Giáo án điện tử chuyên đề Lịch sử 12 cánh diều CĐ 1: Lịch sử tín ngưỡng và tôn giáo ở Việt Nam (P4)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY!

CHUYÊN ĐỀ 1. LỊCH SỬ TÍN NGƯỠNG VÀ TÔN GIÁO Ở VIỆT NAM

NỘI DUNG BÀI HỌC

PHẦN II

Một số tín ngưỡng ở Việt Nam

PHẦN III

Một số tư tưởng và tôn giáo ở Việt Nam

PHẦN I

Khái niệm tín ngưỡng, tôn giáo

III

MỘT SỐ TÔN GIÁO

Ở VIỆT NAM

Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo.

Các tôn giáo cùng tồn tại và bình đẳng với nhau

Gồm:

• Tôn giáo du nhập từ bên ngoài.
• Tôn giáo bản địa.

01

Tìm hiểu về Nho giáo.

02

Tìm hiểu về Phật giáo.

03

Tìm hiểu về Đạo giáo.

04

Tìm hiểu về Cơ đốc giáo.

05

Tìm hiểu về một số tôn giáo khác.

Nhóm

1. Nho giáo

1. Nho giáo

Chia lớp thành 5 nhóm và thực hiện nhiệm vụ:

Khai thác Hình 13, Tư liệu, thông tin mục III.1 SGK tr.13 – 15 và trả lời câu hỏi:

• Nêu nguồn gốc và quá trình du nhập của Nho giáo ở Việt Nam.
• Phân tích những biểu hiện của Nho giáo trong đời sống văn hóa – xã hội.

Nhóm 1:

Hình 13. Văn miếu Xích Đằng (Hưng Yên)

[Năm 1070] “Mùa thu, tháng 8, làm Văn Miếu, đắp tượng Khổng Tử, Chu Công và Tứ phối, vẽ tượng Thất thập nhị hiền, bốn mùa cúng tế. Hoàng thái tử đến học ở đây”.

(Ngô Sĩ Liên và các sử thần triều Hậu Lê, Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 1,

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1998, tr.275)

1

“Những nội dung văn hoa, tín ngưỡng, tập tục mà Nho giáo tạo ra cho lịch sử, như tục cưới xin, tục ma chay, tục thờ cúng tổ tiên; các lễ hội cầu an, cầu phúc, cầu mưa; tình cảm kính già yêu trẻ, tôn trọng thầy giáo, ... đều có nguồn gốc từ “Kinh Lễ", từ đạo hiếu, ... từ tâm lí tôn sư trọng đạo của Nho giáo”.

(Nguyễn Tài Thư, Nho học và lịch sử tư tưởng Việt Nam,

NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2020, tr.50)

2

TƯ LIỆU

a. Nguồn gốc và quá trình du nhập, phát triển:

Nguồn gốc:

• Là học thuyết chính trị, đạo đức, xã hội hình thành từ thời Tây Chu ở Trung Hoa.
• Có vai trò quan trọng của Chu Công Đán.

Chu Công Đán

(1042–1035 TCN)

a. Nguồn gốc và quá trình du nhập, phát triển:

Nguồn gốc:

• TK VI – TK V TCN: Khổng Tử hệ thống hoá, phát triển và truyền bá những tư tưởng này.
• Mang màu sắc tôn giáo: quan niệm “thiên mệnh”, hệ thống cơ sở thờ tự, cúng tế,…

Khổng Tử - người sáng lập ra Nho giáo.

Quá trình du nhập, phát triển:

Thời Bắc thuộc: du nhập vào Việt Nam.

Thời Lý – Trần: phổ biến, gắn với chính sách giáo dục, khoa cử của triều đình.

Thời Lê sơ: trở thành hệ tư tưởng độc tôn.

• Là chủ thể của càn khôn vũ trụ và vạn vật nên điều khiển tất cả mọi sự biến hoá, xoay chuyển trong vũ trụ, là Thiên mệnh.
• Một bộ phận lớn nhân dân tôn vinh đức Khổng Tử là bậc thánh trong thiên hạ. Họ lập Văn Miếu hay Văn Thánh Miếu làm nơi thờ Khổng Tử và các học trò của ngài cùng với các Tiên hiền, Tiên nho.
• Tên khác: Đạo Nho, Đạo Khổng.

