Giáo án Vật lí 12 chân trời Bài 1: Sự chuyển thể

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

CHƯƠNG 1: VẬT LÍ NHIỆT

BÀI 1: SỰ CHUYỂN THỂ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

• Sử dụng mô hình động học phân tử, nêu được sơ lược cấu trúc của chất rắn, chất lỏng, chất khí.

• Giải thích được sơ lược một số hiện tượng vật lí liên quan đến sự chuyển thể: sự nóng chảy, sự hóa hơi.

• Nêu được định nghĩa nhiệt nóng chảy riêng.

• Nêu được định nghĩa nhiệt hóa hơi riêng.

2. Năng lực

Năng lực chung: 

• Năng lực tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực thực hiện các nhiệm vụ học tập, phát triển khả năng tư duy độc lập của HS.

• Năng lực giao tiếp hợp tác: Làm việc nhóm, tích cực tham gia thảo luận nhóm, trao đổi và chia sẻ ý tưởng của nội dung học tập.

• Năng lực giải quyết vấn đề: Đề xuất vấn đề, nêu giả thuyết, lập kế hoạch, sáng tạo nhiều cách để giải quyết các tình huống thực tế liên quan đến chuyển động nhiệt của các phân tử khí.

Năng lực vật lí:

• Nêu được nội dung cơ bản của mô hình động học phân tử.

• Nêu được cấu trúc của vật chất.

• Phân tích được sự chuyển thể của các chất.

• Giải thích được sự nóng chảy và sự hóa hơi.

• Nêu được định nghĩa và xác định được nhiệt nóng chảy riêng.

• Nêu được định nghĩa và xác định được nhiệt hóa hơi riêng.

3. Phẩm chất

• Có niềm say mê, hứng thú với việc khám phá và học tập vật lí.

• Chủ động, tích cực tham gia các hoạt động học tập.

• Cẩn thận, chặt chẽ trong suy luận.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:

1. Đối với giáo viên:

• SGK, SBT, SGV Vật lí 12, Kế hoạch bài dạy.

• Hình vẽ và đồ thị trong SGK: Hình ảnh chuyển động của các hạt phân tử nước và các hạt phấn hoa, hình ảnh quỹ đạo chuyển động của hạt phấn hoa trong nước, hình ảnh sơ đồ các hình thức chuyển thể, hình ảnh đồ thị về sự thay đổi nhiệt độ của nước theo thời gian khi được đun sôi,…

• Video:

+ Mô phỏng cấu trúc của vật chất ở các thể rắn, lỏng và khí:

https://phet.colorado.edu/sims/html/states-of-matter-basics/latest/states-of-matter-basics_all.html?locale=vi

• Phiếu học tập.

• Máy chiếu, máy tính (nếu có).

2. Đối với học sinh:

• SGK, SBT Vật lí 12.

• Các dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: GV đặt vấn đề theo gợi ý trong SGK và sử dụng thiết bị đa phương tiện có nội dung liên quan đến sự chuyển thể để dẫn dắt HS vào bài học.

b. Nội dung: GV cho HS thảo luận về nội dung mở đầu trong SGK, HS phát biểu ý kiến của bản thân về kiến thức đã học về cấu tạo chất, từ đó GV định hướng HS vào nội dung của bài học.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và hứng thú tìm kiếm lời giải đáp cho vấn đề đặt ra.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chiếu hình ảnh kim loại nóng chảy đang được đổ vào khuôn trong nhà máy (hình 1.1) và hình ảnh ấm nước đang sôi (hình 1.2) cho HS quan sát.

- GV yêu cầu HS trả lời nội dung Khởi động (SGK – tr5): Trong công nghiệp, người ta có thể tạo ra các hợp kim, các sản phẩm đúc kim loại bằng cách nấu chảy kim loại và đổ vào khuôn. Một ấm nước được đun sôi và tiếp tục đun thì lượng nước trong ấm sẽ cạn dần. Trong các quá trình trên, kim loại và nước đã có sự chuyển thể như thế nào và quá trình chuyển thể này tuân theo những quy luật nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận, nhớ lại kiến thức và trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 bạn ngẫu nhiên đứng dậy trình bày suy nghĩ của mình.

Gợi ý đáp án: 

Hình 1.1: kim loại chuyển thể từ rắn sang lỏng.

