Giáo án điện tử chuyên đề Lịch sử 12 cánh diều CĐ 1: Lịch sử tín ngưỡng và tôn giáo ở Việt Nam (P3)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY!

CHUYÊN ĐỀ 1. LỊCH SỬ TÍN NGƯỠNG VÀ TÔN GIÁO Ở VIỆT NAM

NỘI DUNG BÀI HỌC

PHẦN II

Một số tín ngưỡng ở Việt Nam

PHẦN III

Một số tư tưởng và tôn giáo ở Việt Nam

PHẦN I

Khái niệm tín ngưỡng, tôn giáo

II

MỘT SỐ TÍN NGƯỠNG

Ở VIỆT NAM

THẢO LUẬN NHÓM

Đọc thông tin trong SGK và thực hiện nhiệm vụ sau đây:

1

Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.

2

Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương.

3

Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ Mẫu.

4

Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ Thành hoàng.

5

Tìm hiểu về tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc.

4. Thờ Thành hoàng

Trước đây: Là từ ghép dùng để chỉ vị thần coi giữ, bảo trợ cho một toà thành.

Về sau: trở thành vị thần cai quản, bảo trợ, định đoạt phục họa cho một cộng đồng người sống trong một khu vực.

“Thành hoàng”

Mỗi làng quê hay phố nghề đều lập đình (hoặc miếu) thờ Thành hoàng, được coi là biểu tượng thiêng liêng nhất của mỗi làng xã.

Nguồn gốc của từ “Thành hoàng”:

Ghi lại các thông tin cơ bản về tín ngưỡng thờ Thành hoàng trong video dưới đây.

Video nói về nguồn gốc, phần lễ - hội, giá trị của tín ngưỡng thờ Thành hoàng.

Khai thác Hình 8 – 9, Tư liệu, mục Góc mở rộng, Góc khám phá, thông tin mục II.4 SGK tr.10 – 12 và trả lời câu hỏi:

• Nêu nguồn gốc của tín ngưỡng thờ Thành hoàng ở Việt Nam.
• Nêu những nét chính của tín ngưỡng thờ Thành hoàng ở Việt Nam.

Nhóm 4:

Chia lớp thành 5 nhóm và hoàn thành nhiệm vụ

a. Nguồn gốc

Tục thờ thổ thần (thần bản địa) ở các làng xóm.

Ảnh hưởng của văn hóa Trung hoa và chính sách của nhà nước quân chủ.

Việc thờ thổ thần được thay thế bằng thờ Thành hoàng.

b. Biểu hiện

Đối tượng thờ tự

Thiên thần

Nhiên thần

Nhân thần

Thần Mây, thần Mưa, thần Sấm, thần Chớp,…

Thần Nước, thần Đất, thần Núi,…

Nhân vật lịch sử, danh nhân.

Người lập làng

Thành hoàng là thiên thần

Chùa Đậu, Thường Tín, Hà Nội thờ thiên thần Pháp Vũ (thần Mưa)

Chùa Dâu, Bắc Ninh thờ thiên thần Pháp Vân (thần Mây).

Tượng Pháp Vũ - di vật cuối cùng còn lại của chùa Đậu cổ, hiện đặt tại chùa Dâu

Tượng Pháp Vân tại chùa Keo (Hà Nội)

Thành hoàng là nhiên thần

Đền Và (Sơn Tây, Hà Nội) - nơi lưu dấu hành tung của Đức Thánh Tản

Tượng thờ Tản Viên Sơn Thánh

Đàn Sơn Xuyên - nơi thờ cúng thần núi và thần sông dưới triều Nguyễn

Đền thờ Anh hùng dân tộc Dương Đình Nghệ (Thiệu Dương,Thanh Hóa)

Thành hoàng là nhân thần (nhân vật lịch sử, danh nhân)

Đền Văn Hiến, nơi thờ danh nhân Tô Hiến Thành (Đan Phượng, Hà Nội)

Đình thờ ông tổ đúc đồng, ông tổ nghề Đông y Nguyễn Minh Không (Ba Đình, Hà Nội)

Đình La Xuyên (Nam Định) thờ tổ nghề mộc Ninh Hữu Hưng

Thành hoàng là nhân thần (tổ nghề)

Ông tổ nghề gò đồng Nguyễn Công Truyền được thờ trong đình Diên Lộc (Đại Bái, Bắc Ninh)

Lăng Thoại Ngọc Hầu nằm tại chân núi Sam, Châu Đốc, An Giang

Thành hoàng là nhân thần (người lập làng)

Đình làng Thúy Lạc - nơi thờ phụng Thành hoàng làng Nguyễn Tạo.

