Giáo án Địa lí 12 kết nối Bài 1: Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

- GV đọc 2 câu thơ cho cả lớp nghe:

“Đầu trời ngất đỉnh Hà Giang

Cà Mau, mũi đất mỡ màng phù sa”.

                 (Lê Anh Xuân, Việt Nam)

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, trả lời câu hỏi:

+ Địa danh Hà Giang, Cà Mau trong 2 câu thơ trên cho em biết điều gì về địa lí Việt Nam?

+ Xác định nhanh vĩ độ địa lí của 2 điểm cực trên (Bản đồ hành chính Việt Nam (2021) SGK tr.6, 7).

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* Nhiệm vụ 1: Vị trí địa lí 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Bản đồ hành chính Việt Nam (2021), thông tin mục I SGK tr.5 và trả lời câu hỏi: Hãy  xác định và nêu đặc điểm vị trí địa lí của Việt Nam.

- GV cung cấp cho HS tham khảo một số tư liệu về vị trí địa lí của Việt Nam:

Tư liệu 1:

https://www.youtube.com/watch?v=rltYgbDg8Ns

- GV cho HS nghe một đoạn trong bài hát “Đất mũi Cà Mau” để thấy được vẻ đẹp của điểm cuối bản đồ Việt Nam, vùng đất trù phú - nơi “đất biết nở, rừng biết đi và biển sinh sôi”.

https://www.youtube.com/watch?v=oTRL24nFrS8

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, luyện tập

- GV mời đại diện 1 – 2  cặp đôi HS nêu đặc điểm vị trí địa lí của nước ta.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về đặc điểm vị trí địa lí của nước ta.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ

1. Vị trí địa lí 

- Nằm trên bán đảo Đông Dương: 

+ Gần khu vực Đông Nam Á.

+ Tiếp giáp với các nước Trung Quốc, Lào, Cam – pu – chia.

+ Chung Biển Đông với nhiều quốc gia.

- Nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc.

+ Trên đất liền:

• Điểm cực Bắc: có vĩ độ khoảng 23°23’B (Lũng Cú, Đồng Văn, Hà Giang).
• Điểm cực Nam: có vĩ độ khoảng 8°34’B (Đất Mũi, Ngọc Hiển, Cà Mau).
• Điểm cực Tây: có kinh độ khoảng 102°09’Đ (Sín Thầu, Mường Nhé, Điện Biên). 
• Điểm cực Đông: có kinh độ khoảng 109°28’Đ (Vạn Thạnh, Vạn Ninh, Khánh Hòa).

+ Trên biển: kéo dài tới khoảng vĩ độ 6°50’B và từ khoảng kinh độ 101°Đ - 117°20’Đ tại Biển Đông.

- Nằm nơi giao nhau của các vành đai sinh khoáng lớn, trên đường di lưu của các loài sinh vật.

- Nằm trong khu vực phát triển năng động bậc nhất trên thế giới.

* Nhiệm vụ 2: Phạm vi lãnh thổ 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác thông tin mục 2 SGK tr.7 – tr.8 và hoàn thành Phiếu học tập số 1: 

- GV hướng dẫn HS tổng hợp kiến thức từ kết quả Phiếu học tập số 1 và trả lời câu hỏi: Hãy trình bày đặc điểm phạm vi lãnh thổ Việt Nam. 

- GV cung cấp thêm cho HS tư liệu về phạm vi lãnh thổ nước ta.

Tư liệu 2:

Theo Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982), một quốc gia ven biển sẽ có 5 vùng biển: nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa

Luật biển Việt Nam được Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ ba thông qua ngày 21/06/2012

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, hoàn thành Phiếu học tập số 1 và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 cặp đôi HS trình bày kết quả Phiếu học tập số 1(Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 2)

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu đặc điểm phạm vi lãnh thổ của nước ta. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về đặc điểm phạm vi lãnh thổ của nước ta: Lãnh thổ nước ta là một khối thống nhất và toàn vẹn bao gồm: vùng đất, vùng biển và vùng trời.

- GV chuyển sang nội dung mới.

2. Phạm vi lãnh thổ

- Vùng đất: 

+ Xác định trong phạm vi đường biên giới và phần đất nối của các đảo. 

+ Tổng diện tích các đơn vị hành chính hơn 331 nghìn  km².

- Vùng biển 

+ Diện tích: 1 triệu km².

+ Bao gồm nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. 

- Vùng trời Việt Nam: khoảng không gian bao trùm trên lãnh thổ. 

KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành các nhóm (6 HS/nhóm), mỗi nhóm chuẩn bị 1 tờ giấy A4 để thực hiện kĩ thuật “Khăn trải bàn”.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm:

Khai thác thông tin mục II.1, 2 SGK tr.8 – tr.9 và trả lời câu hỏi: 

+ Nhóm lẻ: Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên nước ta.

