Giáo án và PPT Ngữ văn 11 cánh diều Bài 4: Tạ Quang Bửu – người thầy thông thái (Hàm Châu)

ĐỌC: TẠ QUANG BỬU – NGƯỜI THẦY THÔNG THÁI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

HS xem video về GS Tạ Quang Bửu và nêu cảm nhận.
https://www.youtube.com/watch?v=Gw4jZ73_e7I&pp=ygUQVOG6oSBxdWFuZyBi4butdQ%3D%3D)

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Đọc văn bản

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu tác giả và tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

1. Tác giả

• Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Hàm Châu? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông?
• Tại sao ông được xem là sứ giả của giới khoa học Việt Nam?

2. Tác phẩm

• Nêu xuất xứ của văn bản.

• Nêu nội dung chính của đoạn trích.

  • Đề tài của văn bản trên là gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Hàm Châu (1943 - 2016) là một nhà văn, nhà báo chuyên viết về những tấm gương sáng trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học - nghệ thuật của Việt Nam.

- Ông được xem là sứ giả của giới khoa học Việt Nam. Các gương mặt khoa học xuất sắc quốc tế và Việt Nam đều được đúc vẽ qua ngòi bút của ông thật sống động và sâu sắc.

2. Tác phẩm

- Xuất xứ: Văn bản được trích trong cuốn sách nhiều tập: Người trí thức quê hương.

- Đây là cuốn sách viết về những con người tiêu biểu cho phẩm chất trí tuệ Việt Nam.

- Nội dung đoạn trích: Viết về người thầy thông thái, lỗi lạc – một tấm gương sáng về học tập, thái độ của giáo dục Việt Nam – Tạ Quang Bửu

Hoạt động 2. Khám phá văn bản

Nhiệm vụ 1. Chủ đề/Đề tài

GV đưa ra câu hỏi: 

• Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

- Đề tài của văn bản trên là: Tác phẩm viết về quan điểm, nghệ thuật sống và lối sống của Tạ Quang Bửu

- Bố cục của văn bản gồm 2 phần:

+ Phần 1: Nêu lên và làm sáng tỏ sự thông thái, uyên bác của Tạ Quang Bửu với rất nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục.

+ Phần 2: Đánh giá khái quát và nêu suy nghĩ của các nhân người viết với Tạ Quang Bửu, người được nói tới trong bài viết.

Nhiệm vụ 2. Mục đích và cách triển khai bài viết

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Nêu mục đích của văn bản?

• Cách triển khai bài viết:

Điền vào bảng những nhân vật liên quan đến Tạ Quang Bửu với những lời nhận xét khách quan về ông:

• Các nhân vật được Hàm Châu đề cập đến đều có đặc điểm chung là gì?

• Tại sao tác giả khi triển khai bài viết bằng cách liệt kê những câu chuyện có liên quan đến Tạ Quang Bửu?

• Nêu tác dụng của việc trích dẫn ý kiến của nhiều nhân vật?

Sản phẩm dự kiến:

- Mục đích: Văn bản tập trung làm sáng tỏ vấn đề Giáo sư Tạ Quang Bửu là một người tài giỏi, thông thái.

- Cách triển khai bài viết:

+ Tác giả Hàm Châu đã nêu lên những nhân vật liên quan đến Tạ Quang Bửu với những lời nhận xét khách quan về ông:

=> Các nhân vật được Hàm Châu đề cập đến đều có đặc điểm chung là người có học thức, tài cao, biết nhìn xa trông rộng.

+ Tác giả triển khai bài viết bằng cách liệt kê những câu chuyện có liên quan đến Tạ Quang Bửu. Đó là những hồi tưởng, những câu chuyện và đánh giá của người khác về ông làm căn cứ chứng minh vấn đề.

=> Việc trích dẫn ý kiến của nhiều nhân vật giúp cho người đọc có cái nhìn đa chiều về tình cách, quan điểm, thái độ của Tạ Quang Bửu với mọi việc trong cuộc đời, sự nghiệp của ông. Chính điều ấy làm tăng tính khách quan, thuyết phục người đọc tin vào vấn đề mà tác giả đề cập đến.

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Ngay mở đầu, tác giả đã trích dẫn ý kiến cho rằng Tạ Quang Bửu là ai?

A. Cao Bá Quát ngày nay

B. Nguyễn Bỉnh Khiêm thời nay

C. Lê Quý Đôn thời nay

D. Lê Hữu Trách thời nay

Câu 2: Giáo sư Tạ Quang Bửu đã được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về:

A. Khoa học kĩ thuật

B. Tập hợp các công trình giới thiệu khoa học, kĩ thuật hiện đại sau 1945 chỉ đạo các nhiệm vụ kĩ thuật quan trọng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước

C. Toán học

D. Về lĩnh vực vũ khí mới

Câu 3: Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 1948 Giáo sư Nguyễn Xiển đã dự báo “Với những người mở đường như ông Tạ Quang Bửu và ông Lê Văn Thiêm thì chắc chắn nước ta sẽ…. không kém nước khác”. Điền từ còn thiếu vào chỗ ….

A. Có hàng trăm nhà toán học có tài

B. Có nhiều nhà khoa học có tài

C. Có nhiều họa sĩ và kiến trúc sư có tài

D. Có nhiều nhà ngôn ngữ học có tài

Câu 4: Vì sao Tạ Quang Bửu quyết tâm học chữ Hán?

A. Vì ông muốn học về ngôn ngữ này

B. Vì theo ông khó có thể hiểu sâu sắc văn hóa Việt Nam và phương Đông nếu không biết chữ Hán

C. Vì ông muốn mở rộng vốn ngôn ngữ của mình

D. Vì ông muốn đi dạy chữ Hán

Câu 5: Bản thảo nào giáo sư Tạ Quang Bửu viết dang dở trước khi qua đời?

A. Thống kê thường thức

B. Vật lí cương yếu

C. Nguyên tử - hạt nhân – vũ trụ tuyến

D. Chiến lược con người

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Tác giả thể hiện thái độ, tình cảm gì qua văn bản?

Câu 2: Em học tập được những gì qua văn bản?