Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 1: Chái bếp (Lý Hữu Lương)

VĂN BẢN 4: CHÁI BẾP

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi:

Khi nghĩ về quê hương em thường nghĩ đến những kỉ niệm gì? Những kỉ niệm đó gắn bó với sự vật, sự việc gì? Hãy chia sẻ nhé.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Nêu một vài hiểu biết của em về tác Lý Hữu Lương?

Sản phẩm dự kiến:

- Tác giả:

+  Lý Hữu Lương: sinh năm 1988 tại Yên Bái.

+ Hiện đang công tác tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội.

+ Những tác phẩm đã xuất bản: Người đàn bà cõng trăng đỉnh cô – san; Bình nguyên đỏ; Mùa biển lặng; Yao

+ Giải thưởng: Giải thưởng Văn học, nghệ thuật, báo chí 5 năm (2014 – 2019) của Bộ Quốc phòng.

Hoạt động 2: Văn bản “Chái bếp”

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Xác định thể loại của bài thơ Chái bếp.

• Xác định nhịp thơ của bài thơ Chái bếp?

• Xuất xứ của bài thơ Chái bếp?

• Ý nghĩa nhan đề của bài thơ Chái bếp là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể loại: Thơ bảy chữ

- Nhịp thơ 3/4 hoặc 4/3

- Xuất xứ: In trong Yao, NXB Hội Nhà văn, 2021

- Nhan đề:

+ Nghĩa thực: Hình ảnh chái bếp là hình ảnh quen thuộc với đồng bào người Dao.

+ Nghĩa ẩn dụ: “Chái bếp” gần gũi thân thương, nơi căn bếp luôn đỏ lửa, thắt chặt tình cảm mỗi gia đình, gắn kết các thành viên trong gia đình.

II. KHÁM PHÁ VĂN BẢN

Hoạt động 1: Hình ảnh “Chái bếp”  hiện ra trong tâm tưởng của tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Hình ảnh “chái bếp” hiện ra trong tâm tưởng của tác giả như thế nào? 
• Em hãy nhận xét những hình ảnh đó?
• Những ngọn khói “cong ngủ”, “nằm nghe”, “thõng thình” giống điều gì? Biện pháp tu từ được sử dụng có tác dụng như thế nào?
• Những âm thanh với tiếng nói, tiếng khóc của những đứa trẻ trên nôi khiến cho căn bếp ra sao?
• Tác giả miêu tả không gian và thời gian của chái bếp như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Hình ảnh chái bếp hiện lên với hình ảnh mẹ cha tảo tần

- Những ngọn khói “cong ngủ”, “nằm nghe”, “thõng thình” giống như một đứa trẻ đang được mẹ ru ngủ.

à Đó là những hình ảnh nhân hóa độc đáo, vừa khiến người đọc cảm nhận được cái ngộ nghĩnh đáng yêu  mà tác giả dành cho chái bếp thân thương này.

- Những âm thanh với tiếng nói, tiếng khóc của những đứa trẻ trên nôi khiến cho căn bếp lúc nào cũng nhộn nhịp.

- Từ những lời thơ đầu tiên, hình ảnh chái bếp hiện lên với khói lập lờ qua nồi cám của mẹ, rồi lại chải dài qua nhiều hình ảnh xung quanh chái bếp hiện lên thật sinh động.

- Tác giả miêu tả chái bếp từ trong ra ngoài trong không gian và thời gian khiến cho mọi hình ảnh hiện lên đều mộc mạc và giản dị.

Hoạt động 2: Nỗi nhớ quê nhà với hình ảnh thân thuộc, gắn bó

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Tình cảm đặc biệt nào của tác giả với khung cảnh quen thuộc? 
• Tác dụng của điệp từ “cho” được sử dụng trong bài thơ là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Tình cảm đặc biệt của tác giả với khung cảnh quen thuộc về căn chái bếp

- Điệp từ “cho” xuất hiện như nhấn mạnh cái hoài niệm, cái nhớ nhung da diết mà tác giả đã từng trải qua trong trái bếp thân thuộc.

- “Cho” cũng nhứ là những kỉ niệm tuổi thơ thật đẹpmà cần chái bếp mang lại cho kí ức tuổi thơ của chính tác giả

Hoạt động 3: Khao khát trở về nơi “Chái bếp” với những người thân yêu

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Câu thơ “Cho tôi về chái bếp nhà tôi” được lặp lại bao nhiêu lần? Tác dụng của sự lặp lại đó là gì? 
• Khi đã lớn lên, những hình ảnh căn chái bếp khiến tác giả cảm thấy như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Câu thơ “Cho tôi về chái bếp nhà tôi” lặp lại hai lần nhấn mạnh sự khao khát trở về chái bếp của tác giả.

- Khi đã lớn lên, những hình ảnh căn chái bếp càng khiến tác giả nhớ nhung, khao khát được trở về kỉ niệm thời thơ ấu.

III. TỔNG KẾT

Hoạt động 1: Cảm hứng chủ đạo

Sản phẩm dự kiến:

- Nỗi nhớ quê hương da diết của nhân vật trữ tình

Hoạt động 2: Chủ đề

Sản phẩm dự kiến:

- Tác giả thể hiện sự trân trọng với những giá trị văn hóa tốt đẹp, truyền thống gia đình và hơn hết là muốn lưu giữ và truyền lại cho thế hệ sau.

Hoạt động 3: Mạch cảm xúc

Sản phẩm dự kiến:

Từ hồi tưởng nhớ thương đến khát khao trở về.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu tác dụng của việc sử dụng điệp từ “cho” trong bài thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- Điệp từ “cho” điệp lại 5 lần nhằm nhấn mạnh tình cảm da diết, trực trào trong lòng tác giả. Khát khao trở về với những điều thân thương bình dị, ôn lại những kỉ niệm đẹp, những phát giây gia đình đoàn viên, trở về mái ấm quê nhưng và điệp từ cho “cho” giúp tăng sức gợi hình gợi cảm, giúp nhà thơ truyền tải nội dung ý nghĩa của văn bản

Câu 2: Cách thể hiện hình ảnh “chái bếp” có gì đặc sắc?

Sản phẩm dự kiến:

- Hình ảnh “chái bếp” là hình ảnh rất đỗi quen thuộc với đồng bào người Dao, mộc mạc, đơn sơ là nơi lưu giữ biết bao kỉ niệm. “Chái bếp” gần gũi thân thương, nơi căn bếp luôn đỏ lửa, thắt chặt tình cảm mỗi gia đình, gắn kết các thành viên trong gia đình.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Rút ra đặc trưng thể loại thơ thông qua bài thơ sau:

Tuổi thơ tôi

Tôi lớn lên với những cánh diều

Chiều nội đồng gió thoảng phiêu diêu

Bên triền đê thả bò đá bóng

Để bây giờ thương biết bao nhiêu

Tôi lớn lên với những trò chơi

Giấu trong tim ước mộng xa vời

Tuổi thơ ơi những ngày rất đẹp

Để giờ đây theo cả cuộc đời

Tuổi thơ ơi một ngày khôn lớn

Là cuộc đời tôi nhớ trong mơ

Quê hương ơi một lần nức nở

Là cả đời tôi viết vào thơ…

           Huỳnh Minh Nhật

Câu 2: Nêu tác dụng của việc sử dụng hình ảnh nhân hóa trong bài thơ?.