Giáo án PPT dạy thêm Toán 9 Cánh diều Bài 1: Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng, biểu đồ

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC MÔN TOÁN!

KHỞI ĐỘNG

Bài toán: Số lượng học sinh lớp 9A yêu thích loại hình nghệ thuật văn hóa dân gian Dân ca quan họ, Cải lương, Hát chèo lần lượt là: 9; 19; 11. Lập bảng thống kê biểu diễn số liệu đó.

CHƯƠNG VI. MỘT SỐ YẾU TỐ THỐNG KÊ VÀ XÁC SUẤT

BÀI 1. MÔ TẢ VÀ BIỂU DIỄN DỮ LIỆU TRÊN CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

HỆ THỐNG

KIẾN THỨC

1. Biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, biểu đồ tranh

Nhắc lại các bước để biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, biểu đồ tranh

Để biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, ta có thể làm như sau:

• Bước 2. Các số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn ở dòng (hoặc cột) tương ứng.
• Bước 1. Các đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn ở cột đầu tiên, trong khi các tiêu chí thống kê lần lượt được biểu diễn ở dòng đầu tiên hoặc ngược lại.

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ tranh, ta có thể làm như sau:

• Bước 2. Chọn biểu tượng để biểu diễn số liệu thống kê. Các biểu tượng đó được trình bày ở dòng cuối cùng.
• Bước 3. Số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê được biểu diễn bằng các biểu tượng ở dòng tương ứng.
• Bước 1. Các đối tượng thống kê được biểu diễn ở cột đầu tiên.

Ví dụ: Khối lượng thóc bán được trong các năm 2021, 2022, 2023, 2024 của một hợp tác xã lần lượt là 40 tấn; 40 tấn; 15 tấn; 30 tấn.

a) Lập bảng thống kê biểu diễn các số liệu đó.

b) Vẽ biểu đồ tranh biểu diễn các số liệu đó

Trả lời:

a)

b)

Nhắc lại các bước để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, cột kép, đoạn thẳng, hình quạt tròn.

2. Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, biểu đồ cột kép

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Vẽ hai trục vuông góc với nhau.

• Trên trục nằm ngang: biểu diễn các đối tượng thống kê.
• Trên trục thẳng đứng: xác định độ dài đơn vị để biểu diễn số liệu thống kê và cần chọn độ dài đơn vị thích hợp với số liệu.

Bước 2. Tại vị trí các đối tượng thống kê trên trục nằm ngang, vẽ những cột hình chữ nhật: cách đều nhau; có cùng chiều rộng; có chiều cao thể hiện số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê.

Bước 3. Hoàn thiện biểu đồ: ghi tên các trục và ghi số liệu tương ứng trên mỗi cột (nếu cần).

Cách vẽ biểu đồ cột kép tương tự như cách vẽ biểu đồ cột.

• Nhưng tại vị trí ghi mỗi đối tượng trên trục nằm ngang, ta vẽ hai cột sát nhau thể hiện hai loại số liệu của đối tượng đó.
• Các cột thể hiện số liệu theo cùng một tiêu chí thống kê của các đối tượng thường được tô cùng màu để thuận tiện cho việc đọc biểu đồ.

Ví dụ: Diện tích gieo trồng lúa mùa của Việt Nam trong các năm 2019, 2020, 2021, 2022, 2023 lần lượt như sau: 1 611,6 nghìn ha; 1 584,6 nghìn ha; 1 541,2 nghìn ha; 1 553,1 nghìn ha; 1 884,8 (Nguồn: http://consosukien.vn).

Lập bảng thống kê rồi vẽ biểu đồ cột biểu diễn các số liệu trên.

Trả lời:

3. Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ đoạn thẳng

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ đoạn thẳng, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Vẽ hai trục vuông góc với nhau tại điểm O.

