Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 9 Chân trời bài 1: Ôn tập thực hành tiếng Việt

XIN MỜI CÁC EM

ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy điền từ ngữ thích hợp vào các chỗ trống sau:

Có tài mà cậy chi tài

Chữ tài liền với chữ …………. một vần.

Trăng bao nhiêu tuổi trăng già

Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi …………

Thẳng thắn thật thà thường thua thiệt

Lọc lừa ………….....lại lên lương.

tai

non

lươn lẹo

ÔN TẬP THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

BIỆN PHÁP TU TỪ CHƠI CHỮ, ĐIỆP THANH, ĐIỆP VẦN: ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG

NỘI DUNG BÀI HỌC

1

Ôn tập kiến thức bài học

2

Luyện tập

3

Vận dụng

PHẦN 1. ÔN TẬP

KIẾN THỨC BÀI HỌC

1. Củng cố kiến thức về biện pháp tu từ chơi chữ, điệp thanh, điệp vần

Dựa vào nội dung em đã học và trả lời các câu hỏi sau đây:

• Trình bày đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ chơi chữ.
• Trình bày đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ điệp thanh, điệp vần.

a. Đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ chơi chữ

Chơi chữ: là biện pháp tu từ sử dụng âm thanh, từ ngữ để tạo ra ý nghĩa bất ngờ, thú vị, làm tăng sức hấp dẫn cho văn bản.

đồng âm

lối nói gần âm

cách điệp âm

lối nói lái

lối tách từ

Thường được sử dụng trong sáng tác văn chương (đặc biệt là trong thơ văn trào phúng) và trong cuộc sống hằng ngày.

Bà già đi chợ Cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng:

Lợi thì có lợi, nhưng răng không còn.

(Ca dao)

XÉT VÍ DỤ

• Sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ dựa trên hiện tượng đồng âm (lợi1 – “lợi ích” và lợi2 – “phần thịt bao quanh chân răng”)
• Mục đích tạo ra sắc thái hài hước, dí dỏm, làm tăng sức hấp dẫn cho bài ca dao.

b. Đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ điệp thanh, điệp vần

Biện pháp tu từ điệp thanh

Là biện pháp tu từ lặp lại thanh điệu (thường là cùng thuộc thanh bằng hay thanh trắc).

Nhằm mục đích tạo nên nhạc tính, tăng tính tạo hình và sức biểu cảm cho văn bản.

Khí trời quanh tôi làm bằng tơ.

Khí trời quanh tôi làm bằng thơ.

(Xuân Diệu, Nhị hồ)

XÉT VÍ DỤ

• Việc sử dụng sáu thanh bằng liên tiếp trong mỗi dòng thơ gợi ra một không gian rất nhẹ và rất thơ.
• Tác dụng: giúp tăng tính tạo hình và sức biểu cảm cho sự diễn đạt, đồng thời góp phần làm nên nhạc tính cho đoạn thơ.

Biện pháp tu từ điệp vần

Là biện pháp tu từ lặp lại những âm tiết có phần vần giống nhau.

Nhằm mục đích làm tăng sức biểu cảm và nhạc tính cho văn bản.

Lá bàng đang đỏ ngọn cây

Sếu giang mang lạnh đang bay ngang trời

(Tố Hữu, Tiếng hát sang xuân)

XÉT VÍ DỤ

• Việc lặp lại các âm tiết có vần “ang” góp phần quan trọng làm nên nhạc tính cho hai dòng thơ.
• Tác dụng: Gợi cho người đọc hình dung về một không gian rộng lớn, khoáng đạt.

2. Lưu ý

a. Biện pháp tu từ chơi chữ

Các lối chơi chữ thường gặp

Dùng từ ngữ

đồng âm

Dùng lối nói trại âm (gần âm)

Dùng cách điệp âm

Dùng lối nói lái.

Từ đồng nghĩa, trái nghĩa

Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, thường trong văn thơ, đặc biệt là trong văn thơ trào phúng, trong câu đối, câu đố…

b. Biện pháp điệp thanh, điệp vần

Mỗi một sự diễn đạt là sự phối kết hợp của nhiều biện pháp tu từ.

Khi khai thác hiệu quả gợi cảm của các quy tắc diễn đạt cần phải luôn luôn gắn với một văn cảnh cụ thể.

PHẦN 2.

LUYỆN TẬP

Trả lời câu hỏi trắc nghiệm:

Câu 1: Biện pháp tu từ chơi chữ là gì?

• Sử dụng những chỗ khác nhau về ngữ âm, ngữ nghĩa, văn tự, văn cảnh để tạo ra sự bất ngờ thú vị trong cách hiểu, trong dòng liên tưởng của người đọc, người nghe.
• Sử dụng những chỗ giống nhau về ngữ âm, ngữ nghĩa, văn tự, văn cảnh để tạo ra sự bất ngờ thú vị trong cách hiểu, trong dòng liên tưởng của người đọc, người nghe.
• Sử dụng những từ Hán Việt đồng âm khác nghĩa để tạo ra sự bất ngờ thú vị trong cách hiểu, trong dòng liên tưởng của người đọc, người nghe.
• Sử dụng những từ Hán Việt đồng âm gần nghĩa để tạo ra sự bất ngờ thú vị trong cách hiểu, trong dòng liên tưởng của người đọc, người nghe.

Trả lời câu hỏi trắc nghiệm:

Câu 2: Biện pháp tu từ chơi chữ là gì?

A. Nhằm mục đích tạo nên nhạc tính, tăng tính tạo hình và sức biểu cảm cho văn bản.

B. Nhằm mục đích tạo nên sự liên kết trong câu.

C. Nhằm mục đích tạo nên hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật, sự việc được nói đến.

D. Nhằm mục đích mô phỏng những âm thanh sống động.

A. Nhằm mục đích tạo nên nhạc tính, tăng tính tạo hình và sức biểu cảm cho văn bản.

Trả lời câu hỏi trắc nghiệm:

Câu 3: Biện pháp tu từ điệp vần là gì?

A. Là biện pháp tu từ lặp lại những âm tiết có phần vần giống nhau.

B. Là sử dụng từ ngữ giống nhau để tăng hiệu quả diễn đạt.

C. Là biện pháp tu từ lặp lại những thanh điệu.

D. Là sử dụng các cấu trúc lặp đi lặp lại.

A. Là biện pháp tu từ lặp lại những âm tiết có phần vần giống nhau.

Trả lời câu hỏi trắc nghiệm:

Câu 4: Câu sau sử dụng lối chơi chữ nào?

“Mời cô mời bác ăn chung

Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.”

A. Dùng lối nói lái.

B. Dùng cách điệp âm.

C. Dùng từ trái nghĩa.

D. Dùng từ đồng nghĩa.

C. Dùng từ trái nghĩa.

Trả lời câu hỏi trắc nghiệm:

Câu 5: Câu sau sử dụng biện pháp tu từ gì?

“Con cá đối nằm trên cối đá”

A. So sánh.

B. Nhân hóa.

C. Chơi chữ.

D. Phép điệp.

C. Chơi chữ.

Trả lời câu hỏi trắc nghiệm:

Câu 6: Trong các câu sau, câu nào sử dụng biện pháp chơi chữ?

A. Bà con xa không bằng láng giềng gần.

B. Người miền Đông làm nhà đất Bắc

Tây thì Tây vẫn dựng kiểu Nam.

C. Cả giận mất khôn.

D. Chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng.

B. Người miền Đông làm nhà đất Bắc

Tây thì Tây vẫn dựng kiểu Nam.

--------------- Còn tiếp ---------------