Giáo án và PPT Ngữ văn 10 cánh diều Bài 7: Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa)

VĂN BẢN 2. LÍNH ĐẢO HÁT TÌNH CA TRÊN ĐẢO

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 GV cho HS nghe bài hát “Nơi đảo xa”của nhạc sĩ Thế Song và trả lời câu hỏi: Cảm xúc của em sau khi nghe bài hát?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Em hãy trình bày hiểu biết của em về tác giả và tác phẩm. 

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả:

- Nhà thơ Trần Đăng Khoa sinh năm 1958, quê ở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

- Thế giới thơ Trần Đăng Khoa chân thực, hồn nhiên, tinh tế, có những bài chạm đến suy tư sâu sắc.

- TP chính: Góc sân và khoảng trời, bên cửa sổ máy bay, Chân dung và đối thoại

2. Tác phẩm

- Bài thơ Lính đảo hát tình ca trên đảo được viết năm 1982

Nhiệm vụ 2: Đọc văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Văn bản được viết theo thể thơ nào? Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Điều đó có ý nghĩa gì đối với việc thể hiện chủ đề tác phẩm? Chia bố cục bài thơ.

Sản phẩm dự kiến:

3. Đọc văn bản

- Thể thơ: Tự do

- Nhân vật trữ tình: Người lính đảo

=> Đó là những chia sẻ chân thực, xúc động, sâu sắc về người lính nơi quần đảo Trường Sa, về cuộc sống tâm hông của chính họ thông qua một buổi biểu diễn văn nghệ.

- Bố cục:

+ 4 khổ đầu: Sân khấu và chân dung đặc biệt của người lính đảo.

 + 6 khổ cuối: Tình ca của lính đảo.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu sân khấu và chân dung người lính đảo

GV đưa ra câu hỏi:

+ Sự đặc biệt của sân khấu và chân dung người lính đảo được tác giả miêu tả qua những từ ngữ nào? Tại sao lại có sự đặc biệt đó?

+ Họ đã đối diện với hoàn cảnh bằng cách nào?

+ Em có nhận xét gì về giọng điệu của đoạn thơ? Từ đó em thấy hình ảnh người lính đảo hiện lên như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

1. Sân khấu và chân dung đặc biệt của người lính đảo

- Sân khấu biểu diễn được kê bằng “đá san hô’, cánh gà được tạo bằng “vài tấm tôn”, “phông màn” được làm từ mây trời, sóng nước (“Chẳng phông màn nào chịu nổi gió Trường Sa, Mây nước đã mở màn”), không có ánh đèn sân khấu rực rỡ (“Đêm buông xuống nhìn nhau không rõ nữa”).

- Diễn viên và khán giả chính là những người lính đảo, không mảy may có một “bóng hồng” nào. Họ hiện ra trong chân dung độc đáo - những anh chàng đầu trọc, những “sư cụ” (“Sân khấu lô nhô mấy anh chàng đầu trọc / Người xem ngổn ngang cũng rặt... lính trọc đầu”, “Lính trẻ lính già đều trọc tếu như nhau”, “Những lúc đùa vui cứ gọi là sư cụ”).

- Lý do tạo nên sự đặc biệt này trước hết là bởi:

+ Thiên nhiên khắc nghiệt, dữ dội, điều kiện sống thiếu thốn nơi quần đảo Trường Sa. Tác giả đã khắc hoạ điều đó qua hai chi tiết: Chăng phông màn nào chịu được gió Trường Sa, Gió rát mặt, Đảo luôn thay hình dạng / sỏi cát bay như lũ chim hoang, Nước ngọt thiếu không lẽ dành gội tóc. 

+ Sự dữ dội của gió được cảm nhận qua xúc giác (rát mặt), thị giác (cứ vài giờ đảo lại thay đổi hình dạng, hình ảnh sỏi cát bay), qua so sánh (Sỏi cát bay như lũ chim hoang). Không chỉ vậy, gió còn mang theo hơi mặn của muối biển khiến chẳng phông màn nào có thể chống trụ nổi.

