Giáo án Địa lí 12 kết nối Bài 3: Sự phân hoá đa dạng của thiên nhiên

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* Nhiệm vụ 1: Thiên nhiên phân hóa theo chiều bắc - nam

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Mảnh ghép bí ẩn”. 

- GV phổ biến luật chơi cho HS: 

+ GV chia lớp thành hai nhóm tương ứng với hai dãy lớp học.

+ Mỗi nhóm sẽ nhận được một số mảnh ghép về giới hạn, khí hậu, cảnh quan của phần lãnh thổ phía Bắc và phần lãnh thổ phía Nam. 

+ Các nhóm phải nhanh chóng dán các mảnh ghép tương ứng “phù hợp” với phần lãnh thổ phía Bắc và phần lãnh thổ phía nam trên bảng đen. 

+ Nhóm nào ghép nhanh và đúng nhất sẽ được cộng điểm. 

- GV cho học sinh nhận mảnh ghép: 

- GV hướng dẫn HS tổng kết, sử dụng kết quả trò chơi, khai thác thông tin mục I.1 SGK tr.17 – tr.18 và trả lời câu hỏi: Chứng minh sự phân hóa của thiên nhiên nước ta theo chiều Bắc - Nam

- GV cho HS xem thêm tư liệu về sự phân hóa thiên nhiên theo chiều Bắc – Nam:

Tư liệu 1:

Biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh

- GV mở rộng kiến thức, đặt câu hỏi mở rộng: Vì sao thiên nhiên nước ta lại có sự phân hóa bắc – nam?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS huy động kiến thức và sự hiểu biết của thân để chơi trò chơi.

- HS khai thác thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời lần lượt mời hai dãy đọc to mảnh ghép của nhóm mình: 

- GV mời đại diện 2 HS nêu sự phân hóa của thiên nhiên nước ta theo chiều Bắc – Nam. 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Đặc điểm lãnh thổ trải dài trên nhiều vĩ tuyến và ảnh hưởng của gió mùa là nhân tố chủ yếu làm thiên nhiên nước ta có sự phân hóa theo chiều Bắc – Nam.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

I. Sự phân hóa đa dạng của thiên nhiên

1. Thiên nhiên phân hóa theo chiều Bắc – Nam 

- Phần lãnh thổ phía Bắc (toàn bộ lãnh thổ phái Bắc tới dãy núi Bạch Mã)

- Khí hậu: nhiệt đới ẩm gió mùa. 

+ Mùa đông: lạnh.

+ Sự phân mùa: mùa đông, mùa hạ.

+ Nhiệt độ trung bình năm chủ yếu trên 20°C.

+ Biên độ nhiệt trung bình năm cao. 

- Cảnh quan: 

+ Đới rừng nhiệt đới gió mùa. 

+ Thành phần loài nhiệt đới chiếm ưu thế. 

b. Phần lãnh thổ phía Nam (từ dãy núi Bạch Mã trở vào phía Nam)

- Khí hậu: cận xích đạo gió mùa. 

+ Nóng quanh năm.

+ Có 2 mùa: mưa và khô.

+ Nhiệt độ trung bình năm trên 25°C.

+ Biên độ nhiệt trung bình năm thấp. 

- Cảnh quan: rừng cận xích đạo gió mùa. 

+ Thành phần sinh vật phần lớn thuộc vùng xích đạo và nhiệt đới.

Trả lời câu hỏi mở rộng: 

Thiên nhiên nước ta có sự phân hóa theo chiều Bắc – Nam vì: 

- Vị trí địa lí: Lãnh thổ Việt Nam trải dài trên 15 vĩ độ, nên từ Bắc vào Nam các yếu tố khí hậu sẽ có sự thay đổi.

- Ảnh hưởng của gió mùa:

+  Gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh và ảnh hưởng làm cho nền nhiệt miền Bắc nước ta giảm mạnh (có ba tháng nhiệt độ dưới 180C), 

+ Phía nam gió mùa Đông bắc càng suy yếu và hầu như bị chặn lại ở dãy Bạch Mã, miền Nam không chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc nên nóng quanh năm.

* Nhiệm vụ 2: Thiên nhiên phân hóa theo chiều Đông - Tây

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành các 6 nhóm (6 HS/nhóm), mỗi nhóm chuẩn bị 1 tờ giấy A4 để thực hiện kĩ thuật “Khăn trải bàn”.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm: Khai thác thông tin mục II.2 SGK tr.19 và trả lời câu hỏi: 

+ Nhóm 1, 2 : Thiên nhiên phân hóa ở vùng biển và thềm lục địa.

+ Nhóm 3, 4: Thiên nhiên phân hóa ở vùng đồng bằng. 

+ Nhóm 5, 6: Thiên nhiên phân hóa ở vùng đồi núi. 

- GV hướng dẫn các nhóm làm việc theo kĩ thuật “Khăn trải bàn”:

+ HS ngồi vào vị trí đã đánh số trên giấy A4. Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong thời gian 3 phút, ghi lại câu trả lời vào phần giấy của mình.

+ Trên cơ sở ý kiến cá nhân, nhóm trưởng sẽ thảo luận, thống nhất ý kiến và viết vào phần chính giữa tấm khăn trải bàn trong thời gian 5 phút. 