+ Nhóm chẵn: Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng nước ta. 

- GV hướng dẫn các nhóm làm việc theo kĩ thuật “Khăn trải bàn”:

+ HS ngồi vào vị trí đã đánh số trên giấy A4. Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong thời gian 3 phút, ghi lại câu trả lời vào phần giấy của mình.

+ Trên cơ sở ý kiến cá nhân, nhóm trưởng sẽ thảo luận, thống nhất ý kiến và viết vào phần chính giữa tấm khăn trải bàn trong thời gian 5 phút. 

- GV cung cấp thêm tư liệu cho HS về ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV hướng dẫn HS mở rộng kiến thức và trả lời câu hỏi: 

+ Tại sao nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa? 

+ Vì sao nước ta không có khí hậu khô khan như một số nước có cùng vĩ độ? 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 nhóm lần lượt phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng.

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm HS trả lời câu hỏi mở rộng (Đính kèm kết quả dưới Hoạt động 2).

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, đánh giá và kết luận về ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng.

II. Ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng

1. Đối với tự nhiên

* Thuận lợi

- Nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc, trong khu vực hoạt động của gió Tín phong, gió mùa châu Á.

→ Thiên nhiên mang tính chất nhiệt đới gió mùa.

- Đất liền hẹp ngang, nằm kế Biển Đông có nguồn ẩm dồi dào. 

→ Thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển.

- Nằm trên đường di lưu nhiều loài động vật, thực vật.

→ Tài nguyên sinh vật đa dạng.

- Nằm ở vị trí liền kề của 2 vành đai sinh khoáng.

→ Tài nguyên khoáng sản đa dạng, phong phú.

- Phân hóa đa dạng theo chiều Bắc – Nam, Tây – Đông.

→ Hình thành các miền địa lí tự nhiên khác nhau.

* Khó khăn

Chịu tác động của nhiều thiên tai: bão, lũ lụt,…

2. Đối với kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng

* Thuận lợi

- Nằm ở vị trí cầu nối giữa Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo.

→ Tăng cường hợp tác với các quốc gia trong khu vực.

- Nằm trên trục giao thông quan trọng, các tuyến hàng hải, hàng không quốc tế,….

→ Giao thương, thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập, thu hút đầu tư nước ngoài.

- Vị trí liền kề, tương đồng với các nước trong khu vực.

→ Duy trì, phát triển mối quan hệ hòa bình, hợp tác hữu nghị.

* Khó khăn

Có vị trí quan trọng trong khu vực, nhạy cảm với biến động chính trị thế giới.

→ Sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ luôn được đề cao.

Tư liệu 3: 

Tư liệu 4: Quyết định số 134/2002/QD-TTg ngày 14/10/2002 của Thủ tướng Chính phủ đã sửa đổi Điều 1 của Quyết định số 121/CP ngày 8/8/1967 của Hội đồng Chính phủ về việc tính lịch và quản lí lịch của Nhà nước như sau: “Lấy múi giờ thứ 7 theo hệ thống giờ quốc tế làm giờ chính thức của Việt Nam”. Quyết định này đã tạo thuận lợi cho việc quản lí, điều hành các hoạt động và sinh hoạt của người dân trên cả nước”.

Trả lời câu hỏi mở rộng: 

* Nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa vì: 

- Tính nhiệt đới: 

+ Nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến, bức xạ nhiệt luôn lớn và mọi nơi trong năm đều có hai lần Mặt Trời lên thiên đỉnh. 

→ Nhận được lượng nhiệt lớn, nhiệt độ trung bình năm trên 20 °C

- Tính ẩm: 

+ Vị trí giáp biển Đông – nguồn nhiệt và ẩm dồi dào nên các khối khí di chuyển qua biển mang lại cho ta lượng mưa lớn (1500 – 2000 mm), độ ẩm dồi dào (>80%). 

- Gió mùa: 

+ Nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến Bắc bán cầu nên gió Tín Phong bán cầu Bắc thổi quanh năm. 

+ Việt Nam nằm trong khu vực châu Á gió mùa điển hình, chịu tác động của các khối khí hoạt động theo mùa với hai gió mùa chính: gió mùa mùa đông và gió mùa mùa hạ. 

* Nước ta không có khí hậu khô hạn như một số nước có cùng vĩ độ là do vị trí địa lí của nước ta: 

- Nước ta nằm hoàn toàn trong vùng nhiệt đới ở bán cầu Bắc có nền nhiệt cao. 

- Nằm trong khu vực ảnh hưởng của chế độ gió Mậu dịch và gió mùa châu Á, khu vực gió mùa điển hình nhất trên thế giới. 

- Tác động của khối khí di chuyển qua biển kết hợp với vai trò của Biển Đông, nguồn dự trữ dồi dào về nhiệt và ẩm.