=> Điều kiện khắc nghiệt ấy tạo ra “chân dung" đặc biệt của cả diễn viên và khán giả đêm biểu diễn.

- Nhận xét:

+ Hoàn cảnh sống của những người lính đảo: vất vả, khắc nghiệt, thiếu thốn.

+ Cách lính đảo dựng sân khấu, biểu diễn văn nghệ, biến sân khấu sơ sài do điều kiện khắc nghiệt thành sân khấu đặc biệt được làm nên từ sóng nước, mây trời quần đảo Trường Sa; cách bắt đầu buổi diễn (“Cứ mặc nó [...] mở màn”) cho thấy đây là những con người sáng tạo, trẻ trung, yêu văn nghệ, yêu đời,...

+ Cách lính đảo “tự họa" chân dung: Sân khấu lô nhô mấy chàng đầu trọc / Người xem ngổn ngang cũng rặt... lính trọc đầu, Lính trẻ, lính già đều trọc tếu như nhau, Có lúc vui cứ gọi đùa là sư cụ / Là bà con xa với bụt ốc đây mà. Hoá ra là sư cụ hát tình ca thể hiện cái nhìn lạc quan, hóm hỉnh, đùa vui, tếu táo, chủ động, sự ngang tàng, cứng cỏi vượt lên hoàn cảnh.

=> Bằng giọng điệu bông đùa, dí dỏm, hình tượng người lính hiện lên với tinh thần lạc quan, yêu đời, chủ động, ngang tàng vượt lên hoàn cảnh. 

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Nhân vật trữ tình trong bài thơ Lính đảo hát tình ca trên đảo là ai?

A. Là tác giả.

B. Là những người lính trên đảo.

C. Là người dân sống trên đảo.

D. A và B đúng

Câu 2. Sân khấu, diễn viên và khán giả của buổi biển diễn có gì đặc biệt?

A. Sân khấu biểu diễn sơ sài, đơn giản.

B. Sân khấu biểu diễn được chuẩn bị kì công.

C. Sân khấu biểu diễn hoành tráng.

D. Đáp án khác.

Câu 3. Mạch cảm hứng của nhân vật trữ tình trong bài thơ là gì?

A. Mạch cảm hứng của một buổi tỏ tình.

B. Mạch cảm hứng theo một ngày học tập và làm việc.

C. Mạch cảm hứng của một buổi trình diễn âm nhạc.

D. Mạch cảm hứng của một ngày biển đẹp.

Câu 4. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu bài thơ?

A. Ngôn ngữ trang trọng, giọng điệu vui tươi.

B. Ngôn ngữ gần gũi; giọng điệu hào hùng, trang trọng.

C. Ngôn ngữ gần gũi; giọng điệu lúc thì du dương trầm bổng, lúc lại rộn rã vui tươi.

D. Ngôn ngữ tếu táo, hài hước; giọng điệu vui vẻ.

Câu 5. Qua bài thơ, cuộc sống vật chất và tâm hồn người lính đảo hiện lên như thế nào?

A. Cuộc sống đầy đủ, tâm hồn lạc quan yêu đời.

B. Cuộc sống khắc nghiệt nhưng tâm hồn vẫn lạc quan, yêu đời.

C. Cuộc sống khắc nghiệt, tâm hồn buồn tẻ.

D. Cuộc sống đầy đủ, tâm hồn buồn tẻ.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Bài thơ viết về những người lính trên quần đảo Trường Sa vào đầu những năm 80 của thế kỉ XX. Cuộc sống vật chất và tâm hồn của người lính đảo trong bài gợi cho em suy nghĩ gì?

Câu 2. Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/ chị về trách nhiệm của thế hệ trẻ với biển đảo quê hương.