• Trên trục nằm ngang: mỗi đối tượng thống kê được đánh dấu bằng một điểm và các điểm này thường được vẽ cách đều nhau.
• Trên trục thẳng đứng: xác định độ dài đơn vị để biểu diễn số liệu thống kê và cần chọn độ dài đơn vị thích hợp với số liệu, đánh dáu điểm theo tiêu chí của đối tượng thống kê tương ứng.

Bước 2. Với mỗi đối tượng thống kê, ta tiếp tục:

• Xác định điểm A đánh dấu số liệu thống kê trên trục thẳng đứng của đối tượng thống kê đó.
• Kẻ bằng nét đứt một đoạn thẳng có độ dài bằng OA, vuông góc với trục nằm ngang và đi qua điểm đánh dấu đối tượng thống kê đó trên trục nằm ngang. Đầu mút trên của đoạn thẳng đó là điểm mốc của đối tượng thống kê.

Ví dụ: Đội bóng bàn tại một trường học ghi lại số trận thắng của mỗi thành viên trong một giải đấu nội bộ như sau:

4. Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ hình quạt tròn

Để vẽ biểu đồ hình quạt tròn biểu diễn các số liệu thống kê tính theo tỉ số phần trăm, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Vẽ (O,R).

Bước 2. Chuyển đổi số liệu của mỗi đối tượng thống kê (tính theo tỉ số phần trăm) vẽ số đo cung tương ứng với đối tượng thống kê đó (tính theo độ) dựa trên nguyên tắc sau x% tương ứng với x% .360°.

Các số đo cung tương ứng với các đối tượng thống kê được cho ở bảng sau:

Bước 3.

• Vẽ tia gốc OA theo phương thẳng đứng.
• Căn cứ vào bảng trên, sử dụng thước thẳng và thước đo độ, vẽ theo chiều quay của kim đồng hồ các cung AA1; A1 A2;…;A(k-2) A(k-1) lần lượt có số đo là 360°-(n1+n2+⋯+n(k-1) )=nk.

Ví dụ: Bảng thống kê biểu diễn tỉ lệ phần trăm xuất khẩu của Việt Nam sang các khu vực thị trường châu Á như sau:

Vẽ biểu đồ thích hợp để biểu diễn số liệu trên.

Trả lời:

Để biểu diễn tỉ lệ phần trăm, sử dụng biểu đồ hình quạt tròn.

LUYỆN TẬP

DẠNG 1: Biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, biểu đồ tranh

Phương pháp giải:

Để biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Các đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn ở cột đầu tiên, trong khi các tiêu chí thống kê lần lượt được biểu diễn ở dòng đầu tiên hoặc ngược lại.

Bước 2. Các số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn ở dòng (hoặc cột tương ứng).

Phương pháp giải:

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ tranh, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Các đối tượng thống kê đượ biểu diễn ở cột đầu tiên.

Bước 2. Chọn biểu tượng để biểu diễn số liệu thống kê. Các biểu tượng đó được trình bày ở dòng cuối cùng.

Bước 3. Số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê được biểu diễn bằng các biểu tượng ở dòng tương ứng.

Bài 1: Bác An thống kê những khoản chi tiêu trung bình (đơn vị: trăm nghìn đồng) cho học tập và giải trí trong các tháng 1, 2, 3, 4 trong năm 2023 của gia đình mình lần lượt như sau: 70; 60; 80; 95. Lập bảng thống kê biểu diễn các số liệu đó.

Trả lời:

Bài 2: Số vốn đầu tư nước ngoài (đơn vị: tỉ đô la Mỹ) đăng kí vào Việt Nam trong các năm 2019, 2020, 2021, 2022, 2023 lần lượt là 38,9; 28,53; 31,15; 27,72; 36,61 (Nguồn: Tổng cục thống kê). Lập bảng thống kê biểu diễn các số liệu đó.

