Giáo án và PPT Ngữ văn 11 cánh diều Bài 8: Viết bài nghị luận về một tác phẩm kịch

VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM KỊCH

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Nêu những điểm đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của toàn bộ tác phẩm kịch hoặc đoạn trích kịch cần nghị luận?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. NHỮNG ĐIỀU CẦN CHÚ Ý KHI VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM KỊCH

- Phải xác định được tiểu loại kịch: bi kịch, hài kịch hay chính kịch.

- Phải thấy được việc phân chia hồi kịch thành các lớp (cảnh) nhỏ hơn, sự xuất hiện và tương tác của các nhân vật trong từng lớp (cảnh).

- Nhận diện và phân tích được sự vận động của hành động kịch và xung đột kịch cũng như lời thoại của các nhân vật.

* Lưu ý khi viết văn bản nghị luận về một tác phẩm kịch

- Phải hiểu được những điểm đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của toàn bộ tác phẩm kịch hoặc đoạn trích kịch cần nghị luận.

- Tìm đọc các thông tin liên quan đến văn bản kịch sẽ bàn luận.

- Thực hiện đầy đủ các bước cần thiết của việc tạo lập một văn bản nghị luận.

Hoạt động 1. Cách biểu cảm và các từ lập luận trong văn bản nghị luận

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

Văn nghị luận hướng tới tranh biện, thuyết phục người đọc về vấn đề nào?

Sản phẩm dự kiến:

a. Từ lập luận trong văn bản nghị luận

- Văn nghị luận hướng tới tranh biện, thuyết phục người đọc về một vấn đề nào đó (xã hội hoặc văn học). Chính vì thế, sự mạch lạc của hệ thống lập luận đóng vai trò hết sức quan trọng.

- Việc sử dụng chính xác các từ lập luận trong văn bản nghị luận (đó là lí do, bởi vì, có lẽ, nhưng, tuy nhiên, tuy... nhưng, vì thế, cho nên, không những... mà còn, càng... càng, phải chăng, chẳng lẽ, như vậy, suy ra,...) giúp người viết đưa ra, kết nối những phân tích, suy luận của mình một cách thuyết phục, logic.

b. Tính biểu cảm trong văn bản nghị luận

- Vì trực tiếp thể hiện thái độ, tình cảm của người viết khi tranh biện, đánh giá về một vấn đề của đời sống xã hội hay nghệ thuật nên văn bản nghị luận cũng có tính biểu cảm rất cao.

- Tính biểu cảm của văn bản nghị luận có thể được thể hiện trực tiếp:

+ Qua các từ / cụm từ / câu cảm thán (ôi, than ôi, hỡi ôi,...);

+ Qua cách sử dụng các từ khẳng định (cần phải, nhất định, không thể không,...) hoặc từ phủ định (không thể, không nên,...);

+ Qua các từ ngữ như đang tranh luận, đối thoại trực tiếp với người đọc (vâng, chẳng lẽ, đúng thế, không, điều ấy đã rõ,...);

+ Qua các từ ngữ thể hiện sự đánh giá về mức độ, tinh chất.

+ Ngoài ra, tính biểu cảm cũng có thể được thể hiện hàm ẩn qua cấu trúc câu (trùng điệp, song hành, câu đặc biệt,...) để tạo ra nhịp điệu, những “con sóng” cảm xúc trong lời văn.

….

II. THỰC HÀNH VIẾT THEO CÁC BƯỚC

Hoạt động 1.  Chuẩn bị viết

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  Trình bày phạm vi dẫn chứng của bài viết?

Sản phẩm dự kiến:

+ Kiểu văn bản chính: phân tích, đánh giá một đoạn trích tác phẩm kịch.

+Trọng tâm cần làm rõ: xung đột không thể hoá giải trong nội tâm và sự lựa chọn cái chết của nhân vật Hồn Trương Ba.

+ Phạm vi dẫn chứng: văn bản Tôi muốn được là tôi toàn vẹn và các chi tiết, sự kiện của vở kịch liên quan đến đoạn trích; truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và những văn bản phục vụ cho việc liên tưởng, so sánh để làm nổi bật giá trị độc đáo của đoạn trích.

…………..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài:

​​Câu 1 : Nội dung phản ánh của thể loại bi kịch là gì?

A. Những mâu thuẫn, xung đột trong cuộc sống hàng ngày với bi hài, vui buồn lẫn lộn.

B. Những đau khổ của con người trong cuộc sống với niềm thương cảm vô hạn.

C. Sự đối lập giữa vẻ ngoài đẹp đẽ với cái bên trong sâu xa nhằm làm bật tiếng cười chế giễu, mỉa mai.

D. Xung đột giữa những nhân vật cao thượng, tốt đẹp với những thế lực đen tối, độc ác.

Câu 2 : Tác phẩm nghị luận nào dưới đây thuộc giai đoạn trung đại?

A. Đạo đức và luân lí Đông Tây của Phan Châu Trinh.

B. Chiếu cầu hiền của Ngô Thì Nhậm.

C. Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chí Minh.

D. Một thời đại trong thi ca của Hoài Thanh.

Câu 3 : Đối tượng mô tả của kịch là gì?

A. Những bi kịch trong cuộc sống.

B. Công lao của các anh hùng cách mạng.

C. Những xung đột trong đời sống

D. Những vấn đề nổi cộm của cuộc sống.

Câu 4 : Ngôn ngữ kịch có đặc điểm gì?

A. Mang tính nhân đạo và nhân văn cao cả.

B. Mang tính hành động và tính khẩu ngữ cao.

C. Tinh tế, giàu liên tưởng.

D. Sôi nổi, giàu tính hình ảnh và so sánh.

Câu 5 : Khi tìm hiểu một tác phẩm kịch, nội dung nào cần quan tâm nhất?

A. Lời thoại của các nhân vật.

B. Vị trí của đoạn trích trong toàn bộ tác phẩm.

C. Giá trị nghệ thuật và giá trị nhân đạo của vở kịch.

D. Quan hệ giữa các nhân vật với nhau.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Kiểu văn bản chính cần viết là gì?

Câu 2: Nêu nội dung trọng tâm cần làm rõ của bài viết?