trình bày mạch lạc, thuyết phục, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, viết câu.

- Cấu trúc thường gồm ba phần:

+ Phần mở đầu: Giới thiệu khái quát về hiện tượng tự nhiên muốn giải thích.

+ Phần nội dung: giải thích nguyên nhân xuất hiện và cách thức diễn ra của hiện tượng tự nhiên.

+ Phần kết thúc: có thể trình bày sự việc cuối/ kết quả của hiện tượng tự nhiên hoặc tóm tắt nội dung giải thích 

Hoạt động 2. Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản

GV đặt câu hỏi:

• Xác định bố cục của bài viết và nội dung chính của từng phần.

•  Các đề mục có mối quan hệ như thế nào với nhan đề? Nhận xét về hình thức trình bày nhan đề, các đề mục và tác dụng của chúng.

• Tác giả in đậm những từ ngữ nào? Mục đích in đậm là gì?

• Tác giả chủ yếu chọn cách trình bày thông tin như thế nào trong bài viết trên? Dựa vào đâu em có thể xác định được như vậy? Hiệu quả của cách trình bày đó là gì?

• Nhận xét về cách sử dụng từ ngữ của bài viết.

Sản phẩm dự kiến:

1. Bố cục bài viết

- Gồm 3 phần:

+ Phần mở đầu: Giới thiệu chung về hiện tượng tự nhiên muốn giải quyết.

+ Phần nội dung: Giải thích nguyên nhân và cách thức diễn ra của hiện tượng tự nhiên.

+ Phần kết bài: Tóm tắt nội dung đã giải thích.

2. Mối quan hệ các đề mục với nhan đề

- Các đề mục có mối liên hệ bổ sung chặt chẽ với nhan đề.

-  Hình thức trình bày nhan đề và các đề mục: rõ ràng, dễ hiểu.

= > Tác dụng: giúp giải thích và diễn giải nội dung nhan đề muốn nhắc đến.

3. Mục đích của từ ngữ in đậm

- Tác giả in đậm những từ ngữ: “nhật thực”, “nguyệt thực”.

= > Mục đích: nhấn mạnh và làm nổi bật nội dung văn bản muốn đề cập.

4. Cách trình bày thông tin

- Trình bày theo cấu trúc so sánh, đối chiếu (Tuy nhiên, sự khác nhau).

=> Cách trình bày nhằm giúp cho người đọc, người nghe hiểu rõ và xác định chính xác đối tượng cần tìm hiểu, tránh sai lệch hiểu nhầm thông tin.

5. Sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ

Phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng: Hình ảnh

=> Giúp cho người đọc dễ hình dung và phân biệt được hai hiện tượng nguyệt thực và nhật thực được nhắc đến trong bài.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên chủ yếu nhằm mục đích gì?

A. Trình bày cảm xúc của tác giả về một hiện tượng tự nhiên

B. Cung cấp thông tin cho người đọc về nguyên nhân và cách thức diễn ra của hiện tượng tự nhiên

C. Tranh luận về các hiện tượng tự nhiên khác nhau

D. Kể lại một câu chuyện liên quan đến hiện tượng tự nhiên

Câu 2: Bố cục của một bài thuyết minh giải thích hiện tượng tự nhiên thường gồm mấy phần?

A. 2 phần

B. 3 phần

C. 4 phần

D. 5 phần

Câu 3: Tại sao tác giả lại in đậm các từ ngữ như “nhật thực”, “nguyệt thực” trong văn bản?

A. Để làm cho văn bản dài hơn

B. Để nhấn mạnh và làm nổi bật nội dung văn bản muốn đề cập

C. Để tạo sự thú vị cho người đọc

D. Để phân biệt với các từ khác

Câu 4: Kiểu cấu trúc nào thường được sử dụng để trình bày thông tin trong văn bản thuyết minh giải thích hiện tượng tự nhiên?

A. Trình tự thời gian

B. So sánh, đối chiếu

C. Đối thoại

D. Mô tả chi tiết

Câu 5: Việc sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ như hình ảnh trong văn bản thuyết minh có tác dụng gì?

A. Làm văn bản trở nên phức tạp hơn

B. Giúp người đọc dễ hình dung và phân biệt các hiện tượng được nhắc đến

C. Để trang trí văn bản

D. Để làm văn bản trở nên khó hiểu hơn

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu hỏi: Trường em tổ chức tuần lễ “Nhà khoa học tương lai” để học sinh tìm hiểu về những bí ẩn của thế giới tự nhiên. Em hãy viết bài văn thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên mà bản thân quan tâm để tham gia tuần lễ này.