Trả lời:

Bài 3: Có 6 học sinh Việt Nam tham dự kì thi Toán học quốc tế (IMO) lần thứ 64 năm 2023 tổ chức tại Nhật Bản đều đạt giải. Đoàn học sinh Việt Nam xếp thứ 6 trên 112 nước tham dự. Số huy chương Vàng của 7 nước đứng đầu Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Rumani, Nhật Bản, Việt Nam, Ấn Độ lần lượt như sau: 6; 5; 4; 5; 2; 2; 2. (Nguồn: Việt Nam tại Olympic Toán học quốc tế - Wikipedia). Lập bảng thống kê biểu diễn các số liệu đó.

Trả lời:

Bài 4. Số lượng tivi bán được hàng năm của một cửa hàng điện máy được cho trong bảng thống kê như sau:

Hãy vẽ biểu đồ tranh biểu diễn các số liệu đó.

10 nghìn chiếc

5 nghìn chiếc

DẠNG 2: Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, biểu đồ cột kép

Phương pháp giải:

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Vẽ hai trục vuông góc với nhau.

• Trên trục nằm ngang: biểu diễn các đối tượng thống kê.
• Trên trục thẳng đứng: xác định độ dài đơn vị để biểu diễn số liệu thống kê và cần chọn độ dài đơn vị thích hợp với số liệu.

Phương pháp giải:

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, ta có thể làm như sau:

Bước 2. Tại vị trí các đối tượng thống kê trên trục nằm ngang, vẽ những cột hình chữ nhật: cách đều nhau; có cùng chiều rộng; có chiều cao thể hiện số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê.

Bước 3. Hoàn thiện biểu đồ: ghi tên các trục và ghi số liệu tương ứng trên mỗi cột (nếu cần).

Cách vẽ biểu đồ cột kép tương tự như cách vẽ biểu đồ cột.

Nhưng tại vị trí ghi mỗi đối tượng trên trục nằm ngang, ta vẽ hai cột sát nhau thể hiện hai loại số liệu của đối tượng đó.

Bài 1. Bảng thống kê diện tích bốn cảng biển lớn của Thành phố Hồ Chí Minh như bảng sau:

Vẽ biểu đồ cột biểu diễn các số liệu trên.

Trả lời:

Bài 2. Biểu đồ cột dưới đây biểu diễn số giờ tham gia luyện tập đấu bóng bàn trong một tuần của 4 học sinh Chi, Đạt, Hà, Hương lớp 9A. Hoàn thiện bảng thống kê biểu diễn các số liệu của biểu đồ cột.

9

7

8,5

8

Bài 3. Dựa theo báo cáo xuất khẩu gạo Việt Nam 10 tháng đầu năm 2022 của Bộ Công thương, bạn Bình thống kê tốp 5 thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam là Philippines, Trung Quốc, Bờ Biển Ngà, Malaysia, Ghana lần lượt như sau: 2 739 (nghìn tấn), 757 000 (tấn), 586 000 (tấn), 396 (nghìn tấn), 393,5 (nghìn tấn).

a) Nếu vẽ biểu đồ cột biểu diễn các số liệu đó thì số liệu nào viết chưa hợp lí?

b) Lập bảng thống kê và vẽ biểu đồ cột biểu diễn các số liệu đó.

a) 757 000 tấn = 757 tấn; 586 000 tấn = 586 nghìn tấn

Trả lời:

Bài 4. Lượng xuất khẩu gạo và cà phê của Việt Nam ở tháng 7, 8, 9, 10 năm 2022 lần lượt khoảng 580 nghìn tấn và 125 nghìn tấn ; 700 000 tấn và 112,5 nghìn tấn; 578 nghìn tấn và 100 nghìn tấn; 680 nghìn tấn và 79,8 nghìn tấn. Lập bảng thống kê biểu diễn số liệu và vẽ biểu đồ cột biểu diễn các số liệu đó.

Trả lời:

700 000 tấn = 700 nghìn tấn

DẠNG 3: Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ đoạn thẳng

Phương pháp giải:

--------------- Còn tiếp ---------------