Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 6: Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu)

VĂN BẢN 4: CHẠY GIẶC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi: 

+ Cách chơi: học sinh xung phong trả lời câu hỏi, trả lời đúng được một tràng vỗ tay

+ Tổ chức: cho cả lớp.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu?

Sản phẩm dự kiến:

Nguyễn Đình Chiểu, còn được gọi là Cụ Đồ Chiểu, là một nhà thơ và nhà văn hóa cận đại của Việt Nam. Ông sinh năm 1822 tại làng Tân Thới, phủ Tân Bình, tỉnh Gia Định (nay thuộc Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh) và qua đời năm 1888 tại Ba Tri, Bến Tre. Dưới đây là một số điểm nổi bật về cuộc đời và sự nghiệp của ông:

Tiểu sử: Nguyễn Đình Chiểu xuất thân trong gia đình nhà nho. Cha ông là Nguyễn Đình Huy, người làng Bồ Điền, xã Phong An, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông được nuôi dạy bởi mẹ và sau đó học với một ông thầy đồ ở làng. Năm 11 tuổi, ông theo cha đến Huế ăn học và sống ở đó đến năm 18 tuổi. Sau đó, ông trở về Gia Định.

Sự nghiệp sáng tác: Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ lớn của miền Nam Việt Nam trong nửa cuối thế kỷ 19. Ông sáng tác rất nhiều thể loại, trong đó nổi bật nhất là truyện thơ Nôm. Tác phẩm của ông thường thể hiện tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và tình cảm nhân đạo.

Tác phẩm tiêu biểu: Một số tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Đình Chiểu bao gồm:

“Lục Vân Tiên”: Một tác phẩm thơ dài, kể về cuộc đời và tình yêu của nhân vật Lục Vân Tiên.

Hoạt động 2: Văn bản “Chạy giặc”

GV chia lớp thành ba nhóm yêu cầu nhóm thảo luận với Phiếu học tập 1

Nhóm 1: Tìm bố cục bài thơ

Nhóm 2: Chỉ ra đặc điểm thể loại bài thơ

Nhóm 3: Tìm hình ảnh đặc sắc, biện pháp tu từ trong bài thơ

Thảo luận trả lời các ý trong phiếu học tập

Sản phẩm dự kiến:

Đặc điểm hình thức thơ :

a.Bố cục: Bốn phần: đề – thực – luận – kết.

+ Đề (câu 1 – 2): giới thiệu tình hình đất nước bị giặc Tây xâm lược.

+ Thực (câu 3 – 4): khắc hoạ chi tiết khung cảnh loạn lạc.

+ Luận (câu 5 – 6): nhìn vấn đề trong một bối cảnh rộng hơn, sâu sắc hơn.

+ Kết (câu 7 – 8): tình cảm yêu nước, thương dân, lo lắng cho vận mệnh đất nước.

- Đây là bài thơ thất ngôn bát cú luật trắc vần bằng: 

+ Số câu: 8.

+ Số chữ trong câu: 7.

+ Niêm: Chữ thứ hai câu 1 là “trắc” niêm với chữ thứ hai câu 8 cũng là “trắc”, chữ thứ hai câu 2 là “bằng” niêm với chữ thứ hai câu 3 cũng là “bằng”, chữ thứ hai câu 4 là “trắc” niêm với chữ thứ hai câu 5 cũng là “trắc”, chữ thứ hai câu 6 là “bằng” niêm với chữ thứ hai của câu 7 cũng là “bằng”.

- Vần: chỉ hiệp theo một vần ở các câu 1, 2, 4, 6, 8 (Tây – tay – bay – mây – này).

- Đối: Câu 3 đối với câu 4, câu 5 đối với câu 6.

- Nhịp: 2/2/3 ở các câu 1, 3, 4, 5, 6 và nhịp 4/3 ở các câu 2, 7, 8 tạo được cảm xúc dồn dập, biến đổi.

=> Kết luận: Bài thơ tuân thủ quy định về luật, niêm, vần của một bài thơ thất ngôn bát cú luật trắc vần bằng theo luật Đường.

b. Hình ảnh: chạy giặc của người dân được gợi tả từ lơ xơ, dáo dác (từ láy), tan bọt nước, nhuốm màu mây vẽ ra bức tranh loạn lạc, tang thương với những con người yếu ớt, không nơi nương tựa.

c. Biện pháp tu từ:

- Đảo ngữ câu 3, 4, 5, 6 nhằm nhấn mạnh sự yếu ớt, không nơi nương tựa của con người trong cảnh loạn lạc.

- Câu hỏi tu từ đặt ra cuối bài thơ câu trả lời đã nằm ngay trong câu hỏi. Tác dụng: nhấn mạnh nội dung người viết gửi gắm: dân tộc này cần người có trách nhiệm đứng ra gánh vác, đối phó với giặc ngoại xâm.

Hoạt động 3: Tìm hiểu tình cảm – cảm xúc bài thơ

GV mời các học sinh lần lượt trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Tác giả muốn gửi gắm tình cảm gì qua các bài thơ này?

Sản phẩm dự kiến:

Tình cảm, cảm xúc 

- Tác giả bày tỏ sự lo lắng, thương xót cho người dân, cho vận mệnh đất nước, đồng thời thể hiện sự thất vọng, sự trông đợi, sự chất vấn,… đối với những “trang dẹp loạn”, những người có khả năng và trách nhiệm trước thời cuộc.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử, cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu và nội dung bài thơ Chạy giặc, bài thơ được ra đời trong hoàn cảnh nào?

A. Sau khi Pháp tấn công Đà Nẵng ngày 31/08/1858

B. Sau khi thành Gia Định bị thực dân Pháp tấn công ngày 17/02/1859

C. Sau khi kinh thành Huế bị thực dân Pháp tấn công ngày 17/02/1859

D. Sau khi Vĩnh Long bị thực dân Pháp tấn công ngày 17/02/1859

Câu 2. Giá trị hiện thực thể hiện trong bài thơ Chạy giặc là:

A.Bộc lộ nỗi đau mất nước

B.Bộc lộ lòng yêu nước

C.Tái hiện chân thực cảnh quê hương khi thực dân Pháp đến tàn sát

D.Tất cả đáp án trên

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Nêu những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ?

Câu 2: Viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nghĩ của em về bài thơ?