Giáo án và PPT Ngữ văn 11 cánh diều Bài 5: Tầng hai (Phong Điệp)

BÀI 5: TRUYỆN NGẮN

THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU: TẦNG HAI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy chia sẻ quan điểm của mình về hạnh phúc.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tác giả 

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nêu khái quát về cuộc đời và con người tác giả Phong Điệp?

• Nêu khái quát về sự nghiệp tác giả Phong Điệp? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông

Sản phẩm dự kiến:

* Cuộc đời:

- Sinh ra tại huyện Giao Thủy, Nam Định.

- Vừa là nhà báo, vừa nghiên cứu văn học, vừa là nhà văn

=> Có cái nhìn đa chiều về cuộc sống, con người

* Sự nghiệp:

- Có dấu ấn đậm nét trong cộng đồng văn học với những tác phẩm sâu sắc, tâm hồn lương thiện và giàu lòng nhân ái.

- Tập trung vào việc phân tích con người và xã hội, tạo ra những hình ảnh sống động về cuộc sống và con người.

- Chị cũng đặt nặng tình cảm, tâm hồn con người và những giá trị nhân văn trong các tác phẩm của mình với tâm niệm: "Viết để sống, để yêu và để trân trọng cuộc đời này"

- Tác phẩm tiêu biểu: “Khi ta hai mươi” (Tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Trẻ 1996); “Ma mèo” (Tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Trẻ 1997); “Người  phía bên kia đường” (Tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Trẻ 2000); “Phòng trọ” (Tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Thanh niên 2001),…

Hoạt động 2: Tác phẩm

HS thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Nêu xuất xứ và hoàn cảnh ra đời tác phẩm “Tầng hai”?

• Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

-  Xuất xứ: in trong tập truyện ngắn “Kẻ dự phần” (2008)

- Hoàn cảnh sáng tác:

+ Được viết khoảng những năm 2000.

+ Dựa trên trải nghiệm của chính tác giả Phong Điệp – câu chuyện khi tác giả còn trẻ, đi ở trọ trong gia đình một người phụ nữ nhân hậu

- Bố cục: 5 phần

+ Phần 1: Từ đầu… “giấc ngủ đã kéo đến lúc nào không hay”

=> Cuộc sống của Phan và những quan sát đầu tiên về cuộc sống của gia đình hàng xóm

+ Phần 2: Tiếp… “do sự nghèo mang lại”

=> Niềm vui nhỏ và nỗi lo lắng của Phan về cuộc sống

+ Phần 3: Tiếp… “phải mở mày mở mặt tại đây”

=> Câu chuyện của đôi vợ chồng trẻ và mong muốn của Phan.

+ Phần 4: Tiếp… “giản dị hơn những gì cô tâm niệm”

=> Chị vợ hàng xóm chuyển dạ và phát hiện về hạnh phúc của Phan

+ Phần 5: Còn lại

=> Suy nghĩ về người thân và tâm trạng của Phan

2. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1: Đề tài và nhan đề

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Nêu cốt truyện và ý nghĩa của cốt truyện trong tác phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

- Đề tài: Viết về một bức tranh về gia đình đơn giản, ấm áp. Truyện ngắn Tầng hai đã vẽ ra hai cuộc sống đối lập, giữa một bên là sự cô đơn, vội vã với cuộc sống hàng ngày và một bên là bức tranh gia đình đơn giản, ấm áp

- Nhan đề “Tầng Hai”:

+ Là nhan đề do người biên soạn đặt dựa trên nội dung cốt lõi của đoạn trích.

+ “Tầng hai”: Diễn tả vị trí và không gian diễn ra những sự kiện của truyện – câu chuyện gia đình bà hàng xóm và vợ chồng cậu con trai.

=> Gợi ra chủ đề của truyện và sự tò mò với người đọc.

Hoạt động 2: Cốt truyện

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Truyện diễn ra trong bối cảnh (không gian, thời gian) nào? Cách tác giả từng bước mở rộng bối cảnh có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung của truyện?

Sản phẩm dự kiến:

- Cốt truyện: nhân vật Phan đang thuê trọ trong một căn nhà có một người mẹ và vợ chồng người con. Hàng ngày cô đều lắng nghe và hình dung về cuộc sống của ba người ở trên tầng hai. Đối với Phan buổi tối trước khi đi ngủ là lắng nghe những âm thanh ở tầng trên, rồi nghe những âm thanh của tiếng nước chảy rồi chìm vào giấc ngủ. Những ý nghĩ rằng mình phải bám trụ ở đây, không được từ bỏ và cô nghĩ như thế mới là hạnh phúc.

- Ý nghĩa của tình cốt truyện:

+ Xây dựng nên cốt truyện truyện độc đáo, nhẹ nhàng lồng ghép miêu tả về cuộc sống đối lập giữa cuộc sống của Phan và cuộc sống của gia đình trên tầng hai.

+ Thúc đẩy câu chuyện phát triển

+ Sự thay đổi trong suy nghĩ của Phan: nhận ra rằng, hình như mình đang đi tìm kiếm hạnh phúc ở đâu xa, mà quên mất rằng hạnh phúc của mình ở trong chính gia đình mà mình vẫn thường không quan tâm đến.