Tư liệu

• Vị thần đã hiển linh phò trợ Vua Hùng, vua Lê Hoàn và thái tử Lý Phật Mã đánh đuổi ngoại xâm giữ yên bờ cõi phía Nam.
• Để ghi nhớ công ơn, Vua Hùng cho đúc trống đồng và phong Thần là “Đồng Cổ Đại vương”.
• Hằng năm, lễ hội đền Đồng Cổ vẫn được tổ chức trang nghiêm ở Thanh Hoá và Hà Nội - nơi có đền thờ Thần.

Thần Đồng Cổ

Miếu Đồng Cổ - Nguyên Xá

Địa điểm thờ:

• Đình làng – trung tâm hành chính, sinh hoạt cộng đồng quan trọng nhất ở làng xã truyền thống.
• Bàn thờ: đặt ở đình trong – khu vực linh thiêng, quan trọng nhất của làng.

Đình Chèm (Hà Nội) – nơi thờ Thành hoàng Lý Ông Trọng

Đình Yên Giang (Quảng Yên, Quảng Ninh) là nơi thờ Trần Hưng Đạo là thành hoàng làng.

Án thờ Thành Hoàng tại đình Tiền hiền Kim Bồng, Hội An, Quảng Nam

Góc khám phá

• Vị trí: Từ Sơn, Bắc Ninh.
• Thời gian xây dựng: 1700 – 1736.
• Vị thần, nhân vật thờ tự:
• Các vị Thành hoàng: Cao Sơn Đại Vương (thần Núi), Thủy Bá Đại Vương (thần Nước), Bách Lệ Đại vương (thần Đất).
• 6 vị có công lập lại làng thế kỉ XV.
• Là một trong những ngôi đình cổ kiến trúc đẹp nhất tồn tại đến ngày nay.

Đình làng Đình Bảng

Đình làng Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh)

Hoạt động thờ cúng:

• Thời gian: nhiều dịp trong năm.
• Hoạt động: lễ tế tại đình làng.
• Tiến hành trang nghiêm, chặt chẽ.

Lễ rước tượng thành hoàng Huyền Quang trong hội làng Hưng Học, thị xã Quảng Yên, Quảng Ninh.

Lễ tế Thành Hoàng làng tại làng La Phù, Hoài Đức, Hà Nội

Dâng rượu, nước lên Lục vị thành hoàng trong Lễ hội làng Bát Tràng (huyện Gia Lâm).

Lễ hội rước Thành hoàng ở làng Diềm,

Bắc Ninh

Lễ tế thu tại đình làng Đức Thắng

(Phan Thiết, Bình Thuận)

Một phần quang cảnh lễ hội Kỳ Yên

ở đình Bình Thủy (Cần Thơ)

• Tín ngưỡng thờ Thành hoàng gắn liền với tục hèm. Có nhiều dạng hèm như kiêng kị nhắc đến tên húy của thần, tái hiện lại một sở thích hoặc hành vi của thần,…
• Tín ngưỡng thờ Thành hoàng đã nảy sinh và tích hợp nhiều sinh hoạt văn hóa cộng đồng, tạo nên nét đẹp văn hóa độc đáo của làng xã Việt Nam truyền thống, như đình làng, các lễ nghi, phong tục, sinh hoạt văn hóa như đánh phết, đua thuyền, đấu vật, kéo co,…

Mở rộng kiến thức: Tín ngưỡng thờ Thành hoàng

--------------- Còn tiếp ---------------