Tư liệu: Nho giáo

Văn Miếu Huế - Đánh dấu một thời hưng thịnh của Nho giáo triều Nguyễn

Văn Miếu Bắc Ninh - Biểu tượng của truyền thống hiếu học vùng Kinh Bắc

Văn miếu Xích Đằng - biểu tượng của tinh thần hiếu học và nền văn hiến Hưng Yên

Văn Miếu Diên Khánh - Văn thánh thờ Khổng Tử tại Khánh Hòa.

Văn Miếu Trấn Biên - Nơi lưu giữ lịch sử văn hóa phương Nam

b. Biểu hiện trong đời sống văn hóa – xã hội:

Xây dựng cơ sở thờ tự, thờ Khổng Tử, Chu Công, các học trò và các nhà khoa bảng, các bậc danh nho.

1

TK XV: việc xây dựng Văn miếu được mở rộng đến các đạo, trấn.

Văn từ, Văn chỉ phổ biến ở các huyện, xã.

Khuê Văn Các ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội, xây dựng năm 1076 nhằm đào tạo Nho sĩ phụng sự đất nước

Bia tiến sĩ tại Văn Miếu Hà Nội. Những người học giỏi đỗ đạt được khắc tên tuổi, quê quán lên bia đá để lưu danh vào lịch sử, qua đó biểu dương tinh thần học tập và làm gương cho đời sau

Toàn cảnh khu di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám

Hình ảnh cố kính của Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Thực hiện lễ giáo, phép tắc giao tiếp, ứng xử trong quan hệ gia đình, xã hội

2

Quan điểm và nguyên tắc về “chính danh, định phận”

Thực hiện các chuẩn mực về nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, duy trì tôn ti, trật tự xã hội.

b. Biểu hiện trong đời sống văn hóa – xã hội:

2

Thực hiện lễ giáo, phép tắc giao tiếp, ứng xử

Gia đình

Xã hội

Quan điểm và nguyên tắc về “chính danh, định phận”.

Thực hiện các chuẩn mực về nhân, nghĩa, lễ, trí, tín.

Duy trì tôn ti, trật tự xã hội.

3

Sử dụng tư trởng Nho giáo làm nội dung

trong giáo dục, khoa cử

Nửa sau TK XV: hệ thống trường lớp ở mọi cấp học hướng đến Nho giáo.

Đề bài trong các kì thi đều liên quan đến Tứ Thư, Ngũ Kinh.

b. Biểu hiện trong đời sống văn hóa – xã hội:

Tượng thờ Khổng Tử ở điện Đại thành, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, khắc năm 1729

Trạng Lường Lương Thế Vinh (1441-1496),

nhà Nho nổi tiếng tài trí trong lịch sử Việt Nam

Tượng thờ nhà Nho Chu Văn An (1292-1370) trong nhà Thái Học.

Các thí sinh dự thi khoa bảng nếu đỗ sẽ được nhận áo mũ vua ban.

Một lớp học chữ Nho vào khoảng năm 1895 ở Việt Nam

Mở rộng kiến thức: Ảnh hưởng của Nho giáo

Tích cực

Tiêu cực

Hình thành truyền thống tốt đẹp.

Ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ, đạo đức của cá nhân với cộng đồng

Truyền thống hiếu học, trọng nhân tài,…

Tư tưởng gia trưởng

Quan niệm tôn ti trật tự

Tư tưởng trọng nam khinh nữ

Tư duy rập khuôn, giáo điều.

Một lớp học chữ Nho

Thầy đồ đang dạy học trò

Tư liệu: Tam cương, Ngũ thường

Quân thần cương

(quan hệ vua - tôi)

Phụ tử cương

(quan hệ cha - con)

Phu phụ cương (quan hệ chồng - vợ).

Thể hiện khuôn phép, kỉ luật trong xã hội phong kiến.

3 mối quan hệ cốt yếu trong xã hội

Tư liệu: Tam cương, Ngũ thường

Nhân (học cách làm người tốt)

Nghĩa

(chính nghĩa, công bằng, ngay thẳng)

Lễ (lễ độ, hoà nhã, tôn trọng)

Góp phần hình thành các chuẩn mực đạo đức - xã hội phong kiến.

5 đức cơ bản của con người

Trí (trí tuệ, khôn ngoan

Tín (uy tín, tín nhiệm, có lòng tin).

Em hãy xem video sau và thực hiện nhiệm vụ: Thuyết minh, giới thiệu về Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội).

---------------------------------------

----------------------Còn tiếp---------------------