Hoạt động 3: Không gian và thời gian

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Điền thông tin vào bảng sau:

Sản phẩm dự kiến:

* Thời gian

- Buổi tối: Chủ yếu vào chiều tối, đêm khuya

- Buổi sáng: ngày nghỉ

=> Thời gian của truyện được ghi lại theo quan sát của nhân vật Phan – một cô nhân viên kho cho một nhà máy ở thành phố lớn.

=> Thời gian cho thấy sự bận rộn và vòng xoáy công việc của Phan, cũng như của những người trẻ đang hàng ngày bon chen chốn thành thị.

* Không gian

- Căn trọ Phan: một căn phòng 14 mét vuông có cửa riêng, cách biệt, cùng một nhà bếp chừng tám mét vuông  kề với cầu thang ở tầng một.

- Phan đi suốt ngày và chỉ trở về cái hộp chật hẹp của mình sau khi đã vô tuyến đã chuyển sang chương trình bản tin thời sự cuối ngày, se sẽ tắt máy rồi mới dắt xe vào nhà, xòe tay đỡ cho dòng nước khởi tạo những âm thanh quá chói gắt.

=> Căn trọ chật hẹp là chốn bình yên của Phan giữa thành phố xô bồ này.

=> Đồng thời nó cũng là nơi giam cầm tuổi trẻ, thanh xuân của cô gái nhỏ - vừa ra trường vẫn còn mơ mộng với cuộc sống.

Hoạt động 4: Nhân vật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nhân vật “bà mẹ” sống trong căn nhà hai tầng có phẩm chất, tính cách như thế nào? Nêu những chi tiết tiêu biểu trong truyện thể hiện phẩm chất, tính cách của nhân vật này?

• Ai là người quan sát và bộc lộ cảm nghĩ về gia đình nhân vật Thắng và gia đình nhân vật Phan? Tìm các chi tiết trong truyện thể hiện tính cách của nhân vật này?

• Vì sao nhân vật Phan lại ngẫm nghĩ: " Hóa ra ra hạnh phúc giản dị hơn những gì cô tâm niệm."? Theo em, đây có phải là chủ đề của truyện không? Hãy làm rõ ý kiến của em?

• Từ truyện ngắn Tầng hai, em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người với con người, về quan niệm hạnh phúc trong xã hội hiện đại?

Sản phẩm dự kiến:

Hoạt động 5: Tình  huống đối lập

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm “Một người Hà Nội”?

Sản phẩm dự kiến:

- Khung cảnh gia đình ba người rất bình thường như bao gia đình khác, nhưng người đọc có thể cảm nhận được cái bình dị, cái quan tâm của các thành viên trong gia đình dành cho nhau.

- Khác hẳn cuộc sống máy móc và tẻ nhạt và một màu của Phan. Chính vì điều đó đã tạo nên một thói quen khiến Phan quan sát lắng nghe những âm thanh của tầng trên.

=> Tác giả đã rất tinh tế và khéo léo, khi đã lồng ghép miêu tả về cuộc sống đối lập giữa cuộc sống của Phan và cuộc sống của gia đình trên tầng hai.

3. TỔNG KẾT

Hoạt động 1: Nghệ thuật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm “Tầng hai”?

Sản phẩm dự kiến:

- Nghệ thuật kể chuyện bình dị, gần gũi

- Xây dựng tình huống truyện đối lập.

Hoạt động 2: Nội dung

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Em hãy nêu giá trị nội dung của tác phẩm “Tầng hai”?

Sản phẩm dự kiến:

- Khắc họa cuộc sống đối lập của  Phan và gia đình trên tầng hai.

- Một bức tranh gia đình đơn giản, ấm áp đã được Phong Điệp miêu tả rất sâu sắc trong tác phẩm “Tầng hai”. Từ đó thấy được những triết lý về cuộc sống rằng hạnh phúc không phải cái gì lớn lao, mà nó ở ngay bên cạnh chúng ta.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Cảnh sinh hoạt ở tầng hai vào buổi sáng sớm được thể hiện qua phương diện nào?

A. Âm thanh, mùi hương, câu chuyện

B. Âm thanh, màu sắc, mùi hương

C. Âm thanh, màu sắc, câu chuyện

D. Âm thanh, kí ức, tâm trạng

Câu 2: Tác phẩm Tầng hai in trong tập truyện nào?

A. Kẻ độc hành

B. Kẻ dự phần

C. Kẻ dự bị

D. Kẻ ngoài cuộc

Câu 3: Tác giả kể chuyện thông qua cái nhìn của nhân vật nào?

A. Người mẹ trong căn nhà

B. Phan

C. Người bố trong căn nhà

D. Người con trong căn nhà

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: B

Câu 3: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Theo em, thông điệp mà nhà văn muốn truyền tải qua tác phẩm là gì?

Câu 2: Em hãy nêu ra những miêu tả về nhân vật Phan trong truyện Tầng hai?