Giáo án và PPT Ngữ văn 11 cánh diều Bài 7: Cách giải thích nghĩa của từ và cách trình bày tài liệu tham khảo

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CÁCH GIẢI THÍCH NGHĨA CỦA TỪ VÀ CÁCH TRÌNH BÀY TÀI LIỆU THAM KHẢO

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Khi giải thích nghĩa của từ trung niên: người đã quá tuổi thanh niên nhưng chưa già, được giải thích theo cách nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1.  Lý thuyết

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  Nêu cách giải thích nghĩa của từ? Đưa ra ví dụ cụ thể?

\Sản phẩm dự kiến:

- Thể hiện khái niệm mà từ biểu thị

+ Ví dụ:

● Ấm áp: Cảm giác dễ chịu, không lạnh lẽo.

● Học hành: học và luyện tập để có hiểu biết, có kỹ năng.

● Học lỏm: nghe hoặc nhìn rồi làm theo, không có người trực tiếp dạy bảo.

● Học hỏi: tìm tòi, hỏi han để tiếp thu kiến thức.

● Học tập: Học văn hoá có thầy cô, có chương trình, có hướng dẫn

- Đưa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa

+ Ví dụ:

● Siêng năng: đồng nghĩa với chăm chỉ, cần cù.

● Phu thê: đồng nghĩa với vợ chồng.

● Lạc quan: trái nghĩa với bi quan.

● Tích cực: trái nghĩa với tiêu cực.

- Giải nghĩa từng thành tố

+ Đối với các từ Hán Việt ta giải nghĩa bằng cách chiết tự nghĩa là phân tích từ thành các thành tố (tiếng) rồi giải nghĩa từng thành tố.

+ Ví dụ:

● Thảo nguyên: (thảo: cỏ, nguyên: vùng đất bằng phẳng) đồng cỏ.

● Khán giả: (khán: xem, giả: người) người xem.

● Thuỷ cung: (thuỷ: nước, cung: nơi ở của vua chúa) cung điện dưới nước.

Hoạt động 2. Cách trình bày tài liệu tham khảo

 GV đưa ra câu hỏi: ười viết báo cáo nghiên cứu cần thông tin đầy đủ về các tài liệu mà mình đã tham khảo để bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ của tác giả những tài liệu đó, đồng thời giúp cho nội dung báo cáo thêm thuyết phục. Hãy nêu cách trình bày tài liệu tham khảo? Đưa ra ví dụ cụ thể?

 Sản phẩm dự kiến:

- Người viết báo cáo nghiên cứu cần thông tin đầy đủ về các tài liệu mà mình đã tham khảo để bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ của tác giả những tài liệu đó, đồng thời giúp cho nội dung báo cáo thêm thuyết phục.

- Tài liệu tham khảo thường được lập thành danh sách (danh mục), đặt ở cuối báo cáo; sắp xếp họ tên tác giả (hoặc tên tài liệu) theo thứ tự chữ cái trong bảng chữ cái. Thông tin về mỗi tài liệu tham khảo gồm có: tác giả, năm xuất bản, tên tài liệu, nhà xuất bản, địa điểm xuất bản. Nếu tài liệu tham khảo là bài báo thì cần nêu thêm tên tạp chí và số của các trang có bài báo.

- Ví dụ:

1. Cao Xuân Hạo (2000), Tiếng Việt, văn Việt, người Việt, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh.

2. Đào Duy Anh phiên chủ (1976), Quốc âm thi tập, trong “Nguyễn Trãi toàn tập", NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.

3. Đỗ Đức Hiểu (1990), "Những lớp sóng ngôn từ trong Số đỏ của Vũ Trọng Phụng", Tạp chí Ngôn ngữ, số 4, trang 7 – 12.

……………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài:

Câu 1: Nghĩa của câu có mấy thành phần?

• A. 2
• B. 3
• C. 4
• D. 5

Câu 2: Liệt kê thành phần nghĩa của câu?

• A. Nghĩa sự việc, nghĩa tình thái
• B. Nghĩa chính, nghĩa phụ, nghĩa bổ sung
• C. Nghĩa thứ nhất, nghĩa thứ hai, nghĩa thứ ba, nghĩa thứ tư
• D. Nghĩa sự việc, nghĩa cụ thể, nghĩa bao quát, nghĩa chi tiết.

Câu 3: Nghĩa sự việc được biểu hiện như thế nào?

• A. Thường được biểu hiện nhờ các thành phần phụ của câu.
• B. Thường được biểu hiện nhờ chủ ngữ và vị ngữ trong câu.
• C. Thường được biểu hiện nhờ những thành phần ngữ pháp như chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.

Câu 4: Khái niệm của nghĩa tình thái?

• A. Là nghĩa đề cập đến một sự việc (hoặc một vài sự việc)
• B. Bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc đó.
• C. Là mệnh lệnh đối với một hành động liên quan đến sự việc nào đó.

Câu 5: Có ý kiến cho rằng: trong mỗi câu, các thành phần nghĩa được tách biệt với nhau, không thể hòa quyện với nhau được. Đúng hay sai?

• A. Đúng
• B. Sai 

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Chọn từ thích hợp có thể điền vào chỗ trống để câu sau thể hiện đúng hai thành phần: nghĩa sự việc và nghĩa tình thái

"Một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài, ..... không phải là kẻ xấu hay vô tình."

Câu 2: Nghĩa sự việc được biểu hiện như thế nào?