Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 7: Đảo ngữ, câu hỏi tu từ, từ tượng hình, từ tượng thanh

BÀI 7. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 

ĐẢO NGỮ, CÂU HỎI TU TỪ, TỪ TƯỢNG HÌNH VÀ TỪ TƯỢNG THANH

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi sau: 

- Viết lại hai câu thơ sau theo đúng cấu trúc ngữ pháp thông thường. Theo em, tại sao tác giả lại không diễn đạt theo cách đó?

"Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, rợ mấy nhà"

(Qua đèo Ngang - Bà Huyện Thanh Quan)

- Phân tích tác dụng của việc tác giả sử dụng từ lom khom và lác đác trong các câu thơ trên

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Đảo ngữ

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh tìm hiểu:

• Theo em, thế nào là đảo ngữ?

Sản phẩm dự kiến:

- Đảo ngữ là biện pháp tu từ, theo đó, một bộ phận câu được chuyển từ vị trí thông thường sang vị trí khác nhằm nhấn mạnh vào sự vật, sự việc được biểu thị bởi bộ phận nào đó hoặc tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các đối tượng trong văn bản. Trong một số trường hợp, đảo ngữ vừa nhấn mạnh vừa tạo sự liên kết. 

Hoạt động 2: Câu hỏi tu từ

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Câu hỏi tu từ có đặc điểm gì? 

Sản phẩm dự kiến:

- Câu hỏi tu từ là câu có đặc điểm hình thức của câu hỏi nhưng không dùng để hỏi mà dùng để gián tiếp biểu thị các mục đích giao tiếp khác nhau như cầu khiến, biểu cảm...

Hoạt động 3: Từ tượng hình và từ tượng thanh

GV đặt câu hỏi: Trình bày khái niệm của từ tượng hình và từ tượng thanh. Cho ví dụ và nêu tác dụng

Sản phẩm dự kiến:

- Từ tượng hình là những từ gợi tả hình ảnh của sự vật như lom khom, lênh khênh, rũ rượi, vắt vẻo, …Từ tượng thanh là từ gợi tả, mô phỏng âm thanh của tự nhiên hoặc âm thanh do con người tạo ra như ào ào, ha hả, …

- Từ tượng hình và từ tượng thanh gợi được hình ảnh, âm thanh cụ thể sống động, sinh động, có giá trị biểu cảm cao; do đó, thường được sử dụng trong văn thơ và khẩu ngữ

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thế nào là đảo ngữ?

A. Là biện pháp tu từ mà bộ phận vị ngữ được chuyển từ vị trí thông thường lên vị trí trước chủ ngữ nhằm nhấn mạnh vào đặc điểm, tính chất, trạng thái của sự vật, sự việc được biểu thị bởi bộ phận đó.

B. Là biện pháp tu từ mà bộ phận bổ ngữ được chuyển từ vị trí thông thường lên vị trí trước chủ ngữ, vị ngữ,… nhằm nhấn mạnh vào sự vật, sự việc được biểu thị bởi bộ phận đó.

C. Là biện pháp tu từ mà một bộ phận câu được chuyển từ vị trí thông thường sang vị trí khác nhằm nhấn mạnh vào sự vật, sự việc được biểu thị bởi bộ phận đó hoặc tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu trong văn bản.

D. Là biện pháp tu từ mà bộ phận tân ngữ được chuyển từ vị trí thông thường lên vị trí trước chủ ngữ, vị ngữ,… nhằm nhấn mạnh vào sự vật, sự việc được biểu thị bởi bộ phận đó. 

Câu 2: Ý nào dưới đây nêu chính xác nhất khái niệm về từ tượng thanh?

A. Là những từ mô tả âm thanh của con người, sự vật.

B. Là những từ gợi hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật.

C. Là những từ miêu tả tính cách của con người.

D. Là những từ gợi tả bản chất của sự vật.

Câu 3: Ý nào dưới đây nêu chính xác nhất khái niệm về từ tượng hình?

A. Là những từ gợi hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật.

B. Là những từ mô tả âm thanh của con người, sự vật.

C. Là những từ miêu tả tính cách của con người.

D. Là những từ gợi tả bản chất của sự vật.

Câu 4: Theo em, từ tượng thanh, từ tượng hình thường thuộc từ loại nào?

A. Danh từ

B. Tính từ

C. Đại từ

D. Động từ

Câu 5: Các từ tượng hình và tượng thanh thường được dùng trong các kiểu bài văn nào?

A. Miêu tả và nghị luận.

B. Tự sự và miêu tả.

C. Nghị luận và biểu cảm.

D. Tự sự và nghị luận.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Vận dụng kiến thức về biện pháp đảo ngữ để diễn đạt lại những câu văn dưới đây cho sinh động, gợi cảm.

Nước sông Hương xanh biêng biếc, màu hoa phượng vĩ đỏ rực hai bên bờ.

Giữa trời khuya tĩnh mịch, một vầng trăng vằng vặc trên sông, một giọng hò mái đẩy thiết tha dịu dàng. 

Xa xa, những ngọn núi nhấp nhô, mấy ngôi nhà thấp thoáng, vài cánh chim chiều bay thấp thoáng về tổ.

Câu 2: Sưu tầm một bài thơ có sử dụng các từ tượng hình, tượng thanh mà em cho là hay.