- GV cung cấp thêm tư liệu cho HS về thiên nhiên phân hóa theo chiều Đông – Tây. 

Tư liệu 2: 

    Dãy Hoàng Liên Sơn              Dãy Trường Sơn

Video về dãy Trường Sơn:

(Từ đầu đến 1p50).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 nhóm lần lượt phân sự phân hóa của thiên nhiên theo chiều đông – tây.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Tác động của gió mùa kết hợp với địa hình đã làm thiên nhiên nước ta có sự phân hóa theo chiều từ đông sang tây với 3 khu vực khá rõ rệt là vùng biển và thềm lục địa, vùng đồng bằng và vùng đồi núi. 

- GV chuyển sang nội dung mới. 

2. Thiên nhiên phân hóa theo chiều Đông – Tây 

- Vùng biển 

+ Diện tích rộng lớn. 

+ Thiên nhiên đa dạng. 

- Thềm lục địa: 

+ Mở rộng ở vịnh Bắc Bộ, vùng biển Nam Bộ và vịnh Thái Lan. 

+ Thu hẹp ở đoạn ven biển Nam Trung Bộ. 

- Vùng đồng bằng: 

+ Hai đồng bằng châu thổ mở rộng, thấp, phẳng. 

+ Dải đồng bằng ven biển miền Trung bị chia cắt. 

- Vùng đồi núi: 

+  Tác động của gió mùa và hướng các dãy núi. 

+ Dãy Hoàng Liên Sơn: 

• Thiên nhiên vùng núi Đông Bắc: cận nhiệt đới gió mùa. 
• Thiên nhiên vùng núi Tây Bắc: nhiệt đới ẩm gió mùa. 

+ Dãy Trường Sơn:

• Đông Trường Sơn là mùa mưa – Tây Nguyên là mùa khô. 
• Tây Nguyên mùa mưa – Đông Trường Sơn khô nóng. 

Nhiệm vụ 3: Thiên nhiên phân hóa theo độ cao 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giữ nguyên 6 nhóm ở nhiệm vụ 2.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm: Khai thác thông tin mục I.3 SGK tr.20 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

+ Nhóm 1, 2: Tìm hiểu đai nhiệt đới gió mùa.

+ Nhóm 3, 4: Tìm hiểu đai cận nhiệt đới gió mùa trên núi. 

+ Nhóm 5, 6: Tìm hiểu đai ôn đới gió mùa trên núi. 

- GV tiếp tục tổ chức trò chơi Đi tìm nhà thông thái. GV yêu các nhóm vận dụng, liên hệ, sưu tầm thêm thông tin sách, báo, internet và cho biết: 

+ Nhóm 1, 2: Nguyên nhân làm cho thiên nhiên có sự phân hóa theo độ cao?

+ Nhóm 3,4: Tại sao độ cao đai nhiệt đới chân núi ở miền Nam cao hơn miền Bắc?

+ Nhóm 5,6: Tại sao ôn đới gió mùa trên núi chỉ có ở miền Bắc? 

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận  nội dung trong Phiếu học tập số 1.

- GV mời đại diện 3 nhóm trả lời câu hỏi trò chơi (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 3). 

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1 cho các nhóm.

- GV tổng kết nội dung: Thiên nhiên nước ta có sự phân hóa theo độ cao, bao gồm 3 đai cao: đai nhiệt đới gió mùa, đai cận nhiệt đới gió mùa trên núi và đai ôn đới gió mùa trên núi

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

3. Thiên nhiên phân hóa theo độ cao 

Kết quả Phiếu học tập số 1 được đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 3.

KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Trả lời câu hỏi trò chơi Đi tìm nhà thông thái: 

- Nhóm 1, 2: Nguyên nhân tạo nên sự phân hóa thiên nhiên theo độ cao  vì: 

+ Do sự phân hóa khí hậu theo đai cao.

+ Càng lên cao nhiệt độ càng giảm (cứ lên cao 100 m nhiệt độ giảm 0,60C).

+ Càng lên cao độ ẩm và lượng mưa càng tăng, đến một giới hạn nào đó bắt đầu giảm.

- Nhóm 3, 4: Đai nhiệt đới gió mùa ở miền Nam lại ở độ cao cao hơn ở miền Bắc vì:

+ Miền Bắc chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của gió mùa Đông Bắc (lạnh, khô), nằm ở gần chí tuyến hơn, lượng nhiệt nhận được lớn hơn nên khí hậu chân núi của miền Bắc là nhiệt đới ẩm gió mùa nên chỉ cần tới ngưỡng 600-700m đã tới giới hạn trên của đai nhiệt đới gió mùa.

+ Miền Nam quanh năm chịu tác động của khối khí nóng lại nằm gần xích đạo hơn lượng nhiệt nhận được lớn hơn nên khí hậu chân núi của miền Nam là cận xích đạo gió mùa nên cần tới 900-1000m mới đạt giới hạn trên của đai nhiệt đới gió mùa.

- Nhóm 5, 6: Đai ôn đới gió mùa trên núi chỉ xuất hiện ở miền Bắc vì: 

+ Vì đai ôn đới gió mùa trên núi chỉ phân bố ở trên các đỉnh núi ở độ cao 2 600m. 

+ Nước ta, chỉ có dãy Hoàng Liên Sơn có độ cao trên 2 600m ở Tây Bắc.