Giáo án Lịch sử 9 cánh diều bài 7: Chiến tranh lạnh (1947 - 1989)

Thông tin 1: Ông là ai?

- Tổng thống thứ 32 của Hoa Kỳ từ năm 1933 cho đến khi qua đời (năm 1945). 

- Thành viên Đảng Dân chủ, là tổng thống duy nhất trong lịch sử Hoa Kỳ đã đắc cử 4 nhiệm kỳ liên tiếp và trở thành nhân vật trung tâm trong các sự kiện thế giới vào nửa đầu thế kỷ XX. 

- Đã chỉ đạo chính phủ liên bang trong phần lớn thời kì Đại khủng hoảng, thực hiện chương trình nghị sự nội địa New Deal nhằm đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. 

Thông tin 2: Ông là ai?

- Nhà hoạt động chính trị, nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản và Nhà nước Liên Xô, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô (1922 - 1953). 

- Dưới sự lãnh đạo của ông và Đảng Cộng sản Liên Xô, nhân dân Liên Xô đã giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại, chống phát xít Đức (1941 - 1945), giải phóng nhiều nước ở Trung và Đông Âu dẫn tới sự thành lập hệ thống xã hội chủ nghĩa.

Thông tin 3: Ông là ai?

- Tổng thống thứ 33 của Hoa Kỳ (1945 – 1953).

- Thực hiện Kế hoạch Mác-san, tái thiết nền kinh tế Tây Âu, sáng lập NATO.

- Ngày 12/3/1947, ông đọc diễn văn trước Quốc hội, chính thức phát động Chiến tranh lạnh chống Liên Xô.

Thông tin 4: Ông là ai?

- Là một trong những nhân vật cực kì có sức ảnh hưởng nửa sau thế kỉ thứ XX. 

- Được phương Tây khen ngợi vì vai trò mấu chốt trong việc chấm dứt Chiến tranh lạnh, mở ra một thời kì chính trị mới ở Liên Xô.

- Có vai trò đối với sự sụp đổ của các chính quyền theo chủ nghĩa Mác – Lê-nin ở Đông và Trung Âu, dẫn đến sự thống nhất nước Đức.

Thông tin 1: Ru-dơ-ven.

Thông tin 2: G. Xta-lin. 

Thông tin 3: He-ri S.Tru-man.

Thông tin 4: Goóc-ba-chốp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: 

+ Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Mỹ và Liên Xô bước ra khỏi cuộc chiến với tư cách là những quốc gia mạnh nhất thế giới. 

+ Năm 1945 – 1947, hai nước vẫn cố duy trì mối quan hệ hợp tác thời chiến.

+ Tuy nhiên, giữa hai nước ngày càng nảy sinh nhiều bất đồng trong quá trình giải quyết những hậu quả của cuộc chiến.

Vậy đó là những bất đồng gì?

- GV hướng dẫn HS đọc thông tin mục I SGK tr.35  để tìm hiểu về nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ Chiến tranh lạnh. 

- GV tổ chức nhanh cho HS chơi trò chơi “Đi tìm từ khóa”, nêu các từ khóa thể hiện nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh lạnh.

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân kết hợp các từ khóa vừa tìm được và trả lời câu hỏi: Nguyên nhân nào dẫn đế sự bùng nổ của Chiến tranh lạnh?

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh.

Tư liệu 1: “Theo Tơ-ru-man, các nước Đông Âu “vừa mới bị cộng sản thôn tính”… Vì vậy, Mỹ phải đứng ra “đảm nhiệm sứ mệnh lãnh đạo thế giới tự do”… chống lại “sự đe dọa” của chủ nghĩa cộng sản, chống lại sự “bành trướng” của Liên Xô”.

(Nguyễn Anh Thái (Chủ biên), Lịch sử thế giới hiện đại từ 1945 đến 1995, Quyển A, NXB Đại học 

Quốc gia Hà Nội, 1999, tr.34)

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về mục đích phát động Chiến tranh lạnh của Mỹ?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh lạnh. 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

HS nêu quan điểm cá nhân)

Gợi ý: Mục đích phát động Chiến tranh lạnh của Mỹ: bao vây, cô lập, tiêu diệt Liên Xô và nhà nước xã hội chủ nghĩa. 

(Mở rộng: Ngay từ thời nước Nga Xô viết, Mỹ và các nước đế quốc khác đã tìm cách tiêu diệt nhà nước xã hội chủ nghĩa non trẻ thông qua việc hình thành liên quân 14 nước đế quốc trong giai đoạn 1918 – 1929. Mỹ và các nước tư bản đã bao vây, cô lập Liên Xô trong suốt thập niên 20, đầu thập niên 30 của thế kỉ XX). Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, quan hệ thù địch giữa Liên Xô với Mỹ và các nước tư bản ngày càng căng thẳng). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

Nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh lạnh:

+ Sự đối lập về hệ tư tưởng, mục tiêu, lợi ích chiến lược giữa hai siêu cường.

+ Mỹ lo ngại sự phát triển của chủ nghĩa xã hội và ảnh hưởng của Liên Xô trên thế giới.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Tìm hiểu về nguyên nhân

- Sự đối lập về hệ tư tưởng, mục tiêu, lợi ích chiến lược giữa hai siêu cường:

+ Quan hệ đồng minh chống phát xít tan rã.

+ Xuất hiện tình trạng căng thẳng, đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô.

- Mỹ lo ngại sự phát triển của chủ nghĩa xã hội, ảnh hưởng của Liên Xô trên thế giới: thực hiện chính sách ngăn chặn, bao vây, cô lập Liên Xô.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: Không có bất kì cuộc giao tranh trực tiếp nào nhưng bầu không khí ngờ vực và thù địch luôn tồn tại thường trực giữa Mỹ và Liên Xô. Vậy, để giữ các nước châu Âu trong quỹ đạo của chủ nghĩa tư bản, ngăn chặn ảnh hưởng của Liên Xô, Mỹ đã có hành động gì? 

- GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm:

Khai thác Hình 7.2, mục Góc mở rộng, thông tin mục II SGK tr.35, 36 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 BIỂU HIỆN 1. Bắt đầu Chiến tranh lạnh …………………………………………………………… 2. Sự hình thành hai khối đối lập Lĩnh vực Mỹ Liên Xô Kinh tế     Quân sự     Các lĩnh vực khác     3. Xung đột cục bộ …………………………………………………………… 4. Kết thúc Chiến tranh lạnh ……………………………………………………………

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV cho HS liên hệ, vận dụng, sử dụng thiết bị có kết nối internet và thực hiện nhiệm vụ: Tìm hiểu về sự đối đầu giữa hai khối trong các cuộc xung đột cục bộ. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 4 nhóm lần lượt trình bày các nội dung về biểu hiện của Chiến tranh lạnh theo Phiếu học tập số 1. 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1. 

- GV kết luận: Chiến tranh lạnh là sự đối đầu giữa hai siêu cường (Mỹ - Liên Xô) và hai hệ thống (tư bản chủ nghĩa - xã hội chủ nghĩa) trên các biểu hiện: sự thành lập các liên minh kinh tế; sự thành lập các liên minh quân sự; các cuộc chiến tranh cục bộ.

- GV chuyển sang nội dung mới.  

2. Biểu hiện 

Kết quả Phiếu học tập số 1 về những biểu hiện của Chiến tranh lạnh đính kèm phía dưới Hoạt động 2.