Hình 1.2: nước chuyển thể từ lỏng sang khí.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- Sau khi HS trao đổi, phát biểu ý kiến, GV không chốt đáp án mà căn cứ vào giải thích của HS và các câu hỏi mà HS nêu để dẫn dắt vào nội dung bài học: Để hiểu rõ bản chất của các quá trình chuyển thể, cần tìm hiểu mô hình động học phân tử và cấu trúc vật chất. Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay - Bài 1: Sự chuyển thể.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

Hoạt động 1. Tìm hiểu mô hình động học phân tử và cấu trúc của vật chất

a. Mục tiêu: Sử dụng mô hình động học phân tử, HS nêu được sơ lược về cấu trúc của chất rắn, chất lỏng và chất khí.

b) Nội dung: GV tổ chức hoạt động để HS nhắc lại mô hình động học phân tử đã học ở môn KHTN lớp 8 và sử dụng mô hình này nêu được sơ lược về cấu trúc của chất rắn, chất lỏng và chất khí.

c) Sản phẩm học tập: HS nêu được mô hình động học phân tử và sơ lược về cấu trúc của chất rắn, chất lỏng và chất khí.

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2. Tìm hiểu sự chuyển thể của các chất

a. Mục tiêu: HS nêu được các quá trình chuyển thể và lấy được ví dụ minh hoạ cho các quá trình chuyển thể của vật chất.

b) Nội dung: GV tổ chức hoạt động theo SGK, HS nêu tên các quá trình chuyển thể đã học ở môn KHTN lớp 6 và lấy ví dụ minh hoạ cho các quá trình chuyển thể.

c) Sản phẩm học tập: HS nêu được các quá trình chuyển thể của vật chất.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV nhắc lại: Các quá trình chuyển thể của vật chất xảy ra thường xuyên trong tự nhiên, tuỳ thuộc các điều kiện tác động. - GV yêu cầu HS đọc nội dung Ví dụ 1 (SGK – tr7) để tìm hiểu về quá trình luyện thép và Ví dụ 2 (SGK – tr8) để tìm hiểu về sự thăng hoa và sự ngưng kết. - GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm đôi và trả lời nội dung Thảo luận (SGK – tr7,8) + Thảo luận 2 (SGK – tr7): Nêu tên các quá trình chuyển thể qua lại giữa các thể (rắn, lỏng, khí) của vật chất mà em đã học. + Thảo luận 3 (SGK – tr7): Lấy ví dụ minh họa quá trình chuyển từ thể lỏng sang thể khí và ngược lại. - Sau khi HS trả lời, GV dẫn dắt HS rút ra kết luận về các quá trình chuyển thể của vật chất. Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập - HS làm việc theo nhóm và thảo luận. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận: *Trả lời Thảo luận 2 (SGK – tr6) *Trả lời Thảo luận 3 (SGK – tr8) + Đặt một cốc nước nóng trên bàn, ta có thể quan sát thấy những làn hơi nước bốc lên từ cốc, đó là vì nước trong cốc bay hơi (chuyển từ thể lỏng sang thể khí). + Đặt một cốc nước đá trên bàn, ta có thể quan sát thấy các giọt nước đọng bên ngoài thành cốc, đó là vì hơi nước trong không khí ở gần thành cốc gặp nhiệt độ thấp bị ngưng tụ thành nước. - GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.  Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập - Từ kết quả thảo luận của nhóm, GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ. - GV kết luận về nội dung Sự chuyển thể của các chất. - GV chuyển sang nội dung Sự nóng chảy.

II. SỰ CHUYỂN THỂ CỦA CÁC CHẤT - Các quá trình chuyển thể của vật chất:

Hoạt động 3. Tìm hiểu và giải thích sự nóng chảy của chất rắn

a) Mục tiêu:

- HS mô tả được sự nóng chảy của chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình.

- HS giải thích được sự nóng chảy của chất rắn kết tinh.

b) Nội dung: HS quan sát hình ảnh (hoặc thí nghiệm thực tế), từ đó mô tả sự nóng chảy của chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình; vận dụng mô hình động học phân tử, giải thích sự nóng chảy của chất rắn kết tinh.

c) Sản phẩm học tập: Sự nóng chảy của chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình; giải thích sự nóng chảy của chất rắn kết tinh.

d) Tổ chức thực hiện:

----------------------

--------Còn tiếp--------