Giáo án Hoá học 12 kết nối Bài 2: Xà phòng và chất giặt rửa

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức thực tế, trả lời câu hỏi: Em hãy nêu tác dụng của xà phòng và chất giặt rửa.

- GV yêu cầu HS quan sát Hình 2.1.

- GV yêu cầu HS dựa vào hình và thông tin trong SGK, cho biết: Nêu khái niệm xà phòng, chất giặt rửa tổng hợp.

- GV giới thiệu thêm cho HS về chất giặt rửa tự nhiên.

- GV nêu câu hỏi mở rộng: Từ hình 2.1, em hãy cho biết thành phần của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp. Nhận xét sự giống và khác nhau giữa công thức này.

- GV bổ sung thêm thông tin về tính chất của phần ưa nước, kị nước.

- GV tổ chức cho HS vận dụng kiến thức đã học thông qua việc hoàn thành mục Câu hỏi và bài tập SGK trang 15.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

-  HS quan sát hình, vận dụng kiến thức đã học kết hợp đọc thông tin trong SGK để trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2-3 HS trả lời:

* Trả lời câu hỏi của GV (DKSP).

* Trả lời mục Câu hỏi và bài tập:

1. (DKSP).

2. a. Xà phòng

+ Đầu ưa nước -COONa.

+ Đuôi kị nước: CH₃[CH₂]₁₄-

b. Chất giặt rửa tổng hợp

+ Đầu ưa nước: -SO₃Na.

+ Đuôi kị nước: CH₃[CH₂]₁₁-C₆H₄-.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá câu trả lời của HS, đưa ra kết luận về khái niệm, đặc điểm cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Khái niệm, đặc điểm cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa.

- Khái niệm:

+ Xà phòng: hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo và các chất phụ gia.

+ Chất giặt rửa tổng hợp: muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.

- So sánh xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp:

+ Giống nhau: Cấu tạo gồm hai phần: đầu ưa nước dạng muối và đuôi kị nước là các gốc hydrocarbon mạch dài.

+ Khác nhau:

- Một số chất giặt rửa tự nhiên: nước quả bồ kết, quả bồ hòn,…

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS dựa vào đặc điểm cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa, trả lời câu hỏi: Phần nào của xà phòng, chất giặt rửa có thể hoà tan được chất bẩn, phần nào hoà tan được trong nước?

- GV yêu cầu HS nghiên cứu Hình 2.3.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, cho biết: Phần nào của xà phòng và chất giặt rửa sẽ thâm nhập vào vết bẩn làm vết bẩn bị phân chia thành các hạt nhỏ?

- GV yêu cầu HS đưa ra câu trả lời chính xác cho câu hỏi phần Khởi động.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

-  HS quan sát hình, vận dụng kiến thức đã học kết hợp đọc thông tin trong SGK để trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2-3 trả lời:

* Trả lời câu hỏi của GV (DKSP).

* Trả lời câu hỏi phần Khởi động: Em chưa bao giờ rửa sạch dầu, mỡ với nước. Dùng xà phòng, chất giặt rửa để rửa sạch dầu mỡ do các chất này có cấu tạo gồm phần ưa nước và phần kị nước. Phần kị nước sẽ thâm nhập vào dầu, mỡ, phân chia dầu, mỡ thành hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài, phân tán vào nước và bị rửa trôi.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá câu trả lời của HS, đưa ra kết luận về tính chất giặt rửa của xà phòng, chất giặt rửa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

II. Tính chất giặt rửa

- Xà phòng, chất giặt rửa tan vào nước tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ, làm cho vật cần giặt rửa dễ thấm ướt. 

- Cơ chế hoạt động: đuôi kị nước thâm nhập vào vết bẩn, phân chia vết bẩn thành những hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài, các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Phương pháp sản xuất xà phòng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS quan sát  (0:19-1:50) sản xuất xà phòng. 

- GV nêu câu hỏi: Giải thích hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm.

- GV nêu câu hỏi mở rộng: Tại sao phải khuấy liên tục hỗn hợp phản ứng?

- GV giới thiệu thêm phương pháp sản xuất xà phòng trong công nghiệp.

- GV tổ chức cho HS rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề thông qua việc hoàn thành mục Câu hỏi và bài tập: Viết phương trình phản ứng xà phòng hoá chất béo tripanmitin (tạo thành từ glycerol và palmitic acid)

 Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

-  HS quan sát video, vận dụng kiến thức đã học kết hợp đọc thông tin trong SGK để trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2-3HS trả lời:

* Trả lời câu hỏi của GV:

+ Sau phản ứng, xà phòng tạo thành ở dạng rắn, khi cho vào dung dịch NaCl bão hoà, xà phòng nhẹ hơn nổi lên trên.

+ Do chất béo không tan trong nước nên cần phải khuấy liên tục cho hỗn hợp phản ứng để chất béo tiếp xúc với dung dịch kiềm tốt hơn, phản ứng xảy ra nhanh hơn.

* Trả lời mục Câu hỏi và bài tập:

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá câu trả lời của HS, đưa ra kết luận về phương pháp sản xuất xà phòng.

- GV chuyển sang nội dung mới.

III. Phương pháp sản xuất xà phòng và chất giặt rửa.

1. Phương pháp sản xuất xà phòng

Phương pháp: 

+ Đun chất béo với dung dịch NaOH đặc hoặc KOH đặc.

+ Sản xuất từ dầu mỏ: alkane (lấy từ dầu mỏ) → acid béo → muối sodium/potassium của acid béo.