Giáo án chuyên đề Hoá học 12 cánh diều Bài 6: Một số khái niệm cơ bản về phức chất

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong SCĐ trang 38 – 39, thảo luận nhóm đôi thực hiện các nhiệm vụ: 
+ Cho biết nguyên tử trung tâm trong phức chất thường được hình thành từ phần tử nào trong các phần tử sau đây: cation kim loại, anion, nguyên tử kim loại hay phân tử? Cho ví dụ minh họa.

+ Số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất là gì? Cho ví dụ minh họa.

+ Một loại nguyên tử trung tâm (chẳng hạn như nguyên tử trung tâm cobalt) chỉ có một giá trị số phối trí hay có thể có nhiều giá trị về số phối trí? Cho ví dụ minh họa. 

- GV yêu cầu HS làm việc độc lập trả lời Câu hỏi 1, 2 SCĐ trang 38 – 39:

1. Các anion F^- và CN^- đã cho cặp electron liên kết để trở thành phối tử trong hai phức chất: [FeF₆]₄^- và [Fe(CN)₆]^3-. 

2. Số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất tứ diện, vuông phẳng và bát diện lần lượt là bao nhiêu?

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi trả lời câu Luyện tập SCĐ trang 39:

1. Cho biết số oxi hóa của nguyên tử trung tâm trong hai phức chất sau: [Ni(CO)₄] và [NiCl₄]^2-.   

2. Hãy cho biết số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất [Ni(OH₂)₆]²⁺ và phức chất [NiCl₄]^2-. 

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát hình, nghiên cứu thông tin trong sách và trả lời câu hỏi của GV. 

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết. 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm trình bày câu trả lời cho các câu hỏi của GV (DKSP). 

- GV mời đại diện 2 HS trả lời Câu hỏi 1 và 2 SCĐ trang 38 – 39:

1. Số oxi hóa của nguyên tử trung tâm trong phức chất [FeF₆]₄^- và [Fe(CN)₆]^3- lần lượt là +2 và +3.

2. Số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất tứ diện, vuông phẳng và bát diện lần lượt là 4, 4 và 6.  

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trả lời câu Luyện tập 1, 2 SCĐ trang 39:

1. Số oxi hóa của nguyên tử trung tâm trong hai phức chất sau: [Ni(CO)₄] và [NiCl₄]^2- lần lượt là 0 và +2. 

2. Số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất [Ni(OH₂)₆]²⁺ và phức chất [NiCl₄]^2- lần lượt là 6 và 4. 

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, chuẩn kiến thức về nguyên tử trung tâm và số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất.  

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Nguyên tử trung tâm và số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất

- Nguyên tử trung tâm trong phức chất được hình thành từ cation kim loại hoặc nguyên tử kim loại. 

Ví dụ:

+ Phức chất [Fe(CN)₆]^3- có nguyên tử trung tâm là Fe³⁺.

+ Phức chất [Cu(NH₃)₄]²⁺ có nguyên tử trung tâm là Cu²⁺. 

- Số phối trí của nguyên tử trung tâm trong phức chất là số liên kết  giữa nguyên tử trung tâm với các phối tử. 

Ví dụ:

+ Nguyên tử trung tâm trong phức chất [Cr(OH₂)₆]³⁺ có số phối trí 6. 

+ Nguyên tử trung tâm trong phức chất [Cr(CO)₆] có số phối trí 6. 

- Số phối trí của nguyên tử trung tâm trong mỗi phức chất có thể thay đổi tùy điều kiện cụ thể và được xác định từ thực nghiệm. 

Ví dụ: Cobalt có thể có:

+ Số phối trí là 4 trong phức chất [CoCl₄]^2-.

+ Số phối trí là 6 trong phức chất [Co(NH₃)₆]³⁺.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong SCĐ trang 39 – 40, thảo luận nhóm đôi thực hiện các nhiệm vụ: 
+ Cho biết phối tử trong phức chất thường được hình thành từ tiểu phân nào trong các tiểu phân sau đây: cation kim loại, anion, nguyên tử kim loại hay phân tử? Cho ví dụ minh họa.

+ Dung lượng phối trí của phối tử trong phức chất là gì? Cho ví dụ minh họa.

+ Cho ví dụ phức chất chứa cả phối tử có dung lượng phối trí 1 và phối tử có dung lượng phối trí 2. 

- GV yêu cầu HS làm việc độc lập trả lời Câu hỏi 3 SCĐ trang 40:

3. Mỗi loại phối tử trong phức chất ở Hình 6.2 có dung lượng phối trí là bao nhiêu?

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi trả lời câu Luyện tập 3, 4 SCĐ trang 40 – 41:

3. Vì sao trong nhiều phức chất, ethyleneglycol (HOCH₂CH₂OH) là phối tử có dung lượng phối trí 2?

4. Chlorophyll b là một phức chất tạo nên màu xanh của lá. Hãy cho biết:

a. Số phối trí của nguyên tử trung tâm.

b. Số phối tử trong một phân tử phức chất.

c. Dung lượng phối trí của phối tử. 

- GV cho HS đọc mục Em có thể SCĐ trang 40 – 41.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

…………………..

II. Phối tử và dung lượng phối trí của phối tử trong phức chất

- Phối tử trong phức chất thường được hình thành từ anion hoặc phân tử trung hòa còn cặp electron chưa liên kết có khả năng cho nguyên tử trung tâm.  

Ví dụ:

+ Phức chất [Fe(CN)₆]^3- có phối tử là CN^-.

+ Phức chất [Cu(NH₃)₄]²⁺ có phối tử là NH₃. 

- Dung lượng phối trí của phối tử là số liên kết  giữa một phối tử đó với nguyên tử trung tâm. 

Ví dụ:

+ Ammonia () cho nguyên tử trung tâm một cặp electron chưa liên kết của nguyên tử N để hình thành một liên kết  theo kiểu cho – nhận nên phối tử NH₃ có dung lượng phối trí 1.

+ Ethylenediamine () thường cho nguyên tử trung tâm hai cặp electron chưa liên kết của cả hai nguyên tử N để hình thành hai liên kết  theo kiểu cho – nhận nên có dung lượng phối trí 

…………………