Giáo án và PPT Ngữ văn 7 kết nối Bài 7: Thực hành tiếng Việt (1)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: MẠCH LẠC VÀ LIÊN KẾT CỦA VĂN BẢN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: 

+ Bố cục của văn bản là gì?

+ Một bố cục như thế nào được gọi là rành mạch và hợp lí? Cho ví dụ minh họa.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Lý thuyết

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

+ Đoạn văn viết về nội dung gì? Đoạn văn có bao nhiêu câu?

+ Điều gì làm cho các câu văn tạo thành một đoạn văn (lưu ý nội dung của các câu và những phương tiện ngôn ngữ (từ ngữ in đậm) được dùng trong các câu)?

+ Nếu đảo trật tự giữa các câu thì ta có thể có một đoạn văn khác hay không? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nội dung và hình thức đoạn văn

- Nội dung chính của đoạn văn nói về bức tranh của Kiều Phương. 

- Các câu được sắp xếp theo một trình tự hợp lí: miêu tả sự vật dựa trên nguyên tắc từ xa đến gần.

- Sự sắp xếp về đề tài được nói đến và trình tự sắp xếp hợp lí của các câu văn nói về bức tranh làm cho đoạn văn được mạch lạc.

- Đoạn văn đảm bảo tính liên kết về mặt hình thức giữa cách thể hiện qua việc dùng từ ngữ đồng nghĩa và từ ngữ lặp lại (bức tranh, tranh, chú bé, chú)

2. Chức năng

- Nhờ mạch lạc mà người đọc có thể tiếp nhận và hiểu được ý nghĩa của đoạn văn một cách dễ dàng.

- Liên kết về mặt hình thức giữa các câu là phương tiện tạo nên tính mạch lạc của đoạn văn 

Hoạt động 2: Gợi ý giải bài tập trong SGK

Nhiệm vụ 1: Bài tập 1:

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân: đọc yêu cầu và làm bài tập số 1 trong SGK trang 34: Phân tích tính mạch lạc trong đoạn văn.

Sản phẩm dự kiến:

    Đoạn văn viết về những người trên tàu chiến quan sát để tiếp cận “con cá thiết kình”. Sự việc diễn ra trong một giờ đồng hồ, được sắp xếp theo trật tự thời gian tuyến tính: từ sáu giờ đến bảy giờ sáng. Sự thống nhất về đề tài được nói đến và trình tự sắp xếp hợp lí các sự việc theo nguyên tắc nhân quả làm cho đoạn văn mạch lạc và người đọc có thể hiểu rõ nghĩa của đoạn văn: diễn biến của sự việc quan sát và tiếp cận “con cá thiết kình”.

Nhiệm vụ 2: Bài tập 2:

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp đôi: đọc yêu cầu và làm bài tập số 2 trong SGK trang 34: Chỉ ra các phương tiện liên kết được sử dụng trong đoạn trích và nêu chức năng của chúng. 

Sản phẩm dự kiến:

    Các từ ngữ giữ vai trò là phương tiện liên kết giữa các câu trong đoạn văn: từ ngữ thay thế (nó trong câu văn thứ hai cho vật dài màu đen trong câu văn thứ nhất; nó trong câu văn thứ bảy và thứ chín thay cho con cá trong câu văn thứ sáu và thứ tám), từ ngữ đồng nghĩa trong ngữ cảnh (chiếc tàu trong câu văn thứ năm thay cho tàu chiến trong câu văn thứ nhất), từ ngữ lặp lại (con cá được lặp lại ba lần, trong các câu văn thứ tư, thứ sáu và thứ tám).

      Các phương tiện liên kết này bảo đảm sự kết nối về hình thức giữa các câu trong đoạn văn. Sự liên kết đó cùng với sự mạch lạc về nội dung làm cho các câu tạo thành một chỉnh thể thống nhất, chứ không phải là những câu rời rạc được sắp xếp cạnh nhau một cách cơ học.

……………………………………..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Dòng nào nói đúng nhất về liên kết trong văn bản?

A. Chỉ có các phương tiện liên kết của ngôn ngữ mới có thể làm nhiệm vụ liên kết.

B. Người ta liên kết các câu bằng mối liên quan của nội dung mà chúng thể hiện, và cũng có thể dùng các phương tiện liên kết của ngôn ngữ để liên kết.

C. Không bao giờ cần các phương tiện ngôn ngữ khi liên kết các câu văn trong văn bản.

D. Các dấu câu là phương tiện liên kết chủ yếu.

Câu 2. Dòng nào sau đây không phù hợp khi so sánh với yếu tố mạch lạc trong một văn bản?

A. Dòng nhựa sống trong một cái cây

B. Mạch máu trong một cơ thể sống

C. Mạch giao thông trên đường phố

D. Trang giấy trong một quyển vở

Câu 3: Dòng nào nói đúng nhất về liên kết trong văn bản?

A. Chỉ có các phương tiện liên kết của ngôn ngữ mới có thể làm nhiệm vụ liên kết.

B. Người ta liên kết các câu bằng mối liên quan của nội dung mà chúng thể hiện, và cũng có thể dùng các phương tiện liên kết của ngôn ngữ để liên kết.

C. Không bao giờ cần các phương tiện ngôn ngữ khi liên kết các câu văn trong văn bản.

D. Các dấu câu là phương tiện liên kết chủ yếu.

Câu 4:  Liên kết trong văn bản cần phải

A. Liên kết về nội dung

B. tùy thuộc ý đồ nghệ thuật của người viết

C. Liên kết cả về nội dung và hình thức

D. Liên kết về hình thức với các phương tiện liên kết rõ ràng

Câu 5: Chủ đề của một văn bản là gì?

A. Là sự vật, sự việc được nói tới trong văn bản.

B. Là vấn đề chủ yếu được thể hiện trong văn bản.

C. Là cách bố cục của văn bản.

D. Là các phần trong văn bản.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1. Viết đoạn văn ngắn (từ 5-7 câu) về một chủ đề bất kì, trong đó có sử dụng phép mạch lạc và liên kết trong văn bản. Gạch chân và nêu tác dụng